Урбана мафија и дивоградби (општо)

Инвеститорите заштитени и кога градбите доцнат

Со Законот не се пропишува рок за завршување на работите,
па купувачите или соинвеститорите никако да се вселат

Немаме каде да живееме веќе пет години. Плаќаме кирија, затоа што инвеститорот не можеме да го најдеме да ја доврши зградата за која плативме за да добиеме станови. Се крие, а кога ќе го најдеме ни вели дека нема пари да ја доврши градбата, се жалат граѓани што ја потрошиле последната заштеда за да си обезбедат дом.Недовршени и празни објекти во изградба изминатава деценија се главниот белег на Скопје. Инвеститорите што со години градат некој објект не можат да бидат казнети за вакво нешто бидејќи се заштитени со Законот за градбата. Можат да бидат предмет на судски спор, но само ако купувачите не заборавиле да внесат рок за довршување на работите во купопродажбениот договор. Досегашната практика покажа дека голем број од купувачите или соинвеститорите не воделе сметка за времетраењето на градежните работи при потпишувањето на договорите. Така го извлекуваат подебелиот крај, а не можат ни да тужат. Законот за градбата не предвидува гаранции за временскиот рок за завршување на изградбата на објектот. Иако избија многу градежни афери, досега никој ништо не презел тоа да се измени и да биде во корист на странките, а не на инвеститорите.

- Постојат недоречености во Законот за градбата. Неопходно е негово дополнување. Во постојниот закон е утврдено дека од издавањето на одобрението за градба до почетокот на градежните активности може да помине најмногу шест месеци до една година, но не е предвидено и во кој рок треба да заврши градењето - е вечниот одговор од Министерството за транспорт и врски. Архитекти коментираат дека Законот е скроен во прилог на градежните фирми поради добропозната спрега меѓу нив и власта.

- Да не е поддршката од високи структури, сигурна сум дека немаше ни да постои криминал во градежништвото. Тој не може да постои без власта -вели една архитектка, која сакаше да остане анонимна.Еден пример што говори за ваквата практика во Скопје е тој со граѓани од улицата Црвена Вода 15 во Дебар маало. Тие се жалат на соинвеститорот „Зам инженеринг“. Велат, според договорот, зградата требало да биде готова за вселување во 2005 година, но до ден-денес од инвеститорот слушаат само празни ветувања дека наскоро ќе биде завршена.

- Градбата почна во 2004 година, откако на локацијата беше урната стара куќа. Ние сме сопственици на урнатиот објект. Според договорот со инвеститорот, треба да ни припаднат пет стана во зградата што се гради. Поминаа три години од договорениот рок за вселување, но од сопственикот на „Зам инженеринг“ само слушаме: ќе завршам, но сега немам пари! Ќе го тужиме - објаснува еден од сопствениците на становите во изградба.

Зоран Мирковиќ, сопственик на „Зам инженеринг“, изјави дека тој е соинвеститор со неколкумина граѓани. Тврди дека сликата не е таква каква што ја прикажуваат граѓаните.

- Овој објект се води како заедничка градба, што значи дека ги делиме обврските. Тврдам дека соинвеститорите, според договорот, имаат средства за вложување, затоа и градбата не е завршена навреме. Надворешно е завршена 90 отсто, а внатрешно е 70 отсто. Доколку сметаат дека се во право, нека ме тужат. Во договорот се предвидени казнени пенали, па ако докажат на суд дека јас сум виновен, не бегам никаде, ќе им платам - објасни Мирковиќ.

Јорданка Ивановска

Ако постои некаква можност за вклопување на градбите во просторот ќе се овозможи нивно легализирање, по што сопствениците треба да ги платат комуналиите. Во спротивно, ќе добијат решение за уривање

Околу 300 илјади дивоградби е тежината што ја носат македонските градоначалници. Нема општина којашто нема од неколку бесправно изградени објекти, па дури до цели неформално изградени населби. Најголемиот дел од нив се изградени со миграцијата село-град, што се случила во 70-тите и 80-тите години на минатиот век. Само мал број се типичен пример на урбаната мафија којашто најголема експанзија достигна во последнава деценија, се вели во анализата на Заедницата на единиците на локална самоуправа (ЗЕЛС). За таа цел, ЗЕЛС подготви Нацрт-закон кој ќе овозможи да се легализираат дел од бесправно изградените објекти.

- Тоа ќе биде "шок-терапија закон", којшто ќе има еднократна употреба со почеток и крај. Тоа ќе значи дека во определен рок граѓаните ќе треба да ги пријават објектите во општината, по што ќе се идентификуваат, ќе се направи досие и потоа ќе се изготви урбанистичка ситуација. Ако постои некаква можност за вклопување на градбите во просторот ќе се овозможи нивно легализирање, по што сопствениците треба да ги платат комуналиите. Во спротивно, ќе добијат решение за уривање. Значи, целта на овој Закон не е да се легализира урбаната мафија, туку да им помогне на граѓаните кои имаат куќи стари по 10, 15 и 20 години, а немаат документи да можат да ги озаконат - појасни Слава Христов, претседател на комисијата за урбанизам про ЗЕЛС, на семинарот за новинари на тема "Урбанизмот - препреки и предизвици на локалните власти". Тој додаде дека заедно со законот ќе се донесат и Правилници за критериумите и за надоместокот за урбанизација што треба да се одреди, како и да се направи категоризација и да се разгледа социјалниот сегмент. Според Христов може да се очекува легализација на околу 90 отсто од дивоградбите.

- Уривање не може да се исклучи, но таму каде што навистина има основа за таква акција. Подобро е тие што граделе нелегално, да си платат комуналии и да се легализираат објектите - вели Христов.

На скопската урбана мафија и е дозволено да гради гаражи, а подоцна да ги продава како станови бидејќи никој не врши проверка на намената на просторот откако тој ќе се изгради. Речиси секој нов проект што го одобруваат подрачните единици на Министерството за транспорт и врски има гаражи, односно паркирањето е решено во рамки на објектот, но состојбата на теренот покажува дека во Скопје нема зграда во која гаражата навистина се користи за паркирање. Гаражите најчесто прераснуваат во деловни простории, кафеани или во станови, а нивните сопственици, лажејќи дека градат гаражи, остваруваат огромен профит.
Од Градежната инспекција велат дека тие не можат да реагираат против оваа појава откако ќе се изгради и пренамени објектот. Од таму велат дека нивна обврска е да донесат решение за уривање и да урнат некој дел од објектот, доколку при пренамената се направи измена со која ќе се отстапи од дозволениот габарит на објектот, и толку. Внатрешното преуредување, поставувањето на преградни sидови, што е неопходно една гаража да се приспособи во деловен простор или стан, никој не го контролира.
Упатените во оваа проблематика посочуваат дека најголем удел во криминалот со гражите кои се продаваат како деловнни простории или станови има комисијата, состваена од Санитарна, Трудова инспекција и инспекција од Министерството за економија кои издаваат ХТП одобренија и важат за битна алка во синџирот на урбаната мафија. Тие, како што велат нашите извори, не водат сметка за она што е предвидено во проектот за некој објект и, без да го проверат, издавааат одобренија за деловни простории во гаражите.
За да се надминат овие состојби, од Градежната инспекција велат дека треба во Законот за градба повтроно да се воведе употребната дозвола која се добива откако објкетот ќе се изгради.
"Употребната дозвола ги намалуваше можностите еден простор да добие пренамена. Ако еден кат од објектот е изграден по стандарди за кат, тој не може да се пријави како гаража за да се платат помали комуналии, а потоа да се пренамени во деловен простор. За да се добие употребаната дозвола, 15- члена комисија ги споредуваше документите за објектот со она што е изградено на терен и ризикот да се направи превид беше сосема мал. Затоа ние побаравме во новиот закон за градба повтроно да се врати употребаната дозвола и таа е вметната во Нацрт-законот", рече Зоран Трошански, директор на Државниот градежен инспекторат.
Употребна дозвола за еден објект се издаваше откако ќе се направеа сите можни проверки, не само споредбата на проектот со она што е изградено туку се земаа примероци од вградениот бетон, се водеше сметка за противпожарната заштита, за инсталациите и слично. Врз основа на издадената употребна дозвола во Катсатар се добиваа имотни листови. Сега имотни листови се издаваат само врз основа на одобрение за градба, заверен проект и премер што го прават службите на Катастарот.

Вест - 16.10.2004

МТВ - uslugi.gov.mk

Се гради неплански, на места каде што не смее да има објекти, се менуваат цели урбанистички планови за лични интереси. Урбаната мафија во своја служба ги става законите и прописите.

Навлезена е во локалната и во централната власт. Очигледен пример за тоа е зградата која се гради кај Градскиот трговски центар.

Атрактивното земјиште на кое таа ќе се гради е продадено за смешни 25 евра од метар квадратен, во четири очи. Со измените на Деталниот урбанистички план за Малиот ринг, се зголемува висината од 21 на 29 метри.

Објектот ќе опфаќа делови од популарното скопско шеталиште. На графичкиот приказ на градежната парцела се гледа дека е заграден и дел од кејот „13. Ноември“, на местото каде под земја треба да се гради сообраќајницата.

Досега никој не направи ништо да се спаси пешачката зона во центарот на Скопје од уништување. Лимените паравани стојат, иако граѓаните повеќе од еден месец бараат да се тргнат.

Опозицијата само декларативно беше за тргање на оградата, но не се појави на протестите. Во борбата против урбаната мафија мора да се ангажираат граѓанските здруженија, но и власта, и на локално и на централно ниво.

Службеното возило на А1 Телевизија, кое се уште е паркирано на кејот, е оштетено. Откорнати се регистарските таблички, но тоа нема да биде тргнато од таму.

Засега е единствена пречка за камионите кои треба да носат градежен материјал за изградба на деловниот објект кај Градскиот трговски центар.

А1 -  Емилија Јовановска - 07.12.2008