Со нови инвестиции ќе го докапитализираме ЕЛЕМ

Катерина Попоска

ВЛАТКО ЧИНГОСКИ

ГЕНЕРАЛЕН ДИРЕКТОР НА ЕЛЕМ

Кон средината на ноември ЕЛЕМ, Владата и ЕБРД потпишаa договор за финансирање на хидроцентралата Бошков мост. ЕБРД ќе учествува во проектот со 65 милиони евра, а ЕЛЕМ со 42 милиони. Но, пред потпишување на договорот ХЕЦ Бошков мост беше проценет на 80 милиони евра. Од каде произлезе оваа разлика во цената на проектот? Какви активности ќе преземете до почетокот на изградбата?

Сите досегашни чекори се изодени, останува да ја започнеме фазата на реализација. Пред потпишувањето на договорот со ЕБРД го потпишавме и договорот со конзорциумот од две швајцарски компании, Штуки и Консалт АГ, кои ќе бидат наши консултанти во реализацијата на проектот. Тие прво ќе треба да ја анализираат целата постоечка документација за да изработат тендерска документaција, врз основа на која ќе се распише и јавен оглас. Очекуваме тендерската документација да биде подготвена во првата половина од 2012 година за да може да се распише огласот и кон крајот на вториот квартал следната година да избереме изведувачи и снабдувачи на опрема, па да почнеме со реализација. Вкупната инвестиција е предвидено да чини од 80 до 107 милиони евра. За да учествуваат во реализацијата на проектот претставниците од ЕБРД во подготвителната фаза испратија свои консултанти со цел да направат анализа дали е исплатлив проектот и дали може да го финансираат. Нивниот консултант смета дека вредноста од 80 милиони евра е реална, но можно е во текот на работата да се појават проблеми. Затоа ЕБРД даде сигурносна сума, која нема да надмине 107 милиони евра. Реалната вредност ќе ја знаеме откако ќе заврши проектот.

Од сите проекти кои ЕЛЕМ планира да ги реализира во следните неколку години веројатно Ветерен парк во Богданци е најблизу до реализација. Шест странски компании се заинтересирани и веќе беа на терен, се чека уште доставувањето на конечните понуди. Кога планирате производството на струја од ветер да стане реалност?

Точно, најблиску до реализација е ветерниот парк затоа што таму веќе се наоѓаме во фаза на избор на изведувачи. Тендерот е поделен во два дела. Првиот дел е избор на компанија која ќе ги направи и монтира ветерниците, а вториот дел, за кој беше посетата на локацијата, е за енергетско поврзување на ветерниците, изработка на пристапни патишта до нив, изградба на трафостаница, а со тоа и приклучок на целиот објект кон постојната мрежа во енергетскиот систем на Македонија. Ова е последната фаза пред подготовката на тендерската понуда и очекувам кон средината на декември да ги добиеме двете понуди: за опрема за ветерници и за нивна инсталација и за пристапни патишта и трафостаница. Кај ветерниците има многу производители, а ние сакавме да ги селектираме само сериозните. Затоа баравме да се јават компании кои во последниве три години произвеле и инсталирале околу 100 ветерници со сила од 2 до 2,5 мегавати. Вториот дел, пак, е помалку критичен, бидејќи има поголем број производители на таква опрема. Четири компании се претквалификувани за втората фаза. Тоа се Сименс од Германија, Вестас од Данска и Гамеса и Ибердрола од Шпанија. До средината на декември тие треба да дадат конечна финансиска понуда. Во истиот период ќе ги добиеме понудите за трафостаница и приклучок така што во декември ќе треба да направиме евалуација. Очекувам на почетокот од идната година да објавиме кои се добитниците на тендерот за да можат да почнат со подготвување на проектот и на пристапните патишта. Очекувам идната есен да ги имаме првите инсталации на турбините. Доколку сè оди според планот, на почетокот од 2013 година ќе треба овој парк од 16 ветерници да биде веќе во функција. Инсталираната моќност ќе ја знаеме откако ќе ги добиеме понудите. Годишно ветропаркот треба да произведува околу 100 гигават-часови струја. Оваа инвестиција е проценета на околу 50 милиони евра, но точниот износ ќе го знаеме откако ќе ги избереме најдобрите понудувачи.

Речиси во сите проекти досега, кои чинат неколку десетици милиони евра, велите дека поголем дел од инвестициите ќе ги покриете со заеми, а дел ќе бидат сопствени пари на ЕЛЕМ. Но, знаејќи ги годишните финансиски резултати на компанијата, од каде ги обезбедувате овие пари? 

Тоа се пари што ги генерираме од работењето, односно од продажбата на електричната енергија која се произведува во ЕЛЕМ. Во рамките на нашата регулирана цена вклучени се сите трошоци и инвестиции кои ги остваруваме. Тековните инвестиции ги пријавуваме кај Регулаторната комисија за енергетика, врз основа на реални податоци. Не се тоа само замислени инвестиции, туку реализирани, и сите тие пари регулаторот ги вклучува како трошок во нашето работење. Врз основа на ова, ние добиваме и VAC–value added capital, кој е околу 8% од вкупните трошоци што ги имаме како компанија. Тоа се пари кои ние ќе ги добиеме со производството и кои повторно треба да ги вратиме во развојот на компанијата, подобрување и зголемување на производството, нови инвестиции, еколошки проекти итн. Целта е компанијата да зајакне не само технички, туку и економски.

Хидроцентралата Света Петка требаше да биде готова до крајот на оваа година, но на отворената владина седница на премиерот му рековте дека, сепак, оваа електрана струја ќе произведува најверојатно од април следната година. На што се должи ова пролонгирање на инвестицијата и дали за ова доцнење можеби изведувачот Рико ќе плаќа пенали?

Морам да кажам дека проектот Света Петка е исклучително тежок, бидејќи, пред сè, локациски се наоѓа на извонредно тежок терен. Наша основна цел е објектот да се заврши со предвидениот квалитет и без никакви човечки и материјални загуби. За жал, во минатото имавме неколку такви случаи. Имајќи предвид дека се работи за сложен проект, разните проблеми кои ни се појавуваат во текот на изградбата влијаат на рокот на завршување на проектот. Активностите таму се одвиваат многу добро, така што можам да кажам дека до крајот на ноември браната се очекува целосно да биде завршена. Очекуваме со завршувањето на браната и машинската зграда да започне монтажата на опремата во машинската зграда и очекувам да го испочитуваме рокот што го ветивме, до 1 мај објектот да биде ставен во пробна работа. Еден од проблемите на кои наидовме е обезбедувањето приклучок на хидроелектраната кон преносната мрежа на МЕПСО. Моравме да подготвиме нов проект за да обезбедиме нов приклучок, да направиме ново димензионирање на опремата во трафостаницата и да изградиме нов далековод во сосема друг правец. Во однос на изведувачот Рико, тие од нас бараа да се зголеми цената на проектот врз основа на зголемените активности, но и на растот на цените на материјалите. Мора да имаме предвид дека тој договор е потпишан во далечната 2005 година, а почнал да се реализира летото 2006 година. За пет години цените драстично се менуваат на пазарот, а најголем дел од опремата доаѓа од странство. Но, и ние како ЕЛЕМ во исто време имавме контрабарања, пред сè, поради доцнењето со изградбата. На оваа проблематика работи посебен тим таканаречен ДАБ-тим (dispute adjudication board), кој е предвиден во самиот договор, треба да ги согледа реално барањата од двете страни и да најде правилно решение врз основа на договорот и на законските прописи. Очекувам во скоро време да го имаме извештајот од овој тим, кој ќе ни каже што имаме право да бараме од нив, а што тие од нас. Но, се трудиме тоа да не влијае врз динамиката на градбата затоа што на крајот на краиштата што поскоро го завршиме проектот, тоа ќе биде подобро и за нив и за нас.

Премиерот Груевски најави дека до 2013 година ќе се докапитализира ЕЛЕМ најмногу до 49%. Што се прави во моментов? Кои се Вашите очекувања во однос на влегувањето на странскиот инвеститор во ЕЛЕМ? 

Прво да расчистиме неколку работи. Докапитализација значи зголемување на капиталната вредност на компанијата, а не продажба. Не размислуваме за продажба, ние размислуваме за зголемување на капиталот на компанијата со дополнително инвестирање - докапитализација. На пример, со изградбата на Бошков мост вредноста на ЕЛЕМ ќе порасне. Тоа е еден вид докапитализација. Ние постојано инвестираме во нови проекти, кои во иднина на подолг период ќе произведуваат струја, ќе донесат нови приходи, а со тоа и вредноста на компанијата ќе се зголеми. Тоа е она што сакаме да го постигнеме. Она што КПМГ го работи во Македонија за ЕЛЕМ е всушност проценка на вредноста на имотот на компанијата. Постојат неколку вредности на одредена компанија, на пример: со колку имот располага, потоа т.н. заменска вредност – колку пари се потребни за да ја замените таа компанија во дејноста во која работи и третата вредност е колку компанијата вреди на пазарот. Но, во делот на докапитализација не станува збор за ниту една од споменатите вредности. Нашиот модел е да најдеме партнер кој е подготвен да инвестира во ЕЛЕМ и на тој начин да стекне акции. Ако, на пример, вредноста на ЕЛЕМ е една милијарда евра, во тој случај за некој да добие 49% од акциите ќе треба да внесе уште една милијарда евра. Тогаш ЕЛЕМ ќе вреди две милијарди евра. Така инвеститорот ќе има 49% од капиталот на компанијата, а државата 51%. Можностите за тоа се различни. За да се реализира нешто такво, прв и основен чекор е да знаеме колкав е капиталот со кој располага ЕЛЕМ. Следниот чекор е да се избере странски консултант кој има искуство во издавање акции и барање стратегиски партнери со задача на тој консултант да изнајде оптимален модел за докапитализација на ЕЛЕМ, односно на кој начин да се дојде до дополнителни вложувања, односно инвестирања во компанијата.

ЕЛЕМ е првата македонска компанија која го имлементира САП системот, локализиран на македонски јазик. За што се работи?

САП системот е еден од највреднуваните системи кој треба да даде целосна слика за состојбата на компанијата во секој момент. Системот прави анализа на сите процеси во компанијата: преку влез на нова стока, искористеност на капацитети, финансиско и комерцијално работење, текот на работењето, состојба на складиштата, документите, човековите ресурси, едноставно сè со што располага компанијата. ЕЛЕМ е голема компанија, има 4.000 вработени, со дисперзирани производствени капацитети во различни градови ширум Македонија и увидот во работењето без ваков софистициран софтвер е многу тежок. Инсистиравме САП да биде целосно локализиран на македонски јазик. Бидејќи доаѓа од странство, тој е локализиран на повеќе јазици - германски, чешки, унгарски, српски итн. Но, досега никогаш не бил целосно локализиран на македонски јазик. Ова е шанса за поголемо и полесно учество на САП на македонскиот пазар.

Битола, Новаци и Могила ќе добијат парно од РЕК Битола

Започнати се активности за изградба на систем за одведување на топлинска енерегија од РЕК Битола и нејзино спроведување до општините Битола, Новаци и Могила, изјави вчера генералниот директор на АД Електрани на Македонија - ЕЛЕМ, Влатко Чингоски на владината седница.

Според Чингоски, ЕЛЕМ одржале неколку работни состаноци со градоначалниците на Битола, Новаци и Могила за да се забрза овој проект, како и средби со надлежниот производител на опремата во термоелектраната ТЕ „Битола“ кои треба да создадат услови за извлекување на одредени количини топлинска енергија, која преку единствен топловод ќе се дистрибуира до трите пелагониски општини.

- ЕЛЕМ во овој момент го изработува проектот за одземање на топлина од турбината, а паралелно се изработува и проектна задача за проектирање на топловодот кој топлината ќе ја пренесе од ТЕ „Битола“ до општинте Новаци, Битола и Могила, посочи Чингоски.

Трите Палагониски општини во оваа фаза подготвуваат документација поврзана со патеката за поставување на топловодот и треба да изберат траса по која топловодот најбрзо ќе минува, а да притоа има најмали зафаќања на приватен имот, истакна генералниот директор на ЕЛЕМ, Влатко Чингоски.

- ЕЛЕМ во оваа фаза вршат подготовки за формирање на посебно Друштво-ДООЕЛ во сопственост на ЕЛЕМ кое ќе биде задолжено да координира и да ја изврши работата се до ставање во функција на овој топловоден систем, а тоа значи- подготовка во ТЕ „Битола“, изведба на топловодниот систем и изведба на примарните и секундарните топловодни мрежи во Битола за да во 2013 година, најдоцна до 2014 година битолчани да ги добијат првите количини на топлина од РЕК „Битола“, истакна Чингоски.

На синоќешната седница на Владата на Република Македонија со која претседаваше премиерот Никола Груевски беше најавено дека топловодниот систем ќе може да го користат и жителите од населените места кои се занимаваат со земјоделство, односно дел од топлинската енергија ќе може да се употреби за формирање оранжерии, со што ќе се поттикнат нови вработувања и развивање на оваа област во Пелагонија.

Обезбеден јаглен за РЕК Битола

Можеме, а не произведуваме 5.500 гигавати струја годишно!

Катерина Попоска

Македонија користи само 27% од хидропотенцијалот за производство на електрична енергија. Поразителните информации кои академиците и експертите и ги предочија на Владата во енергетската стратегија јасно укажуваат на тоа дека земјава има можност скапиот увоз да го замени со домашно производство. Развоените земји со децении ги користат сонцето, ветерот, депонискиот гас и биомасата за производство на енергија. Македонија се уште е на нивото на препораки

Македонија годишно може, но не произведува околу 5.500 гигават-часови електрична енергија од вода, речиси колку што е вкупното годишно производство на струја од сите енергетски капацитети во земјава. Овие поразителни податоци за неискористувањето на енергетските потенцијали и дефицитарното домашно производство на струја Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ) ги посочува во Енергетската стратегија на Македонија за следните 20 години.

“Досега се изградени хидроелектрани со вкупна инсталирана моќност од 580 мегавати и со просечно производство од околу 1.500 гигават-часови, што претставува 27% од расположливиот потенцијал. Планирано е искористување на дополнителни хидроелектрани со производство од околу 2.500 гигават-часови, со што вкупното производство би изнесувало 4.000 гигават-часови, односно 73% од расположливиот технички потенцијал. И покрај одредени административни проблеми и проблеми со нејасната хидрологија на локациите, се очекува изградба на хидроелектрани за производство на 210 гигават-часови годишно до 2020 година, односно од 420 гигавати до 2030 година”, пишуваат академиците и енергетските експерти во Стратегијата, документ кој МАНУ го изработи за Владата за да и предочи што се треба да се направи во енергетиката до 2030 година.

Паметните држави произведуваат струја од биомаса, од сонце, од ветер и од геотермална вода.

А во Македонија погубни се податоците и за неискористените алтернативни извори на енергија, од кои може наместо нето-увозник, да стане извозник на електрична енергија. Една милијарда евра & се потребни на Македонија за да ги реализира проектите за обновливи извори на енергија и четири милијарди за да ги изгради клучните термо и хидроцентрали.

Според експертите, апсурд е што Македонија со дури 280 сончеви денови годишно не го користи сонцето како еколошки и бесплатен извор на енергија. Земјава не го искористува ниту потенцијалот на ветерот, на водата и на отпадот. До 2020 година Македонија има обврска од Европската енергетска заедница 20% од вкупното производство на енергија да биде од обновливи извори. Но, што ќе се случи ако во следните 10 години не се работи според зацртаната динамика? Експертите имаат различни предвидувања, но повеќето се едногласни дека државата слабо се ангажира кога е во прашање реализацијата.

“Уште еден апсурд е што Македонија веќе 20 години само размислува како да ги искористи своите предности, но никако не носи закони и не гради објекти на кои може да се вградат сончеви колектори. Од друга страна пак, земји со многу малку сонце, како Австрија, Германија, Франција се лидери во искористувањето на сонцето. Македонија во овој момент сончевата енергија ја користи исклучително малку, дури и не влегуваме во ниту еден европски билтен. Неопходни ни се закони, поголеми субвенции, стимулации, даночни олеснувања и изградба на нови објекти”, оценува Илија Насов, универзитетски професор.

Дека сонцето речиси не се користи за производство на струја во земјава покажуваат и податоците дека во моментов 13,8% од енергијата во земјава се добива од обновливи извори и тоа од големите хидроцентрали и од биомаса. Малите хидроелектрани учествуваат само со 5%, ветерот со 4%, а само 1% од произведената енергија е од сонцето. Климатските карактеристики - висок интензитет, времетраење и температура на сончевото зрачење овозможуваат поволни услови за искористување на сончевата енергија. Според експертите, континенталната клима со жешки и суви лета ја прави Македонија земја со повисок потенцијал за искористување на сончевата енергија од европските земји. Сончевата енергија во земјава засега се користи за загревање на водата во домаќинствата.

“Македонија располага со солиден сончев потенцијал и има високи повластени тарифи за електричната енергија од сонце. Но, нема сопствено производство на оваа технологија и цената за повластените тарифи е целосно на товар на потрошувачите на електрична енергија, без индиректна корист за стопанството. Затоа не се планира високо продирање на фотонапонските системи и покрај заинтересираноста за нивна изградба поради високите повластени тарифи”, пишуваат академиците во Енергетската стратегија.

Земјите во регионот одамна произведуваат струја и од ветар, а Македонија неколку години го најавува ветерниот парт во Богданци, кој треба да го гради државната компанија Електрани на Македонија.

Изминатите три години ЕЛЕМ вложи еден милион евра за подготовка на проектот “Парк на ветерни електрани“, инвестиција вредна околу 70 милиони евра. По текот на Вардар, ЕЛЕМ планира да изгради најмногу 18 ветерници, секоја со капацитет од 2-3 мегавати. Вкупната производна моќ на ветерниот парк се проценува на 100 гигават-часови годишно.

“Целта е да се искористуваат обновливите извори на енергија при производството на струја, да се намали емисијата на стакленички гасови и увозната зависност. Овде државата сама треба да инвестира, бидејќи странските компании секогаш во проектите ги гледаат и своите придобивки. Првата ветерна електрана веќе е предвидена во инвестициската програма на ЕЛЕМ до 2016 година“, вели директорот на ЕЛЕМ, Влатко Чинговски.

Додека Европа и светот на отпадот гледаат како на ресурс од кој се добиваат топлинска и електрична енергија, Македонија се дави во ѓубре. Експертите велат дека за да се направи електрана од 10 мегавати потребни се околу 20 милиони евра, а ќе произведува околу 70 гигавати струја годишно, што е повеќе од 10% од годишното производство на државните електрани.

Македонија има долгогодишно искуство и во искористувањето на геотермалната енергија, но последните 10 години поминаа во знакот на стагнација на геотермалниот развој. Како резултат на тоа, значително опадна и искористувањето на геотермалната енергија.

“Во вкупното искористување на примарната енергија геотермалната учествува со околу 0,4%, а во потрошувачката на финална енергија со 0,5%. Досега истражениот геотермален потенцијал покажува дека во Македонија нема извори кои овозможуваат производство на електрична енергија. За таа намена, потребна е температура на геотермалната вода од најмалку 120 степени Целзиусови за проектот да биде економски исплатлив. Одредени студии индицираат дека на длабочини од околу 5.000 метри може да се најде пареа со температура повисока од 100 степени, но цената за дупчење на длабоки бунари е поголема од еден милион долари по бунар. Оваа сума не може да се покрие со постоечките цени на произведената електрична енергија”, тврдат експертите кои ја правеа Енергетската стратегија на Македонија до 2030 година.

Кочанскиот геотермален басен е најиздашен на Балканот, со експлоатација на околу еден милион метри кубни годишно со температура од 76 степени Целзиусови. Тоа заштедува 4.000 тони мазут.

“Кочанскиот геотермален потенцијал ќе може да ги развива бањскиот туризам и агроберзата, но да се користи и за топлинска енергија во градот и за добивање електрична енергија”, смета кочанскиот градоначалник, Ратко Димитровски.

НАЈМАЛКУ ДВЕ МИЛИЈАРДИ ЕВРА ЗА КЛУЧНИТЕ ЕНЕРГЕТСКИ КАПАЦИТЕТИ

Предвидените инвестиции за ревитализација на постојните и изградба нанови производствени капацитети може да се реализираат со пари од ЕЛЕМ (вкупно 260 милиони евра од буџетот и од кредити), со јавно приватно партнерство (670 милиони евра), од концесионери (480 милиони евра) и од приватни инвеститори за изградба на постројки за отпадна биомаса и за биогас (30 милиони евра).Од буџетот треба да се издвојат околу 20 милиони евра за поддршка на истражувањата на геотермалните потенцијали.

http://www.kapital.com.mk/mk/dneven_vesnik.aspx/73063/mozheme,_a_ne_proizveduvame_5_500_gigavati_struja_godishno!.aspx?iId=2332