Старо Скопје

1912


Edited by leonid23 - 28-Nov-2010 at 17:34

Најславните скопски кафеани

Скопската ноќ има своја особена боја, каква што обично ја имаат градовите горди на својата убавина. Кафеаните се преполни преку целата ноќ, во нив се свири, се пее и се игра"...пишува Данило Коцевски

Ех, скопските ноќи и кафеани. Се лажете ако мислите дека само денес старо и младо "окапуе" по кафеаните. Не, Скопје како град има долга и богата кафеанска традиција. Еве еден романтичен запис за боемскиот живот од периодот помеѓу двете војни: "Скопската ноќ има своја особена боја, каква што обично ја имаат градовите горди на својата убавина. Кафеаните се преполни преку целата ноќ, во нив се свири, се пее и се игра". Еден хроничар од тоа време, кој се потпишувал како Калиф, ги издвоил следните три најславни кафеани во градот: "Маргер", "Париз" и "Москва".
Во нив секогаш имало посебна атмосфера. "Маргер", која е наоѓала на плоштадот, се сметала за најбоемско собиралиште. Доаѓале уметници, студенти, новинари. Книжевни разговори и караници се воделе и "преку маса", што било особено забавно за посетителите. Така нè известува Калиф во своите записи.
Во "Маргер" пеела темпераментната интерпретаторка на руски ромски романси, г-ѓа Наталија Вишњакова. А "Париз"? Таа кафеана не случајно го добила името. Неа ја посетувале богатите скопски трговци, особено почитуваната еврејска скопска елита. Музичка капела свирела беспрекорна музика за игра. Групата била предводена од г. Перица Пажин. Иако за "Москва" се велело дека е "бирократски штаб", дека се собирале службениците, сепак и во неа имало пријатна атмосфера и добра музика. Настапите на популарната Софка претставувале атракција. Најголемо воодушевување и аплаузи кај публиката предизвикувала песната "Ајде слушај, слушај, калеш бре Анѓо, што тамбура свири". Зошто тоа било така, се разбира, не е потребен коментар.
Но, не станува збор само за овие кафеани. Во Старата чаршија меаните "љубоморно ја чувале пијаната романтика на Истокот - со чочеци, дајриња и чудно расплаканите ориенталски виолини". Најпознати биле "Јанчев ан", "Маврово", "Фенерли ан". Треба да се споменат и славната "Идадија", "Бристол", потоа "Румба", "Ислахане" (Кермез), кафеаната "Океан". Со "Океан" е поврзан и еден куриозитет. Познатиот сликар Никола Мартиновски го насликал ентериерот на оваа кафеана, која се наоѓала во близина на поранешната Мала станица, со еротски сцени. Подоцна овој објект беше урнат. Во близина на првата Железничка станица во Скопје се наоѓала и кафеаната "Тутанкамон", која го добила името според тогаш откриената Тутанкамонова гробница во Египет. По војната, познати се кафеаните и рестораните: "Македонија", "Јадран", "Победа", "Пелистер", "Букет", "Метропол", "Клубот на уметниците" (подоцна "Јоле"), "Шар", "Меркез" (во Старата чаршија), "Македонска куќа", "Крушево", бавчата "Балкан", терасата на Домот на градежниците, бавчата "Опатија", "Турист", "Инвалидски дом", подоцна "Панорама", "Континентал", како и оние што останаа од пред ослободувањето. Со посебна боемска атмосфера се изделуваше кафеаната "Зора" во близина на поранешната Женска гимназија, на Илинденска. Оваа кафеана ја овековечи и писателот Димитар Солев во романот "Зора зад аголот". Во неа се собирале професори, боеми, новинари, уметници со искричав дух, со маалски урбан менталитет, преполн со хумор и иронија. Во кафеаната "Зора", од желба да се имитира светот, наместо шатобријан се порачувало "Шопенхауер за две особи" за да се заклучи дека "според сите слаби писатели националната идеја, социјалната правда и идеалот за иднината се раѓаат во кафеана".
Во времето на нашата младост во шеесеттите и седумдесеттите години, не постоеја многу кафеани посетувани од младите. Одевме, главно, во "Пелистер", не во овој денешниов (поранешен "Дал Мет Фу") туку горе, на катот. Срамежливо пред девојките ги испивавме првите вињаци и ги пушевме цигарите "билјана" со необичен, син филтер. Одевме во "Маракана", а кафеаната "Карпош" беше собиралиште на студентите, со незаборавниот џубокс. Надвор од градот, главниот правец беше кон "Чардак", "Четири воденици" или "Сарај". Толку за кафеаните. Диско-клубовите и слаткарниците се скопска приказна што треба посебно да се раскаже.





Edited by leonid23 - 12-Oct-2010 at 05:02

makonix, респект за постот, потполно се сложувам дека секој своите тези треба да ги образложи за да дискусијата има смисла. Воедно и се извинувам ако претходниот пост кон тебе ми беше поостар, тоа е само последица од општата атмосфера на форумот на која очигледно и јас не сум имун, атмосфера која само со вакви конструктивни постови може да се разбие.

Малку подоцна ќе ти одговорам и на поентите од твојот пост

Originally posted by makonix Една градба како новиот антички музеј (знам звучи апсурдно) е само израз на едно почитување (а можеби и една носталгија кон едно изубено време и уништено од безбројните окупатори врз оваа земја) на една школа која траела со векови. Тоа тие како да кажеш, не треба да компонираме класична музика демек имаме сега техно нов стил.

Добра компарација

Кога зборувам за развој на еден град треба да ги земеме во предвид потребите на секого, а не само една елита. Секој има право на лично мислење се разбира, ама дај кога давате коментар за нешто додадете и зошто така мислете, за да може да се споредат различните мислења. На пример

Мене ми се допаѓаат старите градби од старо скопје со куполи и слични додатоци, бидејќи имаат текстура и детали, своја приказна и историја, го прават градот интересен од перспектива на обичниот минувач или турист, и го раскинуваат монотониот коцкест изглед на градот, со тоа го прави препознатлив. Овој период е значаен бидејќи населението покушавало да се врати кон европските текови преку архитектура, музика, култура. Се согласувам дека ако овие објекти се нестабилни, да се зарджи барем фасадата од надвор. Практика во странство е да се задржи барем од надвор изгледот, доколку се сака некој спрат повеќе, надградбата треба да го запази стилот. Јас Скопје повеќе го гледам како Копенхаген или Барселона да се развива него ли како Мелбурн или Бостон.

Од социјалистичкиот период Поштата е можеби единствениот објект што отскокнува во дизајн, па дури и во светски рамки во тој стил. Од странците што сум ги донел, тој објект обично единствено им остава впечаток од модерната архитектура. Бруталната архитектура е премногу минималистичка за да биде прифатена на ниво на обичниот минувач, поради недостаток на бои, детали, текстура, и создава чуство на изолираност и на ладна атмосфера. Ова не го зборам напамет сум го учел и студирал.

Е сега Јас ако се прашувам би сакал повеќе паркови, и многу ми се допаѓаат новите правци во Скандинавија, Австрија, каде градбите внимаваат на екосистемот, се модуларни, со органски дизајн и поразиграни.

Добро е што Скопје после земјотресот бил надграден со подобра инфраструктура, али треба да има и некаква рамнотежа. Да се оставеле барем некои делови, фасади со старо градски шмек. Проблемот е дека промената се случила нагло од една тогашна елита, без консултација со Скопјани. Па така денес како резултат имаме елита која го прави спротивното ала 2014. И овој процес бил не само во Скопје, ќе следи низ цела Македонија. Па за само 30 години ја снемува цела старо градска архитектура низ многу градови низ МК.

Еве и ќе одоворам на некои прашања упатени кон мене.

како се гради стара историја и култура ако таа не постои?
Не сум баш сигурен на што целиш. Стара историја и култура не се гради туку се воскреснува, доколку таа историја била потиснувана со години и векови. Тој процес се случува насекаде низ светот. Во Кина срушија цели предградија за да реизградат средновековен град, во Франција се гради замок во 16 век стил повторно, во Барселона градат Годи црква веќе 50 години и ќе трае уште 100 години, во Бугарија по социјализмот се градеа куќи и мини замоци после социјализмот. Сите тие стари стилови не се создадени преку ноќ, туку евлуирале 1000 години. Во последните 100 години со напливот на евтин материјален капитализам имаме експлозија на стилови кои тек треба да го поминат тестот на времето. Општ впечаток е дека бруталната архитектура со мали извонредни исклучоци не успеа да го помине тестот (види на интернет). Јас ценам во Скопје Поштата, МНТ и Транспортниот Центар со реставрација и збогатување на содржината ќе останат како споменици на културата, ама за се друго ќе мора да се адаптира кон новите текови.

или зошто не се валоризира старата историја и култура која ја имаме туку се измислува нова? Како може да се води битка за старо скопје освен ако не измислиме времеплов?

Една градба како новиот антички музеј (знам звучи апсурдно) е само израз на едно почитување (а можеби и една носталгија кон едно изубено време и уништено од безбројните окупатори врз оваа земја) на една школа која траела со векови. Тоа тие како да кажеш, не треба да компонираме класична музика демек имаме сега техно нов стил. Јас ти ја разберам поентата, има сега нови поефикасни футирстички стилови што се феномални и би сакал една зона во Скопје да биде посветена на тоа. Па да споредиме и да одиме напред во архитектурата. Инаку под битка за старо Скопје мислам на потребата на луѓето преку фасади и слични облици да си го изразат својот европски идентитет и припадност, без да им биде наметнат некој светски стил кој што е релативно непознат.

Зошто е Скопје демек модерно? Зошто потребата да се потцени и омаловажи модерниот идентитет на нашиот град?
Велам демек, бидејќи едноставно е наметнат од мала група на луѓе љубители на одредене стилови и несушествува со потребата на обичниот граѓанин. Секој архитект треба пред се кога гради треба да го има на ум за кој гради и неговите потреби за естетика и фунционалност, егото на страна. Како дизајнер јас за свои потреби можам што ми душа сака, али кога е за клиент тогаш го имам предвид неговите потреби и интерес.
Не потценувам ниту омаловажувам никого, али сум реалист, едноставно на мнозинството не им се допаѓа модернизмот во МК, поради едноставноста, сивата едноставна текстура, и минимализмот. Кога велам мнозинство мислам на илјадниците луѓе кои низ својот живот сум се сретнал.

Пред некоја недела правев статистика по гоогле, фликер за најпосетени и најинтерсни градби во МК од страна на странци
- на прво е заливот на коските со езерото
- тврдината во Охрид со црквите
- музејот на тереза во СК со камен мост
- турска чаршија во СК
- Битола, широк сокак
- источна МК манастирите и околината
- милениумскиот крст
- бикот во Центар

Јас сеуште чекам во МК да почне да се гради нешто ултра модерно со модуларни подвижни спратови, органски облик на згради, еколошки.

Поздрав до сите овде, не можам многу често да пишувам, али без разлика го ценам секое мислење колу и да е спротивно, само ве молам без лични напади и етикети

Originally posted by Vladimir P Точно pbanks, и во контекс на самата нишка, значи се сложуваме дека добро оновен (велам обновен) објект е вредно да се зачува ако е неговата архитектура вредна за тоа (а на форумот се води дискусија ова е од српско, бугарско, турско)

да бидам јасен. Јас сум зачувување за објектите независно кој е градителот. Коментарот кој го дадов преходно беше поврзувањето на тие објекти со традициите на луѓето.

, е па затоа е можда како ја нерекуваат сентименталноста на старите скопјани, многу вредни објекти се срушени во „обновата на Скопје“ кој никако не требаше, и можеше да се склопи барем еден кварт кој ќе го имаше оној шмек на тоа време ма чие било.

Такви квартови имавме, можеби не беа околу плоштадот но Дебар Маало и Буњаковец беа во голема мерка оние старите до 90 година. Барем јас така мислам. Потоа дојде транзицијата.




Edited by pbanks - 29-Jul-2010 at 09:05

ама убавината на градовите и тоа како некој му се допаѓале а на некој не, не треба да се дискутира, секој различно го доживува тоа, мене ми се допаѓаат и куполите и најмодерните решенија, но тоа не е поентата, секогаш треба да се мисли на правилната насока на развивање на градот, со тек на промената на генерациите и промените на потребите на општеството во целост
значи да не се враќаат шмекови, туку да се мисли на сегашноста и иднината, бидејќи тие шмекови им се допаѓаат на одредени луѓе, а други луѓе и други генерации мислат поинаку, и зарем треба да се сопира развитокот на градот поради емоции и поврзаност со минатот?
тоа е се случило, Скопје било срушено, дали од земјотрес или од луѓе, сеедно ми е веќе, ама минато е треба да се продолжи, секое враќање е чекор назад, битно е да се биде во тек со сегашноста, па и да се мисли за иднината
инаку и мојата фамилија живеела тука пред земјотресот, да не ме стави некој во некоја „група“

Владимир нека не те тревожи офтопкиов, секако ќе ја тргнам дискусијава во некоја поприкладна нишка од кога ќе се исцрпи.

Исто така не јас сметам за така лоша дискусијава, знам дека форумов е малку повеќе наелектризиран во последно време, но мислам дека во крајна линија не беше кажано ништо лошо погоре, само разменивме некои размислувања.

Што се однесува до твоето прашање. Ќе одговорам во мое име.

1. Немам ништо против куполите како такви
2. Немам ништо против вкусно дизајнирани куполи (стари или нови) кои се во склад со целината и околината
3. Имам и те како против дефинирањето на куполата како еденствен и бесценет детал кој одредува дали објектот ќе биде убав или нема да биде убав (појава во последно време)
4. Немам апсолутно ништо против архитектурата на старо Скопје ниту против објектот што го посочи Џамбо
5. Реставрацијата на банката во Струмица се изврши врз оригиналниот постојан објект кој и натаму е вклопен во околината на истиот начин како што бил во времето кога бил изграден. Поаѓајки од таму, тој проект кај мене буди симпатии за разлика од вештачкото садење на "стари" објекти онаму каде не им е местото

Претпоставувам бидејќи самиот чин на реставрација бил добар. А самата купола е одамна направена, не е нова. Пбанкс цели кон „новокомпонираните“ згради и куполи.