Зошто на Македонија и се случува експанзија на градење џамии?

Тоа е сложено прашање и процес што ја покажува состојбата во која се наоѓа државава, сметаат социолозите.

- Со изградбата на верските објекти се претпоставува дека тој простор се маркира или обележува. Потребата на луѓето да се препознаат во изградбата на верски објекти нé враќа години наназад.

Тоа е примитивно доживување на идентитетот. Да се изградат повеќе верски објекти за да може да се покаже присуството на одредена верска заедница на одредена територија - објаснува Илија Ацески, професор по социологија на Филозофскиот факултет.

На овој простор, вели Ацевски, се судираат две култури и цивилизации.

- Тука е границата за борба на простор и значење, а тоа создава потреба од изградба на верски објекти - вели Ацевски, кој смета дека изградбата на џамии во Косово и во Албанија е помалку интензивна, зашто тамошното население е помалку религиозно.

БРОЈОТ НА ВЕРНИЦИ ЕДНАКОВ СО БРОЈОТ НА ЏАМИИ

Бројот на верниците да биде еднаков со бројот на изградените џамии, зашто така секој муслиман ќе има место за да го изврши својот верски обред. Ова е желба на секој муслиман, особено на застапниците на традиционализмот, вели Рамадан Рамадани, оџа и гласноговорник за изградба на „Бурмали-џамијата“ на плоштадот „Македонија“.

- За разлика од соседните земји, ние имаме потрадиционално општество. Комунизмот и секуларизмот биле поагресивни во Албанија, таму имало и официјална забрана за религија, за разлика од кај нас. Затоа и таму не се граделе толку верски објекти - додава Рамадани.

БИХ ИНИЦИЈАТОР ЗА НОВИ ЏАМИИ

Откако Исламската верска заедница во Босна и Херцеговина пред две години ги најавила плановите за изградба на уште неколку нови џамии во Сараево, во земјата се разгорела дебата за тоа прашање. Голем дел од населението се прашувал дали ваквите планови ќе го загрозат мултиетничкиот карактер на земјата, особено со оглед на тоа што странски донатори помогнале во финансирањето на изградбата на голем број џамии, во обид да се поправи штетата на неколку верски објекти по конфликтот во 1990-тите години, кога 10-15 џамии никнале само во главниот град. Најголемата од нив го носи името на саудискиот крал Фахд. Сега во Сараево има 85 џамии, кои претставуваат архитектонски и историски споменици.
Соочени со прашањето дали на Сараево му требаат толку многу џамии кога многу босански муслимани не се верници, претставниците на исламската верска заедница ја посочиле историјата дека во последните 100 години не биле изградени нови џамии, а 27 биле уништени поради антирелигиска пропаганда, по основањето на Југославија по Втората светска војна.

Изградбата на џамии во БиХ го отворила и прашањето за очигледна блискост меѓу исламската заедница и тамошните власти.

ИДЕНТИФИКАЦИЈА НА ВЕРНИЦИТЕ

Во едно демократско општество треба да биде застапена и религијата, а со изградбата на џамиите кај нас, религијата ја злоупотребува џамијата. Ова го истакнува и Осман Кадриу, професор по граѓанско право на универзитетот ФОН, кој вели дека ова е фактичко прашање, зашто во едно демократско општество треба да биде застапена и религијата.

- Религијата почнува да ја злоупотребува државата, односно демократијата. Не можам да кажам колку џамии се градат во другите држави, како ни тоа дали ние водиме во тоа. Мора да се внимава и сé треба да се гради со дозвола, зашто секоја изградба на диво е пречекорување на правата - односно злоупотреба на демократијата.

Цане Мојановски, пак, поранешниот претседател на комисијата со верски заедници, вели дека не постои целосна евиденција на тоа колку џамии се изградени во последните години во државава. Тоа, според него, зависи од многу фактори, како што се степенот на идентификација на верниците со религијата, односот меѓу бројот на верници и изградени објекти, како и државните органи за следење на законската изградба.

КОМУНИЗАМ - СТОП ЗА ЏАМИИТЕ

На прашањето зошто Македонија води во изградбата на џамиите за разлика од соседните земји, Рамадан Рамадани, оџа и гласноговорник за изградба на „Бурмали-џамијата“ на плоштадот „Македонија“, одговара дека бројот на изградени џамии треба да кореспондира со бројот на верници од вкупното население во одреден регион.

- За разлика од соседните земји, ние имаме потрадиционално општество. Комунизмот и секуларизмот биле поагресивни во Албанија, таму имало и официјална забрана за религија, за разлика од кај нас. Затоа и таму не се граделе толку верски објекти - додаде Рамадани.

Исламот игра подредена улога во општествениот живот на албанското мнозинско население на Косово, а тоа, според толкувачите на религијата, веројатно е поврзано со маргинализирањето на религијата од времето на поранешна Југославија. Над две третини од тамошните муслимани не го практикуваат исламот активно. Таму речиси нема религиозна дискриминација, без оглед што за време на косовската војна имало разурнување религиозни објекти. По крајот на војната во 1999 година на Косово се прошириле арапски хуманитарни организации со исламска провениенција, а тоа се случило и во делови на Босна и Херцеговина.

Како што велат експертите за односи меѓу верските заедници, ситуацијата со изградба на џамиите не е алармантна ниту во Косово ниту во Албанија. Единствено што ги заплашува тамошните жители се активностите на радикалните вахабити.

Пред извесно време тоа резултираше со затворање една џамија во селото Марине, централно Косово, под сомневање дека објектот се употребувал не само за верски туку и за други активности, како и за манипулирање на сиромашните.

Кој ги дава парите?

Кој ги дава парите за изградба на џамиите не е небитен податок, што е спротивно на мислењето на муслиманските верници, за кои давањето финансии за изградба на објектите е верска должност. Тој што донира за изградбата на одредена џамија подоцна е задолжен и да ја одржува, како и да влијае на сето она што се случува во неа. Сепак, тие податоци тешко може да се прецизираат. Како што веќе објави „Нова Македонија“, најголемите извори за финансирање за изградба на џамиите влегуваат најчесто преку косовскиот аеродром, како и преку Бугарија и Турција.

Според неофицијални извори, најмногу пари за изградба на џамиите доаѓаат од арапските држави, како Саудиска Арабија, Кувајт, Катар и Египет, а официјално, пак, најмногу пари плаќа Владата на Саудиска Арабија. Тие пари првично се наменети за отворање верски училишта и за промоција на религијата, како и за аџилак во Мека и Медина.