Изградба на хидро централи и гасификација на поголемите населени места во Повардарието, се приоритет на локалните самоуправи во овој дел, чии претставници во изминативе денови дебатираа за развој на Вардарскиот регион.
- Освен енергетскиот потенцијал сериозно треба да се размисли за равој и подобрување на инфраструктурата, туризмот и за аграрот. Приоритетот секако ќе биде ставен на изградбата на хидроцентрали бидејќи на Вардар и на другите реки постојат идеални услови за изградба на вакви објекти. Тие ќе придонесат Македонија да не биде голем зависник од увозна струја - вели претседателот на Советот за развој на регионот Горан Петров.

Градоначалниците беа единствени во констатацијата дека рамномерниот регионален равој во Македонија се уште во практика не функционира на потребното ниво. Причина е тоа што пратениците во Собранието се уште не ја донеле националната стратегија.
- Во Бирото за рамномерен развој ја подготвуваме стратегијата. Откако ќе биде готова Владата треба да ја предложи до Собранието и по нејзиното прифаќање од пратениците може да се очекува развој на сите делови од земјата - вели Киро Левески, раководител на сектор за развој на плански региони во Бирото за рамномерен развој.

ПРОИЗВОДСТВОТО НА БИОДИЗЕЛ ОД МАСЛОДАЈНИ РАСТЕНИЈА И ЖИТНИ КУЛТУРИ НАЈЛУДА ИДЕЈА ВО ЕНЕРГЕТИКАТА

Во услови кога значаен дел од светската популација гладува, да се зафаќаат најпло­дните површини што служат за производство на земјоделски култури од кои се добиваат основните прехранбени продукти, со исти или слични такви култури наменети за добивање на горива, е не само во спротивност со сите етички правила, туку и во спротивност со законите на природата. Покажете ми барем една животинска врста на планетава Земја, којашто достапната храна ја користи за друга намена освен за исхрана – истакна во интервјуто нашиот соговорник Миле Грданоски.

  ► Во еден Ваш научен труд констатирате дека „светските резерви на фосилните горива“, и спо­ред најоптимистичкото сценарио, ќе се исцрпат до крајот на овој век. Што понатаму?

  - Тоа е всушност констатација на експертите што се занимаваат со светските енергетски ресурси и би сакал малку да ја попрецизирам. Кога станува збор за јагленот, него ќе го имаме можеби во наредните два века. Природниот гас со сегашново темпо на експлоатација би се исцрпел до крајот на овој век. А нафтата? Е таа е посебен проблем, што секого треба да го загрижува. Светските резерви на нафта ке бидат исцрпени во наредните 30 – 35 години, а сите знаеме дека нафтата не служи само за горење, туку се користи и во многу технолошки процеси за добивање на огромен број разни производи. Што значи дека реално нафтата треба да престанеме да ја користиме за енергетски цели веќе во наредните дваесетина години. Од тука е сосема јасен стрмоглавиот пораст на нејзината цена во последнава година и можеби уште подрастичен во наредниот период.

  Среќна околност е што резервите од природен гас ги има за еден многу подолгорочен период, во текот на којшто веројатно ќе биде решен проблемот за широка примена на алтернативните извори на енергија, пред се на соларната, во комбинација со горечките келии, вклучувајќи го тука и процесот на нуклеарна фузија за којшто резервите на „гориво“ (тешка вода од океаните) се речиси неограничени, а самиот процес е многу побезбеден од процесот на нуклеарна фисија што се користи во сегашните нуклеарни реактори.

  ► Според сегашните прогнози, енергетската иднина на светот нема да биде во нуклеарната енергија. Постојат ли ризици и какви?

  - Нуклеарната енергија во светски размери сéуште е многу контроверзен вид на енергија. Посебно е за одбележување што неа ја прати одиумот на Чернобилската катастрофа. Но, тука во јавноста медиумите создадоа една многу лоша слика. Во Чернобил всушност, со тешко замислив сплет на околности, експлодираше графитното јадро на едниот реактор и во круг од стотина километри направи вистинска катастрофа. Но такви нуклеарни реактори веќе одамна не се произведуваат, а и тие што постоеја во источноевропските земји, со помош од Европската Унија се затворени. Сепак тоа не значи дека сегашново користење на нуклеарната енергија со нуклеарни реактори што користат високо радиоактивни елементи со процес на фисија на атомските јадра е премногу за препорака. Зошто проблем претставува сместувањето на нуклеарниот отпад кој е високотоксичен материјал со век на траење од близу 25 илјади години.

  ► Колку денешниот степен на развој на науката ни овозможува комерцијално користење на обновливите извори на енергија? Каква е состојбата во тој поглед во нашата држава?

- Е тоа е суштинското прашање кога станува збор за примената на алтернативните или обновливите извори на енергија. Ако се исклучи нуклеарната енергија и донекаде напредокот во развојот на аерогенераторите, може да се констатира едно загрижувачко ниво на степенот на развој на примената на алтернативната енергија. Еве да ја земеме за пример сончевата енергија. Сонцето дозрачува годишно до Земјата количина на енергија која што е 10.000 пати поголема од вкупната светска годишна потрошувачка на енергија. Тоа значи дека сéуште не сме во состојба да искористиме ни 0,01 процент од расположивата сончева енергија. Се разбира, мислам на енергија што ќе биде конкуретна на онаа добиена од фосилните горива. На пример, рамните сончеви колектори веќе неколку децении се на ист степен на развој. Нешто е подобра ситуацијата со примената на фотонапонските ќелии коишто сончевата светлина директно ја пре­твораат во електрична енергија, но и тука се работи за енергетски решенија со ред на величина од вати или киловати, наместо од мега и гигавати, колку што во практиката е потребно за задоволување на масовните потреби од енергија. Можам слободно да речам дека ако на пример, компјутерската техника се развиваше со исто такво темпо, ние денес уште ќе ги користевме моделите ХТ на персонални компјутери од раните осумдесетти години на минатиот век, иако се работи за голема разлика во тежината на пробле­матиката. Метафорично кажано, според мене, на светската енергетика и е потребен еден Бил Гејтс.

  Што се однесува на нашата земја, која располага со висок интензитет на сончевото зрачење во однос на повеќето европски земји ,нејзиното користење значително заостанува зад тие земји. Хипотетички , ако само 1% од површината на Република Македонија се покрие со претворувачи на сончевото зрачење во топлинска или електрична енергија, нашата држава би добила четирикратно поголема количина на енергија од онаа што денес годишно ја троши. Се разбира, со денешниот степен на развој на соларната техника, тоа би била економски неподнослива инвестиција. Иако за обичниот наш граѓанин, бесплатната сончева енергија е сéуште во моментов премногу скапа, сепак и со таквата техника можно е конкуретско користење на сончевата енергија за потребите од добивање на санитарна топла вода. Во тој поглед за поз­дравување е одлуката на Владата парично да го стимулира користењето на рамни сончеви колекто­ри. Можеби тоа треба да биде и законска обврска за сите новоградби.

 Што се однесува до геотермалната енергија, досега е испитано дека ја има во Република Македонија во одредени региони, но и таму може да се користи само за нискотемпературни топлински потреби, а не и за производство на електрична енергија, зошто нејзината температура кај нас достигнува до 800С, за разлика од други региони во светот. Слична е состојбата и со енергијата на ветерот. За разлика од на пример Данска, Холандија, Германија и други земји, кај нас има многу малку географски простори каде што константно или многу често дува ветер со брзина од преку 5 m/s,што е минимална брзина за исплатливо добивање на електрична енергија.

  ► Во последно време е многу актуелен, особено во медиумите, т.н. биодизел. Дали тој претставува некакво решение за потребите на сé поголемиот број моторни возила?

  - Ни најмалку. Напротив, според мене, производството на биодизел од маслодајни растенија и на етанол од житни култури, претставува најлудата идеја во историјата на енергетиката. Зошто, во услови кога значаен дел од светската популација гладува, да се зафаќаат најплодните површини што служат за производство на земјоделски култури од кои се добиваат основните прехранбени продукти, со исти или слични такви култури наменети за добивање на горива, е не само во спротивност со сите етички правила, туку и во спротивност со законите на природата. Покажете ми барем една животинска врста на планетава Земја, која што достапната храна ја користи за друга намена освен за исхрана!

  За жал, и нашава држава, со огромен дефицит во производството на житни и маслодајни култури, се вклучи во овој процес, па се фалиме кога отвораме некој нов погон за производство на биодизел.

  ► Колку изградбата на нови хидроцентрали би била излез од денешниов недостиг на елек­трична енергија кај нас?

  - Во нашава држава, во изминатиот повеќедецениски период сме имале паметни инжењери, коишто заедно со инжењерите од бившите југословенски републики, кај нас го зафатиле токму оној хидропотенцијал за којшто се потребни најниски инвестициони вложувања по произведен 1 kWh. Оној потенцијал што преостанува, ако се исклучат можностите за мали хидроцентрали, бара многу повисоки инвестициони вложувања по 1 kWh. За пример, земете ја само вредноста на инвестициите за хидроцентралите Чебрен и Галиште, коишто заедно би произведувале одвај неколку проценти од целокупната потрошувачка на електрична енергија кај нас. Впрочем, нашава држава од сите постоечки хидроцентрали денес обезбедува околу 10% од вкупната потрошувачка, со тенденција на намалување на тој процент.

  ► Според сето што досега го рековте, произлегува дека природниот гас ќе биде најприфатлив енергент во наредните децении?

  - Токму така. Се додека не настапи периодот што јас го нарекувам ера на соларна цивилизација, природниот земјен гас ќе биде доминантен енергент во светски размери, зошто употребата на јагленот како најголем загадувач на атмосферата во иднина ќе биде ограничувана со разни конвенции од типот на онаа од Кјото. Во тој поглед ни нашата земја не смее да биде исклучок. Исклучувањето на пелагонискиот регион од гасоводната мрежа, во никој случај не смее ни да се споменува, туку напротив, и за тој регион гасификацијата треба да биде најважното енергетско решение во поблиската иднина.

www.denicamk.com/Denica090/90-Inteview.htm