Скопско Кале

Отомански кули и праисториски куќи ќе никнат на Кале

Паско Кузман ќе ја уредува скопската тврдина на која место една црква, во план е да никнат три нови објекти

Даниела Трпчевска


Купишта земја се носат на скопското Кале за да се пополнат дупките каде се завршени ископувањата на овој богат археолошки локалитет. На двата југозападни бедеми на тврдината се поставуваат сонди и се вршат пробни истражувања. Тимот археолози предводени од Паско Кузман, директорот на Управата за културно наследство, ни летово не запираат со проектот за конзервација, реставрација и реконструкција на скопската тврдина, едно од најзначајните историски споменици во земјава.

И додека археолозите копаат по историските слоеви на земјата, пронаоѓајќи предмети од византискиот период, туристите само од спротивната страна на реката Вардар можат да се воодушевуваат на оваа градба која датира од 6 век.

Внатрешноста на тврдината во должина од 121 метар е затворена за посетители од 13 февруари годинава, по големата тепачка меѓу групи Македонци и Албанци, која изби поради изградбата на црква во внатрешноста на тврдината. Додека полицијата тврди дека веќе седум месеци го чува објектот од безбедносни причини, за високите ѕидови на тврдината се кројат проекти за изградба на цел комплекс објекти, кои на скопското Кале ќе му дадат сосема нова димензија.

„Во моментов го разгледуваме проектот за ревитализација на тврдината. Тој е во завршна фаза и ќе подразбира од една страна оживување на просторот, како и конзервација и реставрација на старите археолошки објекти кои се заштитени“, вели Паско Кузман.

Сувенирници, кафе–барови, низа мали објекти кои треба да го оплеменат просторот се планираат да се изградат во внатрешноста на Тврдината. Првиот човек на Управата за заштита на културно наследство вели дека овие мали објекти кои ќе се градат ќе го оживеат просторот и ќе бидат атрактивни за посетителите и туристите.

Засега изградбата на спорната црква, која ги разбуди меѓуетничките тензии во земјава е статус-кво. Ако помине предлогот што го поднесе првиот археолот Паско Кузман, тогаш не еден музеј, туку три објекти треба да никнат во скоро време на ридот Градиште. Праисториска куќа, музеј за византиски археолошки предмети и кула од отоманскиот период треба да бидат изградени на старите темели на некогашните објекти кои биле откриени при повеќегодишните ископувања на Калето.

„Дадов предлог да се обноват три стари објекти, кој се надевам дека во целост ќе биде усвоен. Станува збор за изградба на Музеј за византиски археолошки предмети, за кој во јавноста се зборуваше дека е црква. Наспроти коментарите на познавачите на состојбите и на аналитичарите кои тврдеа дека станува збор за изградба на црква на нов простор, всушност се работи за реконструкција на објект кој некогаш постоел. Ние на тој простор пронајдовме темели на црква од 13-14 век, и се обидуваме да ги реконструираме. Значи градиме на тие темели за да ги сочуваме археолошките остатоци од црквата“, вели Кузман.

Вториот објект кој Паско Кузман предлага да се гради е кула од отоманскиот период. Нејзините темели би се поставиле врз некогашните остатоци на градба откриена од тој период. „Таа кула би имала совршен простор за да може да се изложат во неа големиот број на атрактивни ископини од отоманскиот период, кои што се пронајдени на локалитетот“, објаснува Кузман.

Но, тоа не е се. Доколку биде усвоен предлогот на директорот на Управата за заштита на културно наследство, тогаш на Калето ќе никне и трет објект – праисториска куќа во кружна форма во која ќе бидат изложени предмети од праисторискиот период. И таа ќе се гради на темели на некогашна куќа кои биле откопани на археолошкиот локалитет.

„Станува збор за илјадници предмети кои на овој начин ќе бидат заштитетни и изложени пред јавноста и туристите кои го посетуваат Калето. Се надевам дека проектот во целост ќе биде усвоен“, вели Кузман.

Додека проектот се разгледува од надлежните, Калето го обезбедува полицијата, која не дозволува ни мува да прелета зад ѕидините. Веќе седум месеци МВР објаснува дека пристапот е забранет од безбедносни причини, со цел да се спречат нови инциденти.

„Додека не сме сто проценти сигурни дека ќе нема инциденти, тврдината и понатаму ќе биде затворена за јавноста. Не се знае до кога, но ќе го обезбедуваме се додека има потреба за тоа“, вели помошникот министер за информирање Иво Котевски. Паско Кузман објаснува дека полицијата заминала, но дека чуварската служба и понатаму останува пред вратите на тврдината.

Скопското Кале кое е распослано на ридот наречен Градиште е еден од најубавите видиковци во градот. Од него се пружа поглед кон Реката Вардар, центарот на Скопје, но и на Стара скопска чаршија. Туристите секојдневно доаѓаат обидувајќи се да влезат во Калето, ѕиркаат зад затворените врати, по што разочарано заминуваат на прошетка низ градот.

„Некои познајачни гости или групи можат да влезат во тврдината, но нема што да гледаат, бидејќи се' уште се работи внатре. Се трудиме да спречуваме масовно да се влегува, бидејќи многумина доаѓаат, скокаат по ѕидовите кои се уште не се докрај реставрирани. Исто така има и големи ископи, во кои некој може да се повреди. Најдобро е се уште да не се влегува на Калето. Но, ако има некоја посебна група која инсистира да влезе, им се дозволува тоа“, објаснува Кузман.