Хидроелектрани

Браната висока 192 метра ќе ја повлече целата вода од Црна Река, чиј воден капацитет е многу помал од предвидениот во конкурсот, предупредуваат експертите

ХЕЦ „Козјак“ е единствен поголем енергетски капацитет изграден последниве две децении

Во поништениот конкурс за изградба на хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“, водниот капацитет на Црна Река беше предимензиониран поради што ќе им плаќавме големи отштети на инвеститорите, тврдат експертите. Според Јордан Ставров, експерт за управување со води, податоците за протокот на Црна Река се од стари мерења, кои не се валидни.

- Во Битолско-пелагонискиот регион, според истражувањето на словенечкиот универзитетот во Нова Горица направено пред две години, во периодот од 2020 - 2050 година врнежите ќе се намалат за 35 отсто, а потребите за вода ќе се зголемат за 50 отсто. Тоа значи дека полнењето на акумулацијата „Чебрен“ и денес и во иднина е под голем знак прашалник - предупредува Ставров.

Во конкурсот се предвидува целата вода од реката да се користи за производство на струја, со што не би останало ништо за наводнување, што води кон економско замирање на Пелагонискиот регион.Иако се работи за стар проект, од 1984 година, конечната одлука за изградба на т.н. висок Чебрен е донесена по физибилити-студијата за инвестициски можности во енергетскиот сектор „Оптимизација на системот Црна Река за производство на електрична енергија“, изработена од грчкиот конзорциум „Ексергија“ во 2003 година и финансирана од програмата ФАРЕ. „Ексергија“ подоцна, во 2006 година, ја изработи и документацијата за конкурсот.

Проектот за ХЕЦ „Чебрен“, објавен на веб-страницата на „Електрани на Македонија“ (ЕЛЕМ), предвидува изградба на брана висока 192,5 метри со капацитет на акумулација на волумен од 915 милиони кубни метри. Според податоците што се однесуваат за периодот 1946 - 2005 година, вкупниот годишен доток на вода во Црна Река изнесува 803 милиони кубни метри, а просечниот годишен доток изнесува околу 26 кубни метри во секунда.

- Со толку висока брана од 192 метра, во случај да нема доволно вода како што е планирано со конкурсот, Грција може да не' обвини дека намерно им ја блокираме водата. Тоа им го овозможуваат критериумите од Хелсиншката конвенција за заштита, управување и употреба на меѓународни водотеци - вели Ставров.Тој смета дека студијата на грчката компанија не ги почитува критериумите за управување со водите, а тоа значи дека целата количина на вода да се користи исклучиво за енергетски цели.Тврдењата на Ставров дека капацитетот на водотекот на Црна Река е намален ги потврдува и Златко Черепналковски, експерт по енергетика од консултантската фирма „Мајнел капитал адвајзер“ од Австрија.

- Проектот не е неповолен, туку проблемот е во тоа што треба да се изградат брани со оптимални димензии диктирани од водниот капацитет на реката. Нереално е од една страна да се дава огромни субвенции за земјоделството токму во овој регион, а, од друга, да се црпи целиот капацитет на реката за енергетски цели - вели Черепналковски.Според него, високите брани се неисплатливи бидејќи е потребна поголема инвестиција и токму поради тоа, заинтересираните инвеститори имале забелешки и барања при понудите за изградба.

Министерот за економија Фатмир Бесими неодамна објави дека е поништен конкурсот за изградба на „Чебрен“ и „Галиште“, а како причина го посочи барањата за промена на критериумите во тендерот на потенцијалните инвеститори, австриски „Вербунд“ и германски РВЕ. Отстапувањата биле во однос на рокот на концесија и во однос на утврдувањето на учеството на државната компанија ЕЛЕМ во овој проект. Двете компании се сомневале дека водниот потенцијал на Црна Река е помал од тој што го прикажа Владата, па барале финансиски гаранции дека ќе им ги надомести загубените количини произведена струја со пари од буџетот или со продолжување на концесијата за користење на хидроцентралите. На поништениот тендер РВЕ бараше ХЕЦ „Тиквеш“ да го добие под концесија за 39 години, а „Вербунд“ бара концесија од 50 години.

Јордан Ставров, на неколку состаноци, за неповолностите на тендерот ги предупредил поранешната министерка за економија Вера Рафајловска, вицепремиерот Зоран Ставрески и директорот на ЕЛЕМ Влатко Чинговски. Но, според Ставров, иако го сослушале неговото излагање, на кое тој прикажал пишани документи и факти, условите во конкурсот не се променети.Ниту министерот за економија Фатмир Бесими, кој треба да го објави новиот конкурс во идната недела, ниту вицепремиерот Ставрески вчера не беа достапни за коментар за ова прашање.

ИНФО-Стари мерења

Податоците за протокот на Црна Река се од стари мерења, кои не се валидни, укажуваат експертите.Во конкурсот се предвидува целата вода од реката да се користи за производство на струја. Со тоа не би останала вода за наводнување, што води кон економско замирање на Пелагонискиот регион.

http://dnevnik.com.mk/?ItemID=7673308399679E47BA01B587B13556B5

Владата не дава прецизни објаснувања зошто се решила на таков чекор за проектот вреден 500 милиони евра

Маја Томиќ

Најголемата инвестиција на Владата во енергетскиот сектор, како што самата ја квалификуваше, ќе тргне од почеток. Идната недела ќе се распише нов тендер за изградба на хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“ на Црна Река. Наместо претходниот конечно да заврши со избор на најповолната од двете понуди, германската РВЕ и австриската „Вербунт“, работите се враќаат назад.

Веста за одлуката ја соопшти вчера министерот за економија, Фатмир Бесими, иако само на дел од медиумите, чии телефони наводно му биле познати на Министерството. Според Бесими, како што е познато, на тендерот биле доставени две понуди, на РВЕ и на „Вербунт“, но Владата констатирала дека има отстапувања од тендерските критериуми, а тие биле во врска со рокот на концесија и со утврдувањето на учеството на ЕЛЕМ во овој проект.

„Овие отстапувања оневозможија да се направи евалуација и споредување на понудите, за да се најде најсоодветниот и најдобриот понудувач. Затоа Владата одлучи да го повтори тендерот“, изјави Бесими и додаде дека компаниите се веќе информирани за таа одлука. Следниот тендер ќе бил многу попрецизен, се обврза Бесими, а концептот ќе остане ист.

Во услови на се' поголем недостиг од струја и растечка зависност на земјата од увоз на електрична енергија, како и континуиран раст на цената на струјата во регионот, Владата наместо да ги забрза тендерите за нови енергетски објекти, таа ги стопира, реагираат експерти. Иако самата Влада постојано потенцира дека енергетиката е еден од нејзините приоритети за развој на економијата.

Кога Бесими летоска ја презеде по втор пат функцијата министер за економија, за медиумите изјави: „Реално, има услови за реализација на зацртаните енергетски проекти. Веднаш треба да се оди на инвестирање во производствените капацитети во хидро и во термоцентралите, како што се ’Чебрен‘ и ’Галиште‘“.

Владата поништи тендер за кој досега не кажа ниту збор дека имало какви било проблеми со барања за отстапки во тендерот. Во октомври од владиниот кабинет изјавија дека изборот на инвеститор за „Чебрен“ и за „Галиште“ не е заглавен, како што се мисли во јавноста, нема никакви пречки за негово реализирање и многу скоро Владата ќе донела конечна одлука. Слични беа констатациите од Владата и во почетокот на септември годинава, кога имаше изјави од типот: „деновиве ќе се одлучува за најдобрата понуда меѓу РЕВ и ’Вербунт‘, на чија евалуација интензивно работи комисија од Министерството за економија и само се чека владините министри да дадат зелено светло“.

Според неофицијални извори, тендерот е поништен затоа што компаниите сакале Владата да направи некои отстапки од веќе дадените услови во тендерот. Наводно, РВЕ побарала и да му се надоместуваат загубите кои ќе настанат поради намалените дотеци на вода во акумулациите, но не со исплата на пари, туку со продолжување на рокот на концесијата, што за Владата било неприфатливо. Исто така, РВЕ сакала да го намали и процентот на учество на државата во целиот проект. Таа имаше понудено во јавното партнерство, државата преку ЕЛЕМ да учествува со 47 проценти, а концесијата да изнесува 39 години. Австриската „Вербунд“, пак, понудила учество на ЕЛЕМ од 33 отсто и 50-годишна концесија. Според тендерот, заедно со ХЕЦ „Чебрен“ и ХЕЦ „Галиште“, инвеститорот под концесија ја добиваше и ХЕЦ „Тиквеш“, на што реагираа домашните експерти, бидејќи со тоа државата губи значаен капацитет, наместо да биде во ќар.

Сега поништениот тендер за хидроцентралите првично требаше да заврши на крајот на 2007 , но работите се пролонгираа и Владата годинава пред избори требаше да ја избере подобрата понуда меѓу РВЕ и „Вербунт“. Вредноста на проектот се проценуваше на 500 милиони евра и тој се ценеше за досега најголем во енергетиката. Централите требаше да почнат да се градат следнава пролет и да завршат по седум години. Моќноста на „Чебрен“ се очекуваше да биде 330 мегавати, а на „Галиште“ 193 мгв. Годишното производство на струја требаше да изнесува 1.100 гигават-часа, колку што е моментално вкупната струја од хидроцентралите во земјава.

Германската РВЕ уште во април годинава се прогласи за фаворит. Тогаш претставници на компанијата, заедно со претставници на Владата и на локалната власт, во Прилеп и во Кавадарци го промовираа проектот и идеите за инвестирање, потенцирајќи дека се подготвени да вложат над 500 милиони евра, што беше сигнал дека Владата веројатно веќе се определила за изборот на РВЕ.

И додека Владата прави фати - пушти со значајни тендери и од разни причини ги одолжува инвестициите, во соседството проектите во енергетиката се одвиваат со несмалено темпо. Агенциите објавија дека Италија ќе инвестира 2,5 милијарди евра во развојот на енергетиката во Албанија, за што премиерите на двете земји, Силвио Берлускони и Сали Бериша, потпишаа неколку билатерални спогодби во Тирана. И соседна Бугарија интензивно работи на изградбата на нуклеарката „Белене“. Сопственик на 49 од капиталот е германската РВЕ, која ќе инвестира во централата четири милијарди евра. Таа ќе произведува 14.000 ггвч. струја годишно.

Владата го поништи тендерот за изградба на големите хидроцентрали Чебрен и Галиште, бидејќи утврдила дека понудите на германската РВЕ и австриската компанија Вербунт отстапувале од тендерските критериуми, што се однесуваат за рокот на концесијата и процентуалното учеството на ЕЛЕМ во јавно приватно партнерство со инвеститорот. Министерот за економија, Фатмир Бесими најави дека идната недела ќе биде објавен нов, втор меѓународен тендер за изградба на Чебрен и Галиште.

Според Бесими, најдобриот понудувач не можел да биде избран бидејќи инвеститорите побарале продолжување на рокот на концесија. Тие условиле да им се обезбеди одредена количина на вода, а барале и гаранции од аспект на хидролошките ризици.
- Ние не можевме да отстапиме бидејќи тоа е надвор од правилата на тендерот - рече Бесими.
Проектот за иградба на Чебрен и Галиште е вреден околу 700 милиони евра, а двете централи треба да произведуваат 1.100 гигават-часа струја годишно.

Министерот за идната недела најави објавување на трет тендер за изградба на уште 20 мали хидроцентрали вредни 15 милиони евра. Тие ќе бидат со инсталирана снага од 13,4 мегавати и производство на електрична енергија од 54 гигават-часа.

Бесими потврди дека Владата го заврши првиот и вториот пакет за изградба на мали хидроцентрали, а за 20 дена се очекува да се потпишат договорите со избраните компании. Во првиот пакет се избрани осум компании за 42 локации, дека за вториот пакет од 24 локации, избрани се седум компании. Оваа инвестицијата е вредна 62 милиони евра.

http://vecer.com.mk/?ItemID=48B681F39861474E82874A7B10AA295C