ИНТЕРВЈУ: ДАНИЦА ПАВЛОВСКА, ПРЕТСЕДАТЕЛКА НА АСОЦИЈАЦИЈАТА НА АРХИТЕКТИТЕ НА МАКЕДОНИЈА

Националниот идентитет не е во фасадите

„Скопје 2014“ е сублимат на неколку несинхронизирани егментирани решенија, на кои им недостига методичност, јавност и аналитичност и дефинитивно тоа е поставување развоен проект со силна политичка димензија

Асоцијацијата на архитектите на Македонија (ААМ) во отворено писмо бара премиерот Никола Груевски и Владата да го преиспитаат проектот „Скопје 2014“, кој и по неколку месеци од презентацијата предизвикува жестока дебата во јавноста и меѓу стручната фела. Иако некои од градбите се речиси во завршна фаза, Даница Павловска, претседателка на ААМ, се надева дека Владата ќе ја запре изградбата и ќе се консултира со архитектите, зашто централниот плоштад на метрополата е и репрезент на државата. ААМ смета дека со концептот на монументализмот оваа архитектура е ретроградна, дека со новите функции се узурпира градскиот јавен простор и оти е непотребно потрагата на националниот идентитет да се прави преку фасадите.

Очекувате ли каков било ефект од барањето до Владата да го преиспита проектот „Скопје 2014“, бидејќи повеќето градби се во завршна фаза?

- ААМ во отвореното писмо до Владата, како одговорен субјект за проектот „Скопје 2014“, пред се' дава понуда за поинтензивна соработка во неговото репланирање и дореализација, зашто процесите на изградба и создавање по дефиниција професионално ги поддржува. Но, сега испраќаме апел почнатите објекти да се стопираат за да може суштински да се отворат прашањата за уредувањето на просторот и да продолжи процесот на договарање и одлучување, бидејќи длабоко веруваме дека проектот „Скопје 2014“ треба да се преиспита. Граѓанскиот сектор, на кој му припаѓа ААМ, дејствува со изразито човечка димензија врз високо цивилизациски принципи и очекува брза реакција, која ќе рефлектира високо ниво на политичка култура и комуникација.

Дали Асоцијацијата воопшто била информирана и дали е побарано ваше мислење за проектот или одделно за секој објект, бидејќи премиерот Никола Груевски тврди дека „Скопје 2014“ не бил замислен како еден проект?

- Детаљниот урбанистички план преку кој се реализира „Скопје 2014“ беше повеќепати парцијално менуван без поширока јавна расправа и без пошироки објаснувања и дискусии, а потоа нарачуваните архитектонски проекти (со или без архитектонски конкурс) не ја добија неопходната стручна и јавна верификација, односно легитимитет. Согласно законски утврдената постапка за донесување измени и дополнувања на детаљните урбанистички планови, не е предвидено посебно инволвирање на Асоцијацијата, туку во јавната анкета и презентација можно е стручно коментирање на предложеното. Но, тука станува збор за остварување на особено јавен интерес на заеднички простор во градот Скопје, во општина Центар, на простор кој е репрезент на државата, односно на сите граѓани на Република Македонија. За вакви зафати во светот, при процесот на донесување одлуки се прават богати, отворени презентации, виртуелни претстави за секој елемент на новите интервенции во просторот, макети на постојното надградено со новопредложеното и слични просторни претстави јасни за граѓанинот-корисник. По презентацијата на видеоматеријалот на целиот компилиран проект, стручната јавност даде оценка низ индивидуални и колективни настапи, на медиумски дебати и низ серијали писмени искази. Но, останува впечатокот дека пошироката, но и стручната јавност, е ставена пред свршен чин.

Зошто Асоцијацијата на архитекти отворено истапи против проектот и кои се аргументите зошто тој не треба да се реализира?

- Асоцијацијата на архитектите не истапи против проектот, туку се огради од одредени негови аспекти зашто тоа и' го налагаше професионалната етика и совест. Едноставно, се спротивставува на начинот на кој е доведен проектот до овој степен. Декларацијата од вонредното Собрание на ААМ е заеднички искажан став, моќен и респектабилен документ објавен во домашни и странски печатени и електронски медиуми. Таму се речиси сите аргументи што можеа на ова ниво на информираност да се оформат. Но, еве неколку: Современата архитектура како израз на демократските општества не подразбира диктат или канонизирања во подготвувањето на архитектонските проекти, а со концептот на монументализмот оваа архитектура не соодветствува со модерните текови. Таа е ретроградна. Евидентно е дека инфраструктурните проблеми при вакви густо планирани функции и содржини на толку ограничен простор се решавани без соодветна анализа, што е императив при почнување на ваква обемна градежна активност. Се узурпира јавниот простор со новите предвидени функции, се деградира градскиот јавен простор, односно на градот му се одзема културниот центар. Непотребна е потрагата по националниот идентитет претставен на фасади на толку многу архитектонски објекти или пронаоѓањето матрица за национален урбанистички концепт на центарот на главниот град на државата.

Плоштадот и просторот околу него со години не е осмислен. Според Вас, како треба да изгледа централниот плоштад на метрополата?

- Според генералниот урбанистички план за градот Скопје, треба да се направат исцрпни анализи врз основа на кои треба да се распише државен или меѓународен конкурс за редефинирање на централното градско подрачје и таа обврска, која во урбанистичко-архитектонската сфера е со сила на закон, никако да се ефектуира во реалноста. Секако, градот е сложен економски, социолошки, културен, етнички склоп и по својата природа бара големи инвестиции уште во процесот на планирање што подразбира и примена на принципот на одржливост. Пулсирањето на градот се отсликува во неговиот центар, а главната одлика на централниот плоштад е напластеноста на различни периоди со своите различни изрази. Тоа можеби создава една фрагментирана слика, но е сведоштво за континуитетот на неговото живеење и изграден доказ за тоа дека секое време остава трага. Според мене, центарот на метрополата е наше огледало, рефлексија на состојбите, но и историска одговорност, судбинска одредница, каде комплексноста на таканареченото сограѓанство постојано расте и се изградува.

Дали политичарите или архитектите го креираат централниот дел на Скопје?

- Оваа урбанистичка креација на центарот на Скопје е сублимат на неколку несинхронизирани сегментирани решенија на кои им недостасуваат методичност, јавност и аналитичност. Дефинитивно, тоа е поставување развоен проект со силна политичка димензија. Одредени архитекти-автори на урбанистичките решенија стојат зад парцијалните измени на планот, а пак некои архитекти-проектанти се зад своите архитектонски креации на објектите и сигурно имаат свои објаснувања. Но, не е воспоставен навремен дијалог со оние од фелата, со општата јавност, со оние што мислат и поинаку. Транспарентноста во одлучувањето, која овој клучен простор особено ја заслужува, а која, за жал, ја нема на очекуваното ниво, е обврска што како земја-кандидатка за влез во ЕУ мора да ја обезбедиме. Со тоа би покажале општествена зрелост на една средина, која е и стара цивилизација. Инаку, неколкуте распишани архитектонски конкурси и формалното членување со по еден претставник на ААМ во жирирањето е недоволно и недостојно за простор со ваков дигнитет.

Зошто архитектите како фела молчат и дали постои спрега со политичарите?

- Архитектите не молчат, само што препознавањето и вреднувањето на нивното присуство бара поголема култивираност и префинетост. Биеналето на македонската архитектура БИМАС 2010 е една од многуте софистицирани пораки за присуството на отворена творечка мисла зад која се една мала армија професионалци и естети. Во отвореното писмо на ААМ до Владата, примарното барање се однесува на податоци и информации за техничката документација на проектот за да можат архитектите да се фокусираат на професионалните аспекти. За спрегите со политичарите, имајте на ум дека архитектите се луѓе, а луѓето се политички битија така што вредносни преференци и идеологии постојат и тоа е нешто нормално, нешто што треба да се искористи за позитивни општествени промени, секој во оној домен во кој индивидуално дејствува. Политичките аспекти и интереси им ги оставаме на политичарите, но вистина е дека со нив ја носиме заедничката одговорност за мигот што го живееме и за она што им го оставаме на идните генерации. Не знам колку сме сите свесни за тоа.