МАКЕДОНИЈА СЕ ПРИКЛУЧУВА КОН ЕНЕРГЕТСКИТЕ ТРЕНДОВИ

Чебрен и Галиште ќе ја ладат нуклеарката во Мариово

Владата го прифати предлогот на МАНУ со нуклеарка да се намали зависноста на Македонија од увоз на струја. Како можна локација за централата се посочува мариовскиот крај, а како можен извор на вода за ладење на реакторот се спомнуваат акумулациите за хидроцентралите Чебрен и Галиште чија изградба Владата вторпат ја понуди на тендер во почетокот на годинава

Владата планира да гради нуклеарка. За централата за спас од енергетска криза како почетна инвестиција премиерот Никола Груевски неодамна најави 1,2 милијарди евра. Конечната одлука за изградба на централата треба да ја донесе Агенцијата за имплементација на нуклеарна енергетика, која допрва треба да се формира. Според новата и сe уште необјавена Национална стратегија за енергетика, која по нарачка на Владата ја изработи МАНУ, рокот за изградба на нуклеарката е до 2025 - 2030 година.
Вака изгледа сценариото, иако ниту една институција сe уште нема направено анализи дали Македонија ќе има доволно вода за зафатот. Зашто, словенечката нуклеарка Кршко се наоѓа на Сава, бугарската Белене се гради на Дунав, а на истата река е и романската Чернавода.
Како можна локација на нуклеарката се спомнува мариовскиот крај, бидејќи е ненаселен и е блиску до Црна Река, од која треба да се обезбеди вода за ладење на реакторот. Таму се предвидени двете хидроцентрали Чебрен и Галиште од чии акумулации ќе се црпи вода за нуклеарката. На почетокот на годинава Владата нивната изградба вторпат ја понуди на тендер откако првиот го поништи поради несоодветни понуди од германски РВЕ и австрискиот Вербунд.
Професорот Антон Чаушевски од Факултетот за електротехника и информациска технологија вели дека ладењето на македонската нуклеарка би било со ладилни кули за што е потребно помало количество вода во однос на природни водни ресурси како река и море.
Од Министерството за економија не сакаат да ја коментираат идејата на МАНУ додека не го видат предлогот од академиците. Велат дека откако ќе ја добијат Стратегијата ќе почнат со детални анализи на водните ресурси во мариовскиот регион, каква е сеизмиката, како и каква инфраструктура е потребна за да работи таму централа. Ќе се испитаат и можностите за ископување ураниум во земјава, при што ќе се одлучи и дали е поисплатливо горивото да се обезбедува од странство или може да се добие од домашни рудници. Тогаш ќе се носат и потребните закони.
Јосиф Милевски од Управата за хидрометеоролошки работи тврди дека врз основа на нивните студии до 2025 година водните ресурси ќе бидат на ниво на 1961 година. Во тој период имало најмногу вода во Македонија. За истражувањето и проекциите на словенечкиот Универзитет Нова Горица во "Сценарио за климатски промени во Македонија" направени за перидот од 1961 година до 2100 година, според кои нивото на врнежи во следните 90 години во регионот на Битола драстично ќе се намали, Милевски вели дека станува збор за многу песимистички сценарија на кои не треба да им се верува.
Според словенечкото истражување, климатските промени до 2050 година треба да предизвикаат намалување на врнежите, и тоа до 2050 година ќе паѓаат само 65 отсто од врнежите што паднале 1961. До 2100 година, сценариото предвидува да паднат само 32 отсто од дождовите што паднале во 61 година.
Поранешната министерка за економија Вера Рафајловска вели дека недостигаат детални анализи за користење на водните ресурси од двете хидроцентрали.
"Подготвени се повеќе студии од странски куќи за оптимализација на системот на Црна Река за производство на електрична енергија, но во најголем дел не се земени предвид останатите можни користења на водите освен за електрични потреби. При изградбата на ХЕЦ Чебрен и ХЕЦ Галиште мора да се земе предвид користењето на водата и за други намени освен за електрична енергија", вели Рафајловска.
Академик Глигор Каневче вели дека Македонија нема време за чекање ако сака до 2025 - 2030 година да ја изгради и вклучи нуклеарката. Дополнителен притисок за реализација на проектот претставува и сe поголемата зависност на земјава од увозна струја, а до 2025 година на Македонија ќе $ требаат нови централи. Постојните термоцентрали дотогаш ќе бидат на крајот на својот работен век.
"Период на изградба на нуклеарна централа е најмалку 15 години, а ние уште немаме ништо започнато. А има многу чекори да се преземат. Стратегијата предвидува изградба на нови термоцентрали на јаглен и гас, како и нови хидроцентрали. Целта е да ги покриваме сопствените потреби од електрична енергија, но сценариото зависи и од глобалните случувања кои тешко може да се предвидат. Затоа производството не треба да зависи од еден енергенс", вели Каневче.
Според академикот, Македонија наместо да се вклучи во проектите за изградба на нуклеарки во соседните земји, треба да изгради нуклеарна централа на своја територија.
"Од еколошки аспект нуклеарната централа емитува многу помалку јаглероден диоксид од термоцентралите, а од економски аспект ќе се отвори работа за домашните фирми и ќе се креираат нови работни места", вели Каневче.
И професорот Антон Чаушевски од Факултетот за електротехника и информациска технологија се согласува дека основна причина во Македонија да се искористи нуклеарната опција е немањето на други енергетски ресурси.
"Македонија има само лигнит со површински коп кој е веќе при крај на исцрпување. Со исцрпување на резервите и со стареењето на постојните капацитети на лигнит, потребно е да се градат нови термообјекти. Опцијата на отворање нови јамски копови на лигнит со изградба на нови современи термоцентрали на јаглен со еколошка технологија според директивите на ЕУ, е скапа варијанта, и е економски споредлива со нуклеарната централа. Македонија како земја што нема директен пристап на море, нема можност за континуирано снабдување на големи количини јаглен како увозна варијанта на гориво. Гасот како опција веќе се воведува со градба на новите гасни електрани, а хидропотенцијалот е со ограничени можности", објаснува Чаушевски.
Според професорот, нуклеарните електрични централи се скапи објекти, но предност е што трошоците за гориво и експлоатација се пониски отколку кај термоцентралите на јаглен и гас.
"Најмалите комерцијални единици за нуклеарна централа денес се 1000 мегавати и за неа се потребни околу 2,5 милијарди евра инвестиција. Ваков капацитет за Македонија денеска е голем, меѓутоа, за периодот кога треба да влезе во работа би бил доволен како за Македонија, а може и пошироко за регионот. Со сериозна нуклеарна програма, најрано што може да се изгради централата е периодот 2025-2030", објаснува Чаушевски.

Во Мариовско има ураниум за нуклеарка?