Коалицијата од организациите „Бенквоч“ и „Пријатели на Земјата“ утврдила дека има 33 штетни проекти во Источна Европа што се финансираат од европските фондови, а меѓу нив е и оваа делница од Коридорот 10

Стариот пат нема да биде дел од коридорот 10, новата делница ќе се прави на спротивната страна на Вардар

ИСТРАЖУВАЊЕ ОД ЕВРОПСКИ ЕКОЛОГИСТИ

Триесет и двакилометарскиот автопат помеѓу Демир Капија и Смоквица е штетен проект, бидејќи ќе го уништи еколошкиот свет на Демиркаписката клисура, која и така е под заштита. Вака тврди коалицијата на организациите „Пријатели на Земјата“ и „Бенквоч“ со седиште во Брисел, во истражувањето што во вторникот е објавено на европско ниво. Ова се залудно фрлени пари од европски фондови на штетни проекти, нагласуваат овие организации. Тие истражувале за какви проекти се трошат пари од европските фондови и кои од нив ја загрозуваат животната средина. Освен овој автопат, за Македонија не е споменат друг еколошки штетен проект. Но за него во истражувањето пишува дека се потрошени 258 милиони евра, односно спаѓа во групата штетни проекти што веќе се финансирани.

- Клисурата е еден од најбогатите резервати за птици во Европа и проектот може да уништи многу живеалишта и еколошки коридори. Загрозен е и миграцискиот коридор на кафеавата мечка. Напорите за обновување на штетите не гарантираат соодветна компензација за понатамошна заштита на регионот - заклучува „Бенквоч“ во истражувањето.

Министерството за животна средина и просторно планирање тврди дека изградбата на автопатот Демир Капија - Смоквица нема да му наштети на биодиверзитетот во клисурата. На 29 август 2008 година, ресорниот министер издал решение според кое нема никаква опасност.

„Студијата за оцена на влијанијата врз животната средина на проектот за изградба на автопат Е-75, делница Демир Капија - Смоквица, Коридор 10, ги задоволува барањата за заштита на животната средина и природата со примена на мерките за спречување и за намалување на штетните влијанија врз животната средина“, пишува во решението од министерот.

Студијата е изработена од Градежниот институт.

ЧЕШКА ИМА НАЈМНОГУ ШТЕТНИ ПРОЕКТИ

Истражувањето на европските организации покажало дека, освен во Македонија, штетни проекти од европски пари се финансираат и во Естонија, Чешка, Унгарија, Полска и во Словачка, а од нашиот регион на тапет е ставена и Бугарија. „Бенквоч“ изброил вкупно 33 такви проекти, кои чинат 16 милијарди евра, а се реализираат или треба да се спроведат во периодот од 2007 до 2013 година. Од вкупната сума, веќе биле потрошени 6,4 милијарди евра, 4,9 милијарди допрва ќе се трошат, а 5,2 милијарди чинат проектите чие финансирање се разгледува.

Најмногу пари за штетни проекти за животната средина, според еколошката коалиција, се потрошени во проекти за изградба на автопатишта, а потоа следуваат водоснабдувањето, железниците, јавниот транспорт, изградбата на метроа, печки за согорување отпад, аеродроми, проекти за енергија/биомаса и мостови.

Во Бугарија, како земја-членка на ЕУ и како единствен споменат сосед на Македонија, пак, критични се четири проекти. Два од нив се за автопатишта, 19-километарскиот пат меѓу Софија и Перник (за кој веќе се потрошени 10 милиони евра за еден километар) и автопатот Струма, кој поминува низ Кресненската клисура. Третиот проект е за изградба на депонија, објект за преработка на органски отпадоци и механичко-биолошка фабрика од која ќе се произведува гориво за енергија за цементни печки. Особено оспоруван е четвртиот, кој предвидува да се раскопа дното на Дунав и да се прошири коритото, за реката да биде пловна во областа Браила. Според „Бенквоч“, со него драматично ќе се загрози биодиверзитетот не само во Бугарија туку и во Романија. Два од четирите проекти загрозуваат подрачја што се дел од мрежата Натура 2000, која ја претставува срцевината на законската регулатива за природата и биодиверзитетот во Европската Унија.

ВЛАДАТА ДА ГАРАНТИРА ПРАВИЛНА ОБНОВА

Европските екологисти објаснуваат дека тие не се против изградбата на сите споменати проекти во овие земји од Европа, туку им посочуваат на властите на секоја земја одделно да размислат за алтернативи, за тоа како овие проекти да се изградат на места каде што нема да ги загрозат животната средина и разновидноста на растителниот и животинскиот свет.

- Сфативме дека европските фондови финансираат неодржливи, немодерни, застарени видови инвестиции. Властите не ја научија лекцијата од поранешните искуства на Шпанија, Португалија, Грција, каде што парите од европските фондови беа искористени за инвестирање во недвижности со кои се нарушува стабилноста на пазарот на недвижности и за градење автопатишта. А можеа да ги искористат за јавен транспорт, железници, инвестиции во енергетската ефикасност - изјави Маркус Трилинг, координатор за ЕУ-фондовите на коалицијата „Бенквоч“ и „Пријатели на Земјата“.

Еколошката организација „Екосвест“ од Скопје е дел од мрежата на „Бенквоч“. Таа го надгледува проектот уште од самиот почеток. Ана Чоловиќ Лешоска, националната координаторка на „Бенквоч“ за Македонија и директорка на „Екосвест“, вели дека во почетокот проектот се водел без јавна расправа. Откако реагирале до Европската Унија, институциите се отвориле за јавното мислење и постапките се одвивале како што треба.

- Постои елаборат за тоа како автопатот ќе влијае на екосистемот во Демиркаписката клисура и тој е доста добар. Но останува сомневањето како институциите ќе го зачуваат биодиверзитетот откако ќе се изгради патот. На пример, таму има зимзелена ниска грмушка што надлежните планираат да ја сечат заради изградбата, но таа како вид е заштитена на европско ниво и е прогласена за европско еколошко наследство. Затоа властите мора да имаат план за во иднина да засадат такви грмушки и да гарантираат дека тие таму ќе преживеат - објаснува Чоловиќ Лешоска.

Според неа, тешко би можело да се замисли дека животинскиот свет ќе опстане покрај автопатот.
- Во овој предел живеат кафената мечка и волкот, а има информации дека таму живее и дивата мачка. Поради градежните работи, а подоцна и поради бучавата од автопатот, постои голем можност овие диви животни да мигрираат на други места и да ја избегнуваат клисурата, која моментно им е природно живеалиште или коридор на поминување - додава Чоловиќ Лешоска.

Во рок од нецел месец ова е втора меѓународна реакција за евентуални штетни последици од капитални проекти финансирани од европски институции во заштитени области и национални паркови во Македонија. Кон средината на јануари годинава меѓународни еколошки невладини организации реагираа дека изградбата на хидроцентралите „Бошков мост“ и „Луково поле“ во националниот парк Маврово ќе го загрози природното живеалиште на балканскиот рис. Рисот во земјава е заштитен вид и се проценува дека има најмногу десетина единки, од кои најголем дел живеат во мавровскиот регион, а доброупатените тврдат дека рисот живее во исклучително незагадени предели. Во овој дел од националниот парк треба да се изгради хидроцентралата „Бошков мост“.

Кои се „Бенквоч“?

„Бенквоч“ е меѓународна невладина организација со организации-членки од земји од Централна и Источна Европа. Таа ги следи активностите на меѓународните финансиски институции што работат во овој дел од Европа, а промовираат алтернативи за регулативи и политики на земјите од централниот и источниот дел на Европа. Алтернативите се засновани на одржливи еколошки, социјални и економски основи. Мрежата на „Бенквоч“ е формирана во 1995 година.

Парите се собраа, лопатите ќе се „удрат“ за неколку месеци

Македонија доби грант од Европската комисија од 45 милиони евра во декември 2011 година, со што Владата ја заокружи финансиската конструкција за изградба на автопатот Демир Капија - Смоквица.Автопатот треба да има по две коловозни ленти во секој правец, со широчина од по 3,5 метри. Бидејќи ќе поминува низ планински предел, ќе мора да се ископаат и тунели. Овој автопат треба да почне да се гради кон средината на годинава, а предвидено е изградбата да трае четири години. На распишаниот тендер се пријавиле 15 компании.