Текстови за Скопје

Мислам дека е редно да имаме нишка во која ќе се објавуваат линкови до текстови или цели текстови поврзани со минатото, сегашноста или иднината на Скопје.

За почеток, ќе поставам неколку линкови до фељтонот што оди на Окно.мк, а е поврзан со Скопје за време на земјотресот од 1963 и периодот по земјотресот.

Скопје на 26 јули во 5.17
http://okno.mk/node/30211

Кој ја испратил првата вест за земјотресот и нејзиниот одѕив во светот
http://okno.mk/node/30254

Спасување на затрупаните (1)
http://okno.mk/node/30290

Спасување на затрупаните (2)
http://okno.mk/node/30309

Спасување на затрупаните (3)
http://okno.mk/node/30343

Животот во шаторските населби (1)
http://okno.mk/node/30577

Животот во шаторските населби (2)
http://okno.mk/node/30611

Прва помош за ранетите
http://okno.mk/node/30430

Преживеаните и очевидците раскажуваат (1)
http://okno.mk/node/30489

Евакуација на неактивното население (1)
http://okno.mk/node/30641

Евакуација на неактивното население (2)
http://okno.mk/node/30667

Штетите што ги направи земјотресот (1)
http://okno.mk/node/30745

Штетите што ги направи земјотресот (2)
http://okno.mk/node/30813

Штетите што ги направи земјотресот (3)
http://okno.mk/node/30914

Расчистување на урнатините (1)
http://okno.mk/node/31171

Расчистување на урнатините (2)
http://okno.mk/node/31198

Спасување на општествениот и личниот имот
http://okno.mk/node/31231

Борба против епидемии и организирање здравна заштита
http://okno.mk/node/31268

Снабдувањето на градот
http://okno.mk/node/31305

Мерки за ублажување на последиците од земјотресот (1)
http://okno.mk/node/31328

Мерки за ублажување на последиците од земјотресот (2)
http://okno.mk/node/31359

Обнова и изградба на Скопје (1)
http://okno.mk/node/31537

Обнова и изградба на Скопје (2)
http://okno.mk/node/31569

Нема да остане град-урнатина
http://okno.mk/node/31631

Edited by Џоле - 19-Sep-2013 at 10:39

Не најдов соодветна тема на форумов за оваа статија, но мислам дека оваа тема е прифатлива бидејќи опфаќа масовни урбанистички промени во Скопје, а конкретната статија опфаќа урбанистички промени кои се случиле во Скопје во периодот помеѓу двете светски војни, но се случиле тотално поинаку за разлика од урбанистичките промени кои се случуваат денес.
 
Како за почеток, иницијаторот на урбанистичките промени во Скопје во периодот помеѓу двете светски војни бил архитект по професија, а не политичар.
 
Секој може самостојно да ги забележи останатите разлики помеѓу урбанистичките промени кои се случувале во Скопје во периодот помеѓу двете светски војни и урбанистичките промени кои денес се случуваат во Скопје.
 
Доколку администраторите/модераторите имаат посоодветна тема за оваа статија, нека го преместат овој пост во таа тема.
 
http://www.novosti.rs/vesti/planeta.300.html:462960-Zaboravili-na-tvorca-modernog-Skoplja
 

Zaboravili na tvorca modernog Skoplja

 

09. novembar 2013. 21:16   Mladen Stančić   Glavni grad Makedonije, usred velikog arhitektonskog preobražaja, ne seća se više najvećeg graditelja. Gradonačelnik Josif Mihajlović najzaslužniji za pretvaranje turske kasabe u urbanu sredinu   Zaboravljene zasluge arhitekte i gradonačelnika Skoplja Josifa Mihajlovića   SKOPLJE OD STALNOG DOPISNIKA   DUBOKO zaklonjena u senci „stare čaršije“ i brojnih spomenika nastalih u procesu preobražaja arhitektonskog lika glavnog grada Makedonije, sabijena je jedna tesna uličica sa imenom najuglednijeg predratnog gradonačelnika Skoplja i njegovog najvećeg neimara - Josifa Mihajlovića.   To je još jedan dokaz kako je ovaj ugledni predratni inženjer i arhitekta - i svakako jedna od najzaslužnijih ličnosti za pretvaranje negdašnje turske kasabe u urbanu balkansku sredinu - danas gotovo potpuno zaboravljen. Nekom (ne)namernom ironičnom idejom po njemu je imenovana ulica naslonjena uz Muzej Makedonije, upravo u delu grada koji svedoči o vremenima Skoplja kao kasabe iz perioda otomanske vladavine.   Čovek čije ime danas u Skoplju jedino nosi taj zabačeni sokak bio je gradonačelnik u dva mandata - od 1929. do 1936. i od 1939. do 1941. godine, kada je, 11. marta, umro. Iz tog perioda ostali su brojni dokumenti, vredni arhivski materijali i zapisi, ali i dela za nezaborav, neimarski poduhvati sa kojima je krenula modernizacija grada na Vardaru.   U tom periodu u Skoplju su izgrađeni objekti poput zdanja banovine - današnjeg Sobranja (skupštine), Oficirskog doma, Železničke stanice, Narodne banke, Pošte, (objekata koji su srušeni u katastrofalnom zemljotresu 1963), zelena pijaca, uređen gradski park, zoološki vrt... U vreme mandata gradonačelnika Mihajlovića u Skoplju je, osim gradnje značajnih stambenih zgrada, sproveden i popis stanovništva, urađen geodetski premer, sa prvim avio-snimanjima, urbanistički plan grada, izgrađen je vodovod sa izvorišta Rašče kraj sela Raduša, hidrocentrala „Matka“ na reci Treski, kanalizacioni sistem... Neke od ulica i trgova, raskrsnica, posebno u centralnom delu Skoplja (centralni gradski trg Makedonija, ulice sa sadašnjim imenima - Ilindenska, 11. oktomvri, Orce Nikolov...), trasirane su tim prvim urbanističkim planom.    - Više ličnosti u Skoplju je zaslužno za razvoj grada, ali ako bi trebalo da se bira najpoznatiji, ili najzaslužniji među najzaslužnijima, svakako bi bio izabran gradonačelnik iz perioda između dva svetska rata, inženjer arhitekta Josif Mihajlović. To što njegova legenda traje sve do danas nije slučajno i sve je bazirano na njegovim izuzetnim zaslugama za grad - zapisao je hroničar glavnog grada Makedonije, književnik Danilo Kocevski.   Taj, kako je u zapisima ostalo, a na šta podseća Kocevski - „uvek elegantni, pravi gospodin produhovljenog izgleda, u rukavicama, govorio je engleski jezik gotovo savršeno, bez ijedne greške“. Rođen je 1887. u selu Tresonče na zapadu Makedonije. Obrazovanje je sticao u Skoplju, Solunu, pa na odseku arhitekture Tehničkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, gde je diplomirao u rekordnom roku. Po diplomiranju, 1910. upućen je na postdiplomske studije arhitekture u Italiju.     Mihajlović je učestvovao u oba balkanska i u Prvom svetskom ratu. Prošao je golgote povlačenja srpske vojske preko Albanije. Sa ostrva Krfa, sa nekolicinom učenih vojnika, bio je upućen u Ameriku da prikuplja pomoć za pripremu proboja Solunskog fronta. Po okončanju rata, specijalizirao je na Institutu za urbanizam na Sorboni, a potom boravio u Londonu na Visokoj školi za uređenje gradova. Mihajlović je 1911. bio u timu stručnjaka koji su projektovali zgradu Srpske akademije nauka i Gradsku kuću u Beogradu.   U periodu njegova dva mandata kao gradonačelnika Skoplja, za ukupno nepunih osam godina, dokumentovano je da su među desetak novih objekata škola, podignute i zgrade muške gimnazije „Kiril i Metodij“ i ženske gimnazija „Kraljica Marija“. Navodi se da je Mihajlović obnovio i požarom urušenu biblioteku Isa-bega u čijem fondu je bila i Hipokratova knjiga na arapskom jeziku. U gradu je izgrađeno više od 280 kilometara ulica sa 20-ak raskrsnica, zatim dečje odmaralište na brdu Vodno, uređena su ratna skloništa, proširena gradska bolnica, izgrađena nova gradska klanica, podignuti nadvožnjaci, mostovi, nekoliko teniskih i dva fudbalska igrališta...   U talasima „prekrštavanja“, a posebno u sklopu projekta za antikvizaciju glavnog grada Makedonije „Skoplje 2014“, mnogo je novih imena ulica, trgova, mostova, puteva... Među njima međutim, nema, i mesta za jednog od najvećih neimara - Josifa Mihajlovića.   Njemu, kažu „zasad“, ostaje samo tesni sokak u staroj čaršiji.   BRANITELJ FAKULTETA   U vreme velike ekonomske krize i Šestojanuarske diktature, kada se „odlukom režima počeo smanjivati broj gimnazija i srednjih škola na teritoriji Makedonije“, razmatrano je i pitanje ukidanja Filozofskog fakulteta u Skoplju. Krajem 1932. i početkom 1933. u aktivnostima za odbranu te, tada jedine visokoobrazovne institucije u čitavom južnom delu tadašnje kraljevine, na čelo Akcionog odbora za spas stao je skopski gradonačelnik Mihajlović. Najuglednije ličnosti tadašnjeg političkog, društvenog i kulturnog života, predvođene Mihajlovićem, sačinile su Memorandum podrške, a vlasti su odustale od ukidanja Filozofskog fakulteta u Skoplju.   PEŠICE I U FIJAKERU   Prema sačuvanim sećanjima starih Skopljanaca, najugledniji gradonačelnik Josif Mihajlović, za vreme dva mandata, često je gradom šetao - „što pešice, što u fijakeru, i registrovao probleme...“ Bio je izuzetno cenjen u narodu. U zapisima je opisano da je na njegovoj sahrani, u martu 1941. na petočasovnoj ceremoniji, u pogrebnoj povorci bilo više od 15.000 građana.

Прв пат го гледам човекот на слика

Пак бил Данило кај бурекот со сланина или се работи за реприза од лани?

Борбите за ослободување на Скопје
http://okno.mk/node/33055

Музеј на современа уметност - Скопје

http://okno.mk/node/33534

фамилија Рубен
http://grad.sk/articleout?cid=6256&l=59&scID=4092

Скопље - Катастрофа и градилиште (Kнига за Скопје во PDF. Бесплатно преземете ја од линкот подолу.)

http://okno.mk/sites/default/files/Skoplje%20katastrofa%20i%20gradiliste.pdf

Интересен текст од Едвард Браун, напишан за неговата посета на Скопје и Косово во 1669 (на англиски): http://www.albanianhistory.net/texts/1669/

АРХИТЕКТУРАТА НА ВИСТИНАТА

Сања Раѓеновиќ-Јовановиќ, претседател на Асоцијата на архитектите на Македонија

Точно е дека архитектонската школа во Македонија е под влијание на модерната. Точно е дека се придржува на Атинската повелба од 1931 година, која претставува збир на препораки за изградба на градови какви што денес ги познаваме, која е револуционерна во потенцирањето на сложените потреби на градот и радикално подобрување на условите за живот, а бара и решавање на станбениот проблем на широките маси. Никој не открил топла вода кога ги гледа како „руски монтажни комплекси“, дури и на Корбизје западни реакционерни кругови гледале како на „тројански коњ на болшевизмот“.

Проблемите, недоразбирањата, дилемите, надметнувањата, дискусиите, критиките во архитектурата на професијата и архитектонската школа и' се познати. Точно е дека за да има прогрес во школата, учениците треба да се подобри од своите учители. За жал, кај нас тоа не се случи, особено после реформите во образованието и, се разбира, влегувањето на Болоња на универзитетот, за што Европа е виновна, нели.

Отпор кон грандиозност, јасни и чисти геометриски форми, симетрија, пропорција, негување на однос кон колевката на европската култура и архитектурата - Стара Грција, творечки, голем и рационален ум, нема. Историјата и архитектурата се многу сериозни науки. Првата е учителка на животот, а втората секогаш не' опкружува. „Архитектурата е уметност, користи техника за да предизвика емоција“ -Ренцо Пијано.

Можеме да се лутиме колку сакаме, но Скопје долго време било турска касаба, па полека почнало да прераснува во урбана балканска средина, па потоа во гратче по европски образец. Тоа почнало да се случува помеѓу двете светски војни кога е направен водоводот од Рашче, хидроцентралата „Матка“, болници, зоолошка градина, железничка станица (и денес од наведеното ништо немаме направено).

Новите сознанија за старо–новите корени не се купуваат на „пластичарската улица“ (тамо е поефтино) па се делат како ефттина бужутерија да сјае повеќе (ама не е злато се' што сјае). Никако да се научи лекцијата. Историја е сигурно нешто што треба да се почитува, не смее да се дозволи да се срамиме од својата историја. Трајче, Стојче, Страше, па и Сања, бидејќи кај нас скромноста често се поистоветува со уплашеност, а на исплашен човек се знае дека може се' да му се прави, не треба да бидат скромни. Треба да бидат горди, храбри и подготвени да се соочат со реалноста и да бидат свесни каде и на што припаѓаат. И се разбира, треба да се горди на својата припадност и да ја создаваат историјата дневно. Тука нема дилеми и несогласувања, постојат научни иснтитуции и многу литература како сведоштво на минати времиња, па макар замижал некој и на едно око, но пак забораваме дека историјата никогаш не простува.

Бајките се раскажуваат за деца, грубо кажано за се' уште несозреани, но тие за да допрат до целната група не се во оригиналната верзија, стигаат прочистени. Оригиналните бајки се сурови и брутални. Шарл Перо во 14. век прв ја запишал приказната за Црвенкапа, во оригиналната верзија волкот ги јаде и нејзе и баба и', без среќен крај.

Така е и со архитектурата. Таа претставува наука и толку сериозна и комплексна творба така што во неа импровизација; глумата, лагата е невозможно да опстојат. Тоа значи дека тезата „барокот и проектот ’Скопје 2014‘ еден ден ќе бидат историско наследство“ е невозможна. Се разбира дека постои срам и несогласување од историски интерпретации, но не и од историски вистини. Сигурно дека историјата треба постојано да се изучува и да се пронаоѓаат релевантни артефакти, веројатно е точно дека историјата ја пишуваат победниците. Па ај да победиме и ние еднаш, еве барем во фудбал. Не мора да сме светски шампиони, барем да се квалификуваме во таа трка. Овој пат навистина мислам дека ќе немаме ни алиби, како по обичај дека некој друг ни е виновен, а ние сме најдобри, најчесни, сите не' мразат и не' мачат, веројатно за инает, што знам.

Фер е да се признае дека Скопје било касаба, дека селективно после земјотресот се рушеле објекти и споменици од една причина, дека биле градени со лош квалитет и дека не било исплатливо нивното реновирање, а од побуди кои ако ги наведам сигурно ќе бидам правилно разбрана, но повторно нема да ви одговара.

После Втората светска војна многу малку области од човековото творештво доживуваат толку квалитетно и квантитетно унапредување како архитектурата и урбанизмот. Европа на срушени градови реагирала со творечка обнова. Југославија реагирала на сличен начин. Во Скопје е тоа уште поизразено поради катастрофалниот земјотрес. Важно е да се каже дека изградбата се случувала во земја која во добар дел немала ни искуство, ни кадар, како што имал поголемиот дел од Европа. Раководството на социјалистичка држава одлучило да реализира смел, сложен и скап проект за индустријализација, електрификација, регулација на реки, поврзување со автопатишта на една главно аграрна земја со голем дел селско население. Тоа население донесено во градовите требало да се смести во станбени населби кои биле урбанизирани, каде плански граделе за секоја од нив градинки, училишта, амбуланти, супермаркети, паркови, игралишта за деца, спортски сали (се' уште се во функција, нови и подобри нема). За разлика од останатите источни земји, југословенските (тука спаѓаат и македонските) архитекти не само што не го прифатиле т.н. соцреализам во архитектурата, туку биле и промотери на модерна архитектура. За мала земја ова е огромно сведоштво.

Архитектите во Југославија (се разбира тука спаѓаат и македонските) ја применувале Атинската повелба. Потврда за ова се и 12 европски градови (од кои 9 престолнини) кои биле домаќини на изложби на современа архитектура на Југославија. Модерната кај нас многумина ја сметале за потикнувачка. „Скопје 2014“ денес не може да се прифати ни како изложба од ААМ, евентуално само во Министерство за култура, каде посетителите пак ќе бидат доведени со уцена.

Постојат повеќе значајни меѓународни документи кои се однесуваат на прашањето на градовите, одржливиот развиток, планирањето, архитектурата. Атинската повелба е првиот, има и многу други Habitat I и Habitat II, Европска урбанистичка повелба на Советот на Европа, Лисабонска стратегија итн.

Се задржав на Атинската повелба како пионер и значаен документ врз кој се потпираат архитектонските школи, благодарение на неа вештината на планирање на просторот денеска е толку напред отидена.

Каде отишле парите од обновата на Скопје, кој со службена кола и државен бетон направил викендица е маѓепсан круг од кој нема излез. Кој го пошуми Водно, кој го насели, а кој ја исече шумата и го пренасели, знаат и птиците. Кој за багателни цени ги откупи општествените станови - па речиси сите. Некогашната моќна градежна оператива од Македонија градеше во СССР, Африка и Азија, не плоштадчиња на Трајче и Сања (па мој е, колку и на Трајче), Олимпиското село во Минхен на пример, комплекси во Русија слушајќи го Чајковски. Денес тие работници или возат такси или се без работа и седат дома гледајќи турски серии или се пред пензија и работат во „моќните“ компании за 9.000-11.000 денари плата. Тие исти градежни компании денес ги купија по багателни цени заедно со целиот нивни имот, деловни објекти, бетонски бази, градежни машини, но ја немаат моќта, можат само да глумат локалпатриоти.

Точно е дека „Скопје 2014“ остава без здив. Се прашуваш зар е можно ова, па ги триеш очите мислејќи дека си во лош сон. И пак е тука и си велиш - како дозволивме да ни се случи ова. Па после си велиш - толку е несериозно да не можеш да го сфатиш сериозно. Е сега уште ни преостана да снимаме сатирични документарци за изграденото, што веќе и го прават во регионот или перформанси како со ајкулите за што повторно известуваше регионот.

Судот на историјата не може дека го дочека бидејќи и конзерва од ЈНА има подолг рок на траење.

Штета што архитектурата не е филм, па ќе можеше да го исклучиме. Поразот мора да се прифати и признае, за да може да се победи.

http://www.utrinski.mk/?ItemID=CFDD816546348E448E661191A4E1557D