ГОРНА БЕЛИЦА Е СЕДИШТЕ НА КЛИМЕНТ, А НЕ ПЛАОШНИК

Стружани инсистираат да се каже вистината за свети Климент Охридски, за тоа каде најмногу престојувал, од каде ја раководел епархијата и каде ги подготвувал своите ученици за да го шират христијанството: Плаошник во Охрид

Непобитно е дека свети Климент Охридски најмногу материјални траги оставил во Струга и во Струшко

пишува: Виктор Цветаноски

Главното седиште на свети Климент Охридски и неговиот универзитет не бил на Плаошник во Охрид, туку во манастирот во Горна Белица и други места на Струшко. Ваквите тврдења беа изнесени уште во 1966 година од струшкиот хроничар Петар Чакар по повод 1.050-годишнината од упокојувањето на светецот, а неодамна одново се актуализирани во книгата „Белички светости“ на д-р Стојан Ристески. Тезите на Чакар дека светецот оставил многу повеќе траги во Струшко отколку во Охридско, изнесени во фељтонот „Горнобеличкиот прв Климентов манастир“, објавен во весникот „Нова Македонија“, ги надградува Ристески со нови факти кои, според него, ги уриваат повеќевековните заблуди околу дејноста на светецот и просветителот. 

ЕНТУЗИЈАСТИ Горнобелички ентузијасти настојуваат да и' го вратат стариот сјај на црквата на Светиклиментовиот манастир: Јоне Кленко, Паско Настоски, Иљо Дуноски и д-р Стојан Ристески со камбаната на црквата

ТРАГИ „Тоа дека свети Климент Охридски најмногу оставил материјални траги во Струга и во Струшко преку стари храмови и бројни топоними е непобитно. Така, прво е манастирот ’Свети Климент‘ на Беличка Планина. Седум-осум километри подолу од него, во селото Вишни, има стара црква ’Свети Климент‘. Во Струга маалото околу црквата ’Свети Ѓорѓија‘ се вика Светиклиментова Маала. Откај исток на Црн Дрим до селото Калишта тој простор се вика Светиклиментово (или само Климентово) Блато. На тој простор, на околу 2 километра од Мостот на поезијата кон Калишта, лево од патот бил потопен манастирот ’Света Богородица‘ во кој, според народното предание, се вели дека престојувал свети Климент и во него имал дел од неговиот универзитет. Реката што се протегаше откај ’Цареј кладенци‘, минуваше низ Светиклиментовото Блато, врвеше низ Струга, се вика Климетица“, ја образложува својата теза Ристески.

Истовремено посочува дека во струшкото село Мислешево има стара црква која, исто така, го носи името на големиот христијански просветител, во Волино има месност што се вика Манастирот Свети Климент, а североисточно на десната страна од реката Сатеска се наоѓа селото Климештани. И делницата на патот Виа Игнација, кој минувал крај манастирот во Горна Белица, поради светецот била наречена Света Долина.

„Вакви стари траги нема во Охрид и во неговата околина. Со слично нешто не може да се пофали и ниедно друго место што се врзува со месноста Кутмичевица и со епископијата на свети Климент, која некои без малку ја врзуваат од Родопите до Јадранското Море. Овој траен историски спомен сам по себе зборува дека главната дејност на свети Климент Охридски се одвивала на струшкото подрачје, а што тоа останало во сенка на Охрид е поради неговата улога на државен и архиепископски план. Ако свети Климент Охридски не бил на струшкиот терен, од каде се неговите неизбришливи, длабоки траги? Тие се непобитен доказ каде да се бара првото доаѓање на свети Климент Охридски во Кутмичевица и местото на неговата епископија“, заклучува д-р Ристески, пензиониран професор од Охрид и истражувач на македонското минато.

ЕПИСКОП Тој вели дека за првиот Климентов манастир во Горна Белица пишувал и епископот Николај во книгата „Охридски пролог“, но дека преку неговите укажувања и укажувањата на Петар Чакар се минало премолчено тогаш и оттогаш до денес. Петар Чакар во 1966 година, по повод 1.050-годишнината од упокојувањето на свети Климент, ќе побара: „Се' додека не се спроведат темелни проучувања, па и археолошки ископувања од се' уште зачуваниот Климентов манастир во Горна Белица, кој всушност може да се смета за прв Климентов манастир во Македонија, би било избрзано да се изведуваат заклучоци како што е оној: дека во црквата на манастирот ’Свети Пантелејмон‘ е откриен гробот на св. Климент, кој заедно со црквата си го изградил сам. Дотолку повеќе што не е откриен само еден, како што се пренесувало во преданието, туку се откриени два-три гроба. Можеби тој единствен гроб, Климентовиот, е токму во горнобеличкиот Климентов манастир, основан од него“, пишува Чакар во фељтонот во „Нова Македонија“.

Црквата на Горнобеличкиот манастир е со нов покрив, а фотографијата е направена минатата година

Како дошол свети Климент во Струшко и зошто токму во Горна Белица го изградил својот прв манастир? Според Ристески, патот на просветителот не е докрај расветлен поради тоа што не било зачувано првото житие за него. Житијата на Теофилакт и на Хоматијан што се користеле како главен извор за неговиот живот и дејност биле пишувани два-три века по неговата смрт и биле скратен и изменет препис на словенското житие. И во двете житија немало конкретни податоци како во житијата на неговите учители Кирил и Методиј. И токму поради тоа во науката имало контрадикторности за животот на светецот и големиот христијански просветител. „Не се знае точно кога и каде бил роден свети Климент. Се претпоставува дека бил роден во Солунската тема (меѓу Солун – Охрид – Струга). За неговите родители се вели дека биле благородни и богати. Единствени се научниците дека свети Климент Охридски им бил ученик на солунските рамноапостоли. Со свети Кирил бил во Хазарската мисија (ок. 860)“, вели д-р Ристевски.

Фотографија на партизани со петокраки на капите снимена ведаш по војната пред
црквата на Светиклиментовиот манастир во Горна Белица

ЦАР Притоа, тој објаснува дека светото име го добил по римскиот епископ Климент, кој од царот Трајан бил протеран во Украина. Поради тоа што и таму го ширел христијанството, во 101 година бил осуден на смрт и фрлен во Црно Море. Моштите ги пронашол свети Кирил во денешното пристаниште Одеса и ги извадил од морето. Ги носел со себе за време на Моравската мисија, а потоа му ги предал на папата во Рим. Во чест на наоѓањето на моштите на римскиот епископ Климент, најдобриот ученик на солунските браќа, нивни придружник и соработник од мали нозе, го добил неговото име.

По смртта на Методиј во Рим, Климент пристигнал во тогашната бугарска престолнина. Оттаму во 886 година од цар Борис бил испратен во Кутмичевица, област што зафаќа поширок простор околу Охридско Езеро. Најпрво пристигнал во тогаш најголемиот град Мегалополис (Голем град), кој подоцна од Словените бил прекрстен во Главеница. Градот се наоѓал на местото на денешното струшко село Враништа и имал повеќе од 10.000 жители. Свети Климент не случајно го избрал токму овој град. Според преданијата, во него апостол Павле ја изградил првата црква на Балканот.

„Не може да се замисли дека свети Климент не знаел за тоа што го сторил апостол Павле во Мегалополис (Голем град) во крајот во кој се испраќа за свештеник и учител на христијанството. Напротив, добро бил информиран за тоа, живеел со тој култ, со култот за првата христијанска црква на Балканот и по истиот пат на апостол Павле – Виа Игнација дошол во Главеница. За монасите е планината – манастирот, а не градот. Затоа по кусо задржување и молење во Светипавлевата црква ’Света Богородица‘, се повлекол во Беличка Планина. Таму во близина на Светипавлевата црква, близу патот Виа Игнација, го подигнал првиот христијански манастир во Македонија, кој го посветил на некој светител, но на кој не се знае, па до денес е познат исклучиво под неговото име. Оттаму ја ширел духовно-просветната дејност во бројни објекти во струшкото подрачје“, смета д-р Ристески.

МИТРОПОЛИТ Според житието на Теофилакт, свети Климент по осумгодишна работа, од царот Симеон бил поставен за епископ на Драгвиста или Велица. За тоа каде се наоѓала таа епархија има бројни спротивставени мислења. Се смета дека најблиску до вистината се тврдењата дека седиште на епархијата била Главеница, каде што свети Павле ја изградил првата црква на Балканот. Во прилог на ваквото мислење оди и едно искажување на бугарскиот митрополит Софрониј, кој за време на една прослава истакнал дека Климент бил ракоположен за епископ на Дремвица (Дебрица) и Белица, во северозападна Македонија. Ако се земе предвид тогашна етногеографска Македонија, ќе се види дека Белица се наоѓа токму во нејзиниот северозападен дел.

Д-р Ристески во поткрепа на тоа дека седиштето на светецот било во манастирот во Горна Белица посочува дека Светиклиментовиот манастир се издржувал од имот на селата: Вевчани, Октиси, Долна Белица, Враништа, Ложани, Мислешево, Мороишта, Орман, Кулин, Чифлик, Далјанот и Беличка Планина. „Нели сите тие месности се во близина на Беличкиот манастир, а не на ’Свети Пантелејмон‘ во Охрид“, заклучува тој.

Стружани инсистираат да се каже вистината за свети Климент Охридски, за тоа каде најмногу престојувал, од каде ја раководел епархијата и каде ги подготвувал своите ученици за да го шират христијанството. Јован Негриески, пензиониран новинар, кој прочитал многу работи за големиот христијански просветител, вели дека вистината може да се дознае само тогаш ако се извршат поопстојни ископувања и истражувања. Тој верува дека со тоа ќе се отстранат многувековните заблуди околу светецот за неговото дејствување во Охридско-струшкиот регион.

Првични истражувања во Кралска Југославија

Ватикан ја крие големата тајна

Големата тајна за свети Климент ја крие Ватикан, пишува Петар Чакар, тврдејќи дека Горнобеличкиот е прв Климентов манастир во Македонија. Во 1936 година во Струга пристигнале тројца научници од Ватикан, еден археолог и двајца историчари на уметноста. Дошле по препорака на загрепскиот бискуп и биле гости на тогашниот управник на царинарницата во Струга, Драгутин Немец, инаку Хрват. Нивна цел била да истражат каде се наоѓала првата црква на Балканот што ја изградил апостол Павле. Според материјалите што ги имале со нив, црквата се викала Црква на кралевите и била изградена во античкиот град Мегалополис, кој се наоѓал на Охридското Езеро, и во кој многу векови подоцна било седиштето на епископскиот стол на Климент Охридски. Италијанците со себе имале и карта на која биле обележани локациите каде што требало да истражуваат. Меѓутоа, само што почнале со работа, биле спречени од власта на Кралска Југославија, зашто немале дозвола за ископувања.

Пред да си заминат, Италијанците на својот домаќин Немец му дале некои основни податоци за локациите од времето на свети Климент. Предизвикан од тврдењата на неговите гости, заедно со тогашниот градоначалник на Струга, Боже Шаин, решил да провери колку има вистина во она што им го раскажувале. Ангажирале работници и ископувале на три локации во месноста Климетица кај Струга. На нивно големо изненадување, на сите три места нашле цели или делови од плочи и големи камења со разни орнаментски шари, фризеви и крстови. Плочите и камењата биле пронајдени на дното во самото калиште.

„Наодите не само што значат потврда на легендите, според кои токму тука се наоѓал оној голем универзитетски град од кој излегле 3.500 завршени ученици на Климентовиот универзитет, како што е наречено неговото училиште, туку тие значат и факт дека во ватиканската библиотека постои таква литература, како што е Римскиот асиманов кодекс од 9 век, каталогот на Ѓуканжа и други, каде што несомнено има драгоцени податоци за животот и дејноста на Климент“, подвлекува струшкиот хроничар.

Желбата на горнобеличкиот монах

Пеш до Ерусалим и назад

Во манастирот „Свети Климент“ во Горна Белица имало и монашки живот се' до 1961 година. Горнобеличани се сеќаваат на последните двајца монаси Гаврил и Саво од семејството Ѓоргоновци. Постариот, Гаврил, кој бил роден во 1848 година имал голема желба да го посети гробот на Исус Христос и откако собрал малку пари, тргнал пеш за Ерусалим. Поминало многу време, а него го немало, па соселаните помислиле дека некаде по пат дал душа. На нивна голема радост, се појавил еден ден исцрпен, но среќен што го посетил Божјиот гроб. Објаснувал дека на пат се задржал толку многу поради тоа што до Ерусалим патувал пеш од каде што, исто така, морал да се врати пеш, поради тоа што немал пари за превоз. Починал во 1936 година на 88-годишна возраст. Неговиот гроб е на јужната страна на манастирската црква.

Светиклиментовиот универзитет на Плаошник готов до 2012. година

Охрид, 2. април (ИНПРЕС)

Заврши меѓународниот конкурс за изработка на идејно решение за изгледот на Плаошник односно на Свети климентовиот универзитет.

Меѓународната комисија составена од експерти од оваа област ја одбра проектанската група „Идеа плус“ која до крајот на април треба да го изработи главниот проект а веднаш потоа ќе распише тендер за негова реализација, кој, според очекувањата ќе почне да се реализра на почетокот од јули.

- Теолошкиот факултет е влезен во идјеното решение на Светиклиментовиот комплекс и договрено е во согласнот со МПЦ , архиепископот Стефан, се знае дека тој ќе биде во Охрид, се разбира откако ќе завршат сите активности.Се преговара и со филијалите на повеќе светски универзитети.Не се брзаме бидејќи навистина имаме време, вели директорот на Управата за заштита на културното и историското наследство Паско Кузман.

Покрај Универзитетите во Колубија и Болоња, Кузман најави дека се преговара и со светски признатиот Универзитет во Русија, Ломоносов. Токму тие ќе треба да отворат свои филијали овде.Кузман најави дека поради пролонгирање на одредени активности, најверојатно до крајот на 2010 година целиот простор ќе добие својот виситнски лик.

- Работите не зависат само од луѓето, зависат од околностите.На пример никој не знае дека ако удри еден дожд и земјата најмалку 15 дена држи влага ние сме блокирани.500 луѓе тогаш мора да прекинат со работа, додава Кузман.

Работите на Плаошник на Светиклиментовиот универзитет воопшто не се завршени. Во моментов се работи на рестварација и конезравија на сите пронајдени предмети вели директорот на Управата за културно и исотриско наследство Паско Кузман, при тоа негирајќи ги информациите дека на Плаошник веќе неколку месеци има застој во работите. (Крај)                                                                                                                                                  http://www.time.mk/read/NONE/35cc4b1c26/index.html