Народни носии од Галичник

Во селото со пет музеи

Скопје има осум музеи, Охрид четири, Битола два, а повеќето помали градови по еден. Но едно мало село од 200-300 жители, затскриено меѓу планините во централниот дел на Македонија, има дури пет. Горно Врановци е познатото село-музеј, со многу повеќе историја отколку што може да се очекува од еден таков изолиран крај. Но токму тоа била неговата предност во историјата што го направила славно.

Во еден момент од историјата, во Втората светска војна, ова мало селце на некој начин било главниот град на Македонија. Партизаните се бореле против неспоредливо помоќните окупаторски сили. Но имале добра стратегија, создале голема слободна територија во непристапните планински краишта во централниот и во западниот дел на Македонија. Таа територија, како и целата борба, се раководела од Горно Врановци. Тука бил Президиумот на АСНОМ, значи државното собрание, Централниот комитет на Комунистичката партија на Македонија, која била еден вид влада, Главниот штаб на НОБ, како денешен генералштаб, и ОЗНА, разузнавачката служба.

По конечното ослободување, сите тие институции се префрлиле во Скопје и таму функционирале. Но куќите во Горно Врановци, каде што биле сместени, денес се нивни спомен-музеи. Заштитени и одржани, го чуваат споменот на таа борба.

Музеите се мали, сите имаат по една-две соби, главно полни со стари документи или копии, големи фотографии од славното борбено минато и понекое парче оружје што го користеле партизаните. На нив точно може да се види колку било тешко, на пример по фотографијата од тројца партизани, сите облечени во различни униформи, кој каква успеал да најде. Но имало и интересни моменти, како тој кога готвачот со црпалката в рака застанал да се слика до борците со пушки.

Петтиот музеј е поинаков. Тоа е печатницата во која бил испечатен првиот број на дневниот весник „Нова Македонија“. Внатре е печатарската машина тешка еден тон, која партизаните кришум ја носеле в раце од Скопје до таму, преку планини и долини.

Во соседната соба може да се види и како се сложувале страниците за печатење, буква по буква. Тоа што денес се прави за неколку минути на компјутер тогаш било макотрпна работа. „Нова Македонија“ веќе не е ниту партизански ниту државен весник, но се` уште излегува, како најстар во Македонија и еден од најстарите на Балканот, со 69 години. Членовите на нејзината редакција секој октомври го посетуваат музејот, по повод годишнината од првиот број на 29 октомври 1944 година.

Шестиот музеј е спектакуларен. Но нели беа само пет? Да, но шестиот не е спомен-куќа важна поради историските настани од Втората светска војна, туку е милиони години постар. Тоа е природата околу Горно Врановци. Малата Врановска река во ова осојничаво место создава толку влага што камењата и корите од дрвјата се прекриени со мов.

Волшебна зелена земја како од „Господарот на прстените“. Водата се пробива низ камења, карпи, паднати стебла, а со секој чекор љубопитноста расте за тоа што има зад следниот мал водопад. Во природата, со малку среќа, ќе се сретнете и со некои од нејзините жители. Малите гуштери веројатно ќе бидат порасположени да позираат пред вашиот фотоапарат, но верверичките ќе ги снема за неколку секунди.

Низ Горно Врановци не прошетаа две момчиња што веќе се иселиле од таму во Горно Јаболчиште. Велат, има се помалку жители во ова село. Иако е оддалечено по триесетина километри од Скопје, Прилеп и од Велес, до него може да се стигне само преку Велес по тесен планински пат. И покрај тоа што е единствено со толку многу атракции, тешко се наметнува како туристичка дестинација. Дури ни за викенди.

Особено во последнава деценија, откога не работи хотелот „Врановци“. Изграден во 1986 година, дваесетина години ги пречекувал велешките работници од јавните претпријатија и многу други гости. Веќе не е отворен поради судските спорови околу сопственоста. Како секој друг хотел што одамна го испратил својот последен гостин, и овој сега изгледа како сцена од филмот „Сјаење“ на Стенли Кјубрик.

Стар, затворен, напуштен, тивок. Толку тивок што речиси може да се слушнат звуците од минатото, од гостите на големата тераса со поглед на реката или од оние во собите со прозорци завтрени кон планинските врвови. Но се слуша само ветрот, шумот на реката и минатото. Затоа што сегашност таму нема.

Гоце Трпковски

http://balkon3.com/vo-seloto-so-pet-muzei-2/

brajcino.mk

brajcino.mk

brajcino.mk

ЗАЕДНО СО ДЕДО БИНО УМРЕ И МАРИОВСКИ БРНИК



Што не сторивме да го донесеме во градот, за да биде поблиску до нас, а и животот да му биде побезбеден. Дури ни свирепото убиство што го стори кумановец врз жена од селото за пари, не го набрка. Во Битола купи стан, но никогаш не се пресели. Ни велеше „селото ќе ми даде сто години живот“. Вака членовите од семејството раскажуваат за Бино Стојановски, последниот жител на мариовското село Брник. Тој беше бастионот за ова село кое пред еден век имало над 200 луѓе, а по неговата смрт остана без ниеден жител. Стојановски не ја доживеа стотката, почина на 91 година. Последните десет години живееше осаменички живот во селото, без друга човечка душа, придружуван само од стоката, освен во викенди кога го посетувале роднините.

- Чудно е што најголемата љубов во животот ја имаше кон селото во кое не беше ни роден. Беше од прилепско Полчишта, но даден како ранениче во Брник на 10 години. Го привлекуваше природата таму. Во градот му пречеше бучавата, загадениот воздухот. Го убедувавме да дојде. Луѓето ме сретнуваа и ми велеа „зошто не си го земиш таткo ти?“. Им одговарав, ако можеш ти да го наговориш да дојди, веднаш ќе го земам - раскажува ќерката Менка Стојанова.

Роднините ќе го паметат како храбар и вреден човек. За време на Втората светска војна бил партизан, а потоа еден од најпосветените кога се правеле колективите во Мариовско. Работел во „Водостопанство“, а по пензионирањето одгледувал стока. Трипати ги намалувал овците продавајќи ги, зашто бил во години и не можел да ги одгледува сите. На крајот ги продал, купил кози, па кокошки и непосредно пред да почине и живината ја дал во соседното село Рапеш.

- Беше многу вреден. Kога го посетувавме, јагнето ќе ни го испечеше, а тој заминуваше со стоката. Не смееше таа да биде гладна. Раскажуваше дека кога умрел татко му млад, му дале наследство од десет овци и тој ги донел во Брник. Пред да почини повторно ги продаде во Полчишта. Рече „ги вратив овците од каде што ги донесов“ - раскажува внуката Бојана Петровска.

Живеел во село до кое не води асфалтен пат, во кое нема ни вода ни струја. На 90 години пеш минувал по четири километри за да стигне до Рапеш по храна, меѓу живи луѓе или за да гласа на избори.

- Државата не му ја исполни животната желба, селото да добие струја. За таа работа трчаше по дистрибуција, по општини. Немаше ни телевизија, а што е најиронично години му доаѓаа сметки за да плаќа радиодифузна такса. На крајот му ја укинаа откако се разболе - вели зетот за ќерката, Никола Стојанов.

Пред да почине собрал 30 килограми брнички смокви, а истиот ден кога се разболел, за последен пат ги изорал нивите. Вечерта му се слошило и им јавил на блиските во Битола. Починал од мозочен удар.

За да не се заборави ова мариовско село, историчарите Никола Миновски и Владо Темелковски објавија книга „Село Брник без брничани“. Во неа е запишано дека селото што се споменува како постојна населба уште во турските тефтери од 1570 година сега е без жители.

- Со Бино се договоривме дека кога ќе почине, ќе напишеме напис во весник дека замина последниот бастион на селото. Тоа е село со здрава и еколошки чиста околина, пространи тревни пасишта, за жал, денес неискористени, разновидни шумски плодови, печурки, погодни услови за лов на диви животни. Тоа е село од каде што потекнувал војводата Трајко Kрало, десна рака на војводите Димче Могилчето и Јон Пашата - напишале во книгата.

Kако природна реткост се споменува Брничкиот Водопад од кој водата слободно паѓа од 18 метри височина, но во убавината, мирот и спокојството веќе нема кој да ужива. Ова е една од десетината мариовски села што згаснаа во Битолско.

Жанета Здравковска
http://dnevnik.mk/default.asp?ItemID=6C9BA6F6611D5E40B45CC2478EEC6889

Секогаш ми е интересно кога прв пат ќе чујам за села во Македонија. Одлична местоположба има селото. Инаку, мала исправка, сепак селото си се наоѓа во Општина Кичево, а до 2013 година во Општина Осломеј.

На Википедија има и карта со селата на поранешната Општина Осломеј

Ресторанот на врвот на превојот(снабдувањето со електрична енергија е исклучиво преку соларни колектори):