Со нови инвестиции ќе го докапитализираме ЕЛЕМ

Катерина Попоска

ВЛАТКО ЧИНГОСКИ

ГЕНЕРАЛЕН ДИРЕКТОР НА ЕЛЕМ

Кон средината на ноември ЕЛЕМ, Владата и ЕБРД потпишаa договор за финансирање на хидроцентралата Бошков мост. ЕБРД ќе учествува во проектот со 65 милиони евра, а ЕЛЕМ со 42 милиони. Но, пред потпишување на договорот ХЕЦ Бошков мост беше проценет на 80 милиони евра. Од каде произлезе оваа разлика во цената на проектот? Какви активности ќе преземете до почетокот на изградбата?

Сите досегашни чекори се изодени, останува да ја започнеме фазата на реализација. Пред потпишувањето на договорот со ЕБРД го потпишавме и договорот со конзорциумот од две швајцарски компании, Штуки и Консалт АГ, кои ќе бидат наши консултанти во реализацијата на проектот. Тие прво ќе треба да ја анализираат целата постоечка документација за да изработат тендерска документaција, врз основа на која ќе се распише и јавен оглас. Очекуваме тендерската документација да биде подготвена во првата половина од 2012 година за да може да се распише огласот и кон крајот на вториот квартал следната година да избереме изведувачи и снабдувачи на опрема, па да почнеме со реализација. Вкупната инвестиција е предвидено да чини од 80 до 107 милиони евра. За да учествуваат во реализацијата на проектот претставниците од ЕБРД во подготвителната фаза испратија свои консултанти со цел да направат анализа дали е исплатлив проектот и дали може да го финансираат. Нивниот консултант смета дека вредноста од 80 милиони евра е реална, но можно е во текот на работата да се појават проблеми. Затоа ЕБРД даде сигурносна сума, која нема да надмине 107 милиони евра. Реалната вредност ќе ја знаеме откако ќе заврши проектот.

Од сите проекти кои ЕЛЕМ планира да ги реализира во следните неколку години веројатно Ветерен парк во Богданци е најблизу до реализација. Шест странски компании се заинтересирани и веќе беа на терен, се чека уште доставувањето на конечните понуди. Кога планирате производството на струја од ветер да стане реалност?

Точно, најблиску до реализација е ветерниот парк затоа што таму веќе се наоѓаме во фаза на избор на изведувачи. Тендерот е поделен во два дела. Првиот дел е избор на компанија која ќе ги направи и монтира ветерниците, а вториот дел, за кој беше посетата на локацијата, е за енергетско поврзување на ветерниците, изработка на пристапни патишта до нив, изградба на трафостаница, а со тоа и приклучок на целиот објект кон постојната мрежа во енергетскиот систем на Македонија. Ова е последната фаза пред подготовката на тендерската понуда и очекувам кон средината на декември да ги добиеме двете понуди: за опрема за ветерници и за нивна инсталација и за пристапни патишта и трафостаница. Кај ветерниците има многу производители, а ние сакавме да ги селектираме само сериозните. Затоа баравме да се јават компании кои во последниве три години произвеле и инсталирале околу 100 ветерници со сила од 2 до 2,5 мегавати. Вториот дел, пак, е помалку критичен, бидејќи има поголем број производители на таква опрема. Четири компании се претквалификувани за втората фаза. Тоа се Сименс од Германија, Вестас од Данска и Гамеса и Ибердрола од Шпанија. До средината на декември тие треба да дадат конечна финансиска понуда. Во истиот период ќе ги добиеме понудите за трафостаница и приклучок така што во декември ќе треба да направиме евалуација. Очекувам на почетокот од идната година да објавиме кои се добитниците на тендерот за да можат да почнат со подготвување на проектот и на пристапните патишта. Очекувам идната есен да ги имаме првите инсталации на турбините. Доколку сè оди според планот, на почетокот од 2013 година ќе треба овој парк од 16 ветерници да биде веќе во функција. Инсталираната моќност ќе ја знаеме откако ќе ги добиеме понудите. Годишно ветропаркот треба да произведува околу 100 гигават-часови струја. Оваа инвестиција е проценета на околу 50 милиони евра, но точниот износ ќе го знаеме откако ќе ги избереме најдобрите понудувачи.

Речиси во сите проекти досега, кои чинат неколку десетици милиони евра, велите дека поголем дел од инвестициите ќе ги покриете со заеми, а дел ќе бидат сопствени пари на ЕЛЕМ. Но, знаејќи ги годишните финансиски резултати на компанијата, од каде ги обезбедувате овие пари? 

Тоа се пари што ги генерираме од работењето, односно од продажбата на електричната енергија која се произведува во ЕЛЕМ. Во рамките на нашата регулирана цена вклучени се сите трошоци и инвестиции кои ги остваруваме. Тековните инвестиции ги пријавуваме кај Регулаторната комисија за енергетика, врз основа на реални податоци. Не се тоа само замислени инвестиции, туку реализирани, и сите тие пари регулаторот ги вклучува како трошок во нашето работење. Врз основа на ова, ние добиваме и VAC–value added capital, кој е околу 8% од вкупните трошоци што ги имаме како компанија. Тоа се пари кои ние ќе ги добиеме со производството и кои повторно треба да ги вратиме во развојот на компанијата, подобрување и зголемување на производството, нови инвестиции, еколошки проекти итн. Целта е компанијата да зајакне не само технички, туку и економски.

Хидроцентралата Света Петка требаше да биде готова до крајот на оваа година, но на отворената владина седница на премиерот му рековте дека, сепак, оваа електрана струја ќе произведува најверојатно од април следната година. На што се должи ова пролонгирање на инвестицијата и дали за ова доцнење можеби изведувачот Рико ќе плаќа пенали?

Морам да кажам дека проектот Света Петка е исклучително тежок, бидејќи, пред сè, локациски се наоѓа на извонредно тежок терен. Наша основна цел е објектот да се заврши со предвидениот квалитет и без никакви човечки и материјални загуби. За жал, во минатото имавме неколку такви случаи. Имајќи предвид дека се работи за сложен проект, разните проблеми кои ни се појавуваат во текот на изградбата влијаат на рокот на завршување на проектот. Активностите таму се одвиваат многу добро, така што можам да кажам дека до крајот на ноември браната се очекува целосно да биде завршена. Очекуваме со завршувањето на браната и машинската зграда да започне монтажата на опремата во машинската зграда и очекувам да го испочитуваме рокот што го ветивме, до 1 мај објектот да биде ставен во пробна работа. Еден од проблемите на кои наидовме е обезбедувањето приклучок на хидроелектраната кон преносната мрежа на МЕПСО. Моравме да подготвиме нов проект за да обезбедиме нов приклучок, да направиме ново димензионирање на опремата во трафостаницата и да изградиме нов далековод во сосема друг правец. Во однос на изведувачот Рико, тие од нас бараа да се зголеми цената на проектот врз основа на зголемените активности, но и на растот на цените на материјалите. Мора да имаме предвид дека тој договор е потпишан во далечната 2005 година, а почнал да се реализира летото 2006 година. За пет години цените драстично се менуваат на пазарот, а најголем дел од опремата доаѓа од странство. Но, и ние како ЕЛЕМ во исто време имавме контрабарања, пред сè, поради доцнењето со изградбата. На оваа проблематика работи посебен тим таканаречен ДАБ-тим (dispute adjudication board), кој е предвиден во самиот договор, треба да ги согледа реално барањата од двете страни и да најде правилно решение врз основа на договорот и на законските прописи. Очекувам во скоро време да го имаме извештајот од овој тим, кој ќе ни каже што имаме право да бараме од нив, а што тие од нас. Но, се трудиме тоа да не влијае врз динамиката на градбата затоа што на крајот на краиштата што поскоро го завршиме проектот, тоа ќе биде подобро и за нив и за нас.

Премиерот Груевски најави дека до 2013 година ќе се докапитализира ЕЛЕМ најмногу до 49%. Што се прави во моментов? Кои се Вашите очекувања во однос на влегувањето на странскиот инвеститор во ЕЛЕМ? 

Прво да расчистиме неколку работи. Докапитализација значи зголемување на капиталната вредност на компанијата, а не продажба. Не размислуваме за продажба, ние размислуваме за зголемување на капиталот на компанијата со дополнително инвестирање - докапитализација. На пример, со изградбата на Бошков мост вредноста на ЕЛЕМ ќе порасне. Тоа е еден вид докапитализација. Ние постојано инвестираме во нови проекти, кои во иднина на подолг период ќе произведуваат струја, ќе донесат нови приходи, а со тоа и вредноста на компанијата ќе се зголеми. Тоа е она што сакаме да го постигнеме. Она што КПМГ го работи во Македонија за ЕЛЕМ е всушност проценка на вредноста на имотот на компанијата. Постојат неколку вредности на одредена компанија, на пример: со колку имот располага, потоа т.н. заменска вредност – колку пари се потребни за да ја замените таа компанија во дејноста во која работи и третата вредност е колку компанијата вреди на пазарот. Но, во делот на докапитализација не станува збор за ниту една од споменатите вредности. Нашиот модел е да најдеме партнер кој е подготвен да инвестира во ЕЛЕМ и на тој начин да стекне акции. Ако, на пример, вредноста на ЕЛЕМ е една милијарда евра, во тој случај за некој да добие 49% од акциите ќе треба да внесе уште една милијарда евра. Тогаш ЕЛЕМ ќе вреди две милијарди евра. Така инвеститорот ќе има 49% од капиталот на компанијата, а државата 51%. Можностите за тоа се различни. За да се реализира нешто такво, прв и основен чекор е да знаеме колкав е капиталот со кој располага ЕЛЕМ. Следниот чекор е да се избере странски консултант кој има искуство во издавање акции и барање стратегиски партнери со задача на тој консултант да изнајде оптимален модел за докапитализација на ЕЛЕМ, односно на кој начин да се дојде до дополнителни вложувања, односно инвестирања во компанијата.

ЕЛЕМ е првата македонска компанија која го имлементира САП системот, локализиран на македонски јазик. За што се работи?

САП системот е еден од највреднуваните системи кој треба да даде целосна слика за состојбата на компанијата во секој момент. Системот прави анализа на сите процеси во компанијата: преку влез на нова стока, искористеност на капацитети, финансиско и комерцијално работење, текот на работењето, состојба на складиштата, документите, човековите ресурси, едноставно сè со што располага компанијата. ЕЛЕМ е голема компанија, има 4.000 вработени, со дисперзирани производствени капацитети во различни градови ширум Македонија и увидот во работењето без ваков софистициран софтвер е многу тежок. Инсистиравме САП да биде целосно локализиран на македонски јазик. Бидејќи доаѓа од странство, тој е локализиран на повеќе јазици - германски, чешки, унгарски, српски итн. Но, досега никогаш не бил целосно локализиран на македонски јазик. Ова е шанса за поголемо и полесно учество на САП на македонскиот пазар.

Без 250 милиони евра во рудниците - 80% од производство под клуч?!

Катерина Попоска

Ако гасот не стане реалност за Македонија и ако не се вложува во рудниците за лигнит, електроенергетскиот сектот е пред колапс, алармираат експертите. Демне и заканата тарифните потрошувачи од 1 јануари да не добиваат гас

Македонскиот електроенергетски систем допрва ќе се соочува со сериозни проблеми, тврдат енергетичарите во Македонија. Дебатирајќи за енергетскиот биланс до 2016 година, аналитичарите беа песимисти за капацитетот на домашното производство на електрична и топлинска енергија во следните четири години. Вкупната финална потрошувачка за 2012 година ќе порасне за 4% во споредба со оваа година, достигнувајќи 82.118 терајули.

Најголемиот пораст го прави потрошувачката на природен гас од 10%, и нафтените деривати од 6,8%. Сè до 2016 година, пак, финалната потрошувачка на енергија се предвидува годишно да расте во просек по 2,2%. Во следните четири години, домашното производство на струја треба да расте во просек по 4,9%, а само следната година треба да биде поголемо за 23,3% во споредба со годинешното. Документот кој ја исцртува енергетската слика на Македонија во следните четири години покажува дека во 2012 година ЕЛЕМ предвидува помало домашно производство на струја од хидроцентралите за околу 140 гигават-часови.

Академикот Томе Бошевски критикува дека енергетскиот биланс воопшто сериозно не ги истретирал рудниците за лигнит, кои се клучни за македонскиот електроенергетски систем.

„Од 2011 до 2016 година најголеми проблеми ќе имаат рудниците на лигнит, зашто завршуваат отворените копови, а треба да стартуваат новите копови. Тоа се активности кои долго траат, многу чинат и никогаш не сме сигурни. Само за следните пет години ни требаат околу 40 милиони тони лигнит. Опремата се ревитализира, потрошени се грдни пари, а треба уште да се трошат за да им се продолжи векот на рудниците за следните години. При правењето на овој биланс овој проблем воопшто не е допрен. Според мене, најлабава алка во петгодишниот биланс е обезбедувањето со лигнит. Нему треба да му се даде посебно внимание и предност на обезбедување пари за почнатите инвестиции, за да се гарантира работењето на РЕК Битола и РЕК Осломеј. Лигнитот е 40% од целата енергетика, а 70% од електроенергијата“, вели Бошевски.

Генералниот директор на ЕЛЕМ, Влатко Чингоски, се согласуива со академикот и додава дека лигнитот е клуч за енергетиката во земјава.

„Ако до 2017 година не инвестираме околу 250 милиони евра во рудниците, се доведуваме во опасност да затвориме 80% од домашното производство. Луѓе, треба да знаете во каква состојба се наоѓа ЕЛЕМ. Тешко се надоместуваат годините наназад кога не се инвестирало, кога цената на струјата била страшно депресирана, кога сите пари се испумпани од енергетскиот сектор од Македонија. Ако потрошувачката не се намали за сметка на домашното производство, ако гасот кој е неопходен не се донесе поскоро, ако не се вклучат обновливите извори на енергија во производството, ќе ни крахира енергетскиот сектор. Ако очекуваме дека само ЕЛЕМ ќе произведе 7.000 гигавати, тоа, за жал, не може да се случи, не дека ние не сакаме, но не може да се случи“, истакна Чингоски.

Претседателот на Македонската енергетска заедница (МЕА), Димитар Хаџимишев, истакна дека во време кога цената на струјата на слободниот пазар на Балканот руши рекорди и кога домашното производство на струја не ги покрива потребите, неопходна е берза на електрична енергија. Според Хаџимишев, во енергетиката следи исклучително критичен период.

„Македонскиот електроенергетски систем ќе се соочува со сериозни проблеми. Ако состојбите во гасот и во нафтата се така-така, состојбите во електроенергетскиот сектор се исклучително лоши. Во ваква состојба треба да се согледаат и реперкусиите врз крајната цена на електричната енергија“, рече Хаџимишев.

Црните прогнози за енергетиката ги засилија и од Макпетрол Пром гас, компанијата која ги снабдува со гас тарифните потрошувачи.

„Неизвесно е снабдувањето со природен гас на тарифните потрошувачи од 1 јануари 2012 година. Има неусогласеност на законската и подзаконската регулатива. Ако не постигнеме цена со Регулаторната комисија за енергетика според која ќе можеме да потпишеме договори со компаниите, Пром гас нема да може да ги снабдува со гас тарифните потрошувачи, кои ќе бидат исклучени од системот за пренос, а ќе бидат принудени и да се ориентираат на алтернативни извори на енергија“, изјави директорот на Макпетрол Пром гас, Милан Сотировски.

На дебатата за петгодишниот енергетски биланс, енергетичарите го критикуваа Министерството за економија за квалитетот и аналитичноста на овој документ.

Обновливите извори нема да не спасат од увоз на струја

Големина на буквите

Александар Пешев

22.12.2011

Обновливите извори на енергија не се замена за фосилните горива од кои зависи производството на електрична енергија во земјава, се согласуваат експертите, кои забележуваат дека увозната зависност може да се намали со зголемено производство на струја на домашниот пазар.

Обновливите извори можат само да го надополнат електро-енергетскиот систем со енергија, а не можат да ги заменат оние постројќи кои можат континуирано да произведуваат.

Константин Димитров, Центар за енергетска ефикасност на Македонија (МАЦЕФ).

Мали хидроцентрали, геотермална енергија, сончеви колектори, хидроцентрали и ветерници. Овие извори на енергија се користат во случаи кога има економска оправданост, вели професорот Константин Димитров од Центарот за енергетска ефикасност на Македонија (МАЦЕФ).

„Треба сите тие што не се во таа струка да разберат дека обновливите извори можат само да го надополнат електро-енергетскиот систем со енергија, а не можат да ги заменат оние постројќи кои можат континуирано да произведуваат, тие што можат

Илустрација, хидроцентрала

​​континуирано да произведуваат се оние кои не зависат од временските прилики.“

Во последно време, се` поактуелни се проектите за изградба на мали хидроцентрали. Димитров забележува дека и тие извори на енергија се под влијание на временските услови.

Сите зборуваат за Чебрен и Галиште, а Чебрен и Галиште ако помножите и поделите ќе излезе дека во нормална варијанта ќе дава околу три проценти од енергијата што ни треба.

Атанаско Туневски, професор.

„Тоа, пак, зависи - сушна или влажна година и ќе произведеш повеќе или помалку. Принудени сме да се врземе или со фосилните горива ама да направиме диверзификација или да размислуваме точно со алтернативите. Во светот сериозно користат се уште нуклеарната енергија за задоволување на големите потреби. “

Слично мислење има и професор Атанаско Туневски

„Сами гледаме, ако е сушна годината, тогаш хидропотенцијалот не е таков константно да може дневните потреби да ги задоволува, значи треба сериозен термо-енергетски објект, на кој ќе се надополни или ќе се надоврзат обновливите извори, Значи се работи за сосема мал дел на потребите кој тие обновливи извори на енергија може да го обноват. Сите зборуваат за Чебрен и Галиште, а Чебрен и Галиште ако помножите и поделите ќе излезе дека во нормала варијанта ќе дава околу три проценти од енергијата што ни треба.“

Пред неколку години во јавноста се прошири информацијата дека резервите на јаглен се намалуваат и би траеле уште две-три децении, што може да ја зголеми потребата за скапа увозна струја. Професорот Атанаско Туневски вели дека обновливите извори на енергија не можат значајно да придонесат за намален увоз на струја.

„Едноставно, и се да изградиме на тема обновливи извори нема да биде доволно да ги задоволни нашите потреби од увоз, односно потребите од увоз да ги сведе на нула. Ни треба сериозна електрана, сериозен енергетски објект, така наречен базен објект.“

Инаку, кон почетокот на годинава, Министерството за економија објави оглас за 44 мали хидроцентрали.

http://www.time.mk/read/94af6fb38d/2c79719513/index.html