ТВ Алфа: МАНУ предлага дури и нуклеарка за да имаме струја

БУГАРСКИОТ ХОЛДИНГ СО АМБИЦИОЗНИ ПЛАНОВИ ЗА РЕГИОНОТ

БЕХ планира енергетска експанзија во Македонија

Бугарскиот енергетски холдинг (БЕХ) планира експанзија на енергетскиот пазар во Македонија, а потоа и во останатите земји во регионот. Претставници на компанијата објавуваат дека цел на БЕХ е во следните неколку години да стане регионален лидер во овој сектор.
-Според планираното инвестициите ќе се реализираат преку заеднички претпријатија. БЕХ во иднина има намера да учествува и во програми за истражување на гасни наоѓалишта во земји, кои се богати со тој енергенс - изјавила Галина Тошева, директор на бугарската компанија.

БЕХ прво ќе се насочи кон македонскиот пазар, а потоа ќе тргне кон другите земји од југоисточна Европа. Пазарите во Албанија и во Србија се планирани за подоцната фаза на проширување.
-Кога станува збор за регионот, тоа значи прво Македонија, а потоа и Албанија. Србија исто така би можела да се најде во фокусот на фирмата - рекла Тошева, која македонскиот пазар го оценила како многу интересен, со оглед на брзиот развој на енергетскиот сектор и фактот дека македонските власти најавија тендери за хидроелектрани.

Во Македонија, БЕХ планира и ангажирање во секторот за гас. Лани "Булгаргас холдинг", кој подоцна стана дел од БЕХ, објави дека со француската фирма "Далкиа" планира заедничко учество во проект во сектор за гас во Македонија, вреден 100 милиони евра.

Паралелно со ширењето во регионот, БЕХ во Бугарија планира реализација на проекти вредни околу 900 милиони евра, во следните 2-3 години. Дел од тие проекти се изградба на гасовод меѓу Бугарија и Грција, во вредност од 125 милиони евра, гасовод меѓу Бугарија и Романија вреден 30 милиони евра, како и терминал за течен природен гас, вреден околу 500 милиони евра. Исто така најавите се дека БЕХ ќе се концентрира и на стратешки проекти, како што се 3.300 километри долгиот гасовод "Набуко", потоа на гасоводот "Јужен поток" и на изградбата на нуклераната електрана "Белене".

За 2009 година, бугарската енергетска компанија планира консолидиран приход од околу 3 милијарди евра.

ИНТЕРВЈУ: АКАДЕМИК ГЛИГОР КАНЕВЧЕ

Во стратегијата е предвидено дека треба да се насочиме и кон поефикасно искористување на домашниот јаглен и хидроенергијата и другите обновливи извори на енергија, природниот гас, а не ја отфрламе и опцијата за нуклеарна енергија

На Македонија до 2020 година и' се потребни речиси три милијарди евра инвестиции во енергетскиот систем.Ова е предвидено во Националната енергетска стратегија што ја изработи Македонската академија за науки и уметности, а Владата треба да ја разгледа на една од следните седници. Со академик Глигор Каневче разговаравме што ќе се случи ако не се остварат овие инвестиции?

- Ние ја разгледувавме и таа опција како сценарио во стратегијата. Со оглед дека ќе бидеме се' повеќе интегрирани во регионалниот пазар, можно е да се увезува и електрична енергија во поголеми количества. Меѓутоа, не верувам дека Македонија ќе може, со туѓо производство на енергија, да остварува толкав прилив на девизи кои ќе можат да го покријат дефицитот. Се чини дека треба навистина да се направат сите напори да се оствари стратегијата. Инаку, Македонија и сега е силно енергетски зависна, ги увезуваме сите потреби на нафта, на природен гас па и одредено количество на јаглен и електрична енергија. Тоа е навистина голем товар за трговскиот дефицит на земјата.

ПОТРЕБИТЕ ЌЕ РАСТАТ

* На што би требало најпрво да се посветиме?

- Треба веднаш да почнат акции во сите насоки. Најбитно е да почне процесот, затоа охрабрува оваа најава на владата за диверзификација на снабдувањето со енергија. Во стратегијата е предвидено дека треба да се насочиме и кон поефикасно искористување на домашниот јаглен и хидроенергијата и другите обновливи извори на енергија, природниот гас, а не ја отфрламе и опцијата за нуклеарна енергија. Прво, најзначајна е изградбата на голема термоелектрана-топлана на природен гас која ја гради „Топлификација“ со приватно партнерство во Скопје- Север веднаш до постојната топлана и која треба да биде во погон во 2010 година. Исто така слична таква електрана планира да изгради и ЕЛЕМ до 2014 година.

Овие две, заедно со една мала термоелектрана-топлана која се гради во скопската железарница, која исто така ќе биде готова до 2010 година, во потполност би ги задоволиле потребите од топлинска енергија во Скопје и на некој начин до 2015 година би ја намалиле во голем степен нашата увозна зависност од електрична енергија. Ако во меѓувреме се изгради и хидроцентралата „Бошков мост“, би стигнале да ги задоволуваме сами своите потреби во таа година. Е сега, потребите ќе растат со текот на времето и ќе има потреби од нови централи. Во тој период, меѓу 2015 и 2020 година, планираме да влезат во погон хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“. Колку што сум јас запознаен, тендерот не е пропаднат меѓутоа требаше да се направат некои измени во условите. „Галиште“ е планирано да почне да работи во 2016 година заедно со „Луково Поле“, во 2017 година „Градец“ и во 2018 година- „Чебрен“. Сето тоа во зависност од зголемувањето на енергетските потреби. Во меѓувреме ќе биде довршена и „Света Петка“.

*Експертите предупредуваа дека во тендерските услови хидроцентралите „Чебрен“ и „Галиште“ се предимензионирани, дека се планира повеќе вода отколку што реално има во Црна Река. Колку е тоа точно?

- За Црна Река постојат повеќе мерења и типови на акумулации. Овие проекти произлегоа како некој оптимум од сето тоа. Секогаш има секоја варијанта предности и недостатоци. Едната од двете централи ќе биде реверзибилна централа, односно ќе има систем за враќање на водата и повторно користење, што ќе биде многу значајно за исполнување на очекувањата и одржување на стабилноста на системот. Ние имаме релативно мал број, но големи потрошувачи на електрична енергија. Така голем потрошувач кога ќе се вклучи или исклучи ствара големи разлики, нестабилност и проблеми. Поради тоа ќе мора и кај термоцентералите да се одржува одредена резерва за да се реагира во тие моменти. Друг проблем е тоа што кај нас постои голема разлика во потрошувачката на електрична енергија во текот на денот и во текот на ноќта. Токму во тој дел реверзибилната хидроцентрала ќе биде многу корисна оти ноќе кога немаме потреба од електрична енергија таа ќе троши, а дење кога треба, ќе произведува.

ПРИРОДЕН ГАС

* Гасификацијата во Македонија одамна се чека да заврши. Се зборува со години колку е потребна, но никако да заврши проектот. Сега Владата најави дека е избран консултант и се вршат подготовки. Во сред гасната криза кога цела Европа патеше, Македонија беше поштедена од големи последици бидејќи е неразвиена. Зошто е толку битна гасификацијата?

- Природниот гас е далеку најблагородно гориво од сите фосилни горива. И тоа од повеќе аспекти. Прво, од еколошка гледна точка природниот гас е чисто гориво и испушта многу низок степен на штетни материи, а сулфурот е сведен практично на нула. Од таа причина многу е згоден за користење во урбана средина. Гасоводот во Македонија е изграден, но не создадовме дистрибутивна мрежа и не изградивме термоцентрали-топлани до сега од проста причина што електричната енергија кај нас беше многу евтина. Дури и топланите кои имаа можност да паралелно користат и природен гас и мазут, во далеку поголем степен го користеа мазутот. Гасификацијата на градовите, односно изградбата на дистрибутивна мрежа не е едноставна работа. Тоа е една макотрпна работа за која ќе мора да се најде некој стратегиски партнер, голема компанија, која ќе биде заинтересирана да ја финансира изградбата. Како што знаете, почнаа првичните процеси во неколку градови.

 Во Скопје се оформи акционерско друштво кое ќе треба да ја води акцијата и избравме одбор на директори каде јас сум претседател. Ние испративме писма со намери до повеќе компании и домашни и странски и се јавија неколку заинтересирани, меѓутоа сето тоа сега се совпадна со светската економска криза и акцијата е малку стопирана и одложена. Сепак, проектот останува и тоа сигурно ќе се заврши со економска оправданост. А ние, во стратегијата планираме покрај изградба на дистрибутивна мрежа во градовите кои се поврзани со постојниот магистрален гасовод, да се продолжи со изградба со главните водови и кон Тетово и кон Велес, Неготино, Битола и Охрид. Од економски аспект, еден од најголемите проблеми кај нас е користењето на електричната енергија за греење и за загревање на вода. Околу 18 отсто од електричната енергија која се користи во домовите се употребува за нивно загревање, но голем дел од нашите градови немаат друга алтернатива.

ДОМАШНА НУКЛЕАРКА

* Колкави се потребите на Македонија за природен гас и како очекувате да се развиваат?

- Има потреба од природен гас и повеќе отколку што поддржува сегашниот капацитет на магистралниот гасовод. Веќе се работи на регионално поврзување преку еден план за нов гасовод кој што ќе може да се снабдува со гас од различни извори за да не се случи повторно гасна криза. Има повеќе најави за големи гасоводи во соседството, како Јужен поток, Набуко, Син поток, Бел поток и други. Се појави и можноста да се користи транспорт во течна состојба со бродови и истовар во блиски пристаништа. Сите овие гасоводи ја заобиколија Македонија за жал. Затоа, Македонија мора да се поврзе во планираниот регионален гасовод. Србија успеа да направи договор со Русија за продажба на Нафтената Индустрија на Србија (НИС) во кој го приклучија договорот за изградба на гасовод и големи инвестиции. Бугарите многу добро стојат во тој план и тие се главната раскрсница на Балканот. Успеаја да водат мудра политика и со Европската унија и со Русија. Грција исто така успеа да воспостави многу добри односи со Русите. Вештината е во паралелно добрите односи и на тоа поле мораме ние да се подобриме. 

* Бугарија веќе почна да гради втора нуклеарка, два реактора се уште работат во Козлодуј, а сега се гради и Белене која треба да почне да работи за пет шест години. Нуклеарка најави и Албанија заедно со Хрватска, претходно и Грција, Словенија ја има Кршко, а сега и Македонија не ја отфрла оваа можност. Првото прашање е дали се можни толку нуклеарни централи на толку мал простор. И второ дали Македонија има такви услови за своја нуклеарна централа?

- Грците сигурно дека имаат потреба од повеќе енергија. Албанија и Хрватска најавија дека нуклеарката ќе ја градат заедно и ќе ја поделат енергијата. Ние, во нашиот план предвидуваме нуклеарката да почне да работи по 2025 година. Таа би била на некој начин алтернатива на можните термоцентрали на јаглен со подземен коп. Може да се случи цената која што треба да се плати за испуштање на стакленичките гасови од централите на јаглен да биде превисока за да тие можат економски да опстојуваат. Во таков случај, нуклеарката би била спас. Значи, овие планови многу ќе зависат од сценаријата во светот и Европа за намалување на стакленичките гасови според протоколот од Кјото. Ние сигурно до тогаш ќе бидеме во ЕУ и ќе мора да ги исполниме обврските. Со оглед на тоа дека денес периодот за изградба на нуклеарните централи е многу долг, преку 15 години од првичните акции. За да може македонската нуклеарка по 2025 година да работи ние мораме да започнеме со активностите сега.

* Дали е исклучена можноста Македонија да се вклучи со инвестиција во бугарската НЦ „Белене“?

- Во случајот со „Белене“ повеќе се работеше за желба на некои политичари од Бугарија отколку реалност. Бугарија ја заврши финансиската конструкција на проектот со тоа што државата задржа 51 отсто од сопственоста, а 49 отсто му отстапи на инвеститорот РВЕ. Тука не остана простор за трет инвеститор. А, да откупувате струја со однапред дадени пари треба да бидете многу богата земја. Ние сега не сме во можност да платиме за струја што би ја добиле за пет години.Изградба на домашна нуклеарка ќе значи ангажирање голем број наши фирми. Се работи за армија луѓе при изградбата плус приближно еден вработен на еден мегават моќност што значи уште 1.000 вработени во нуклеарната централа. Затоа предност има домашната нуклеарка. Ако градиме нуклеарна централа, таа најверојатно ќе биде во Мариово, затоа што тој терен е многу поволен и од сеизмички и од аспект на населеност.

ПРОИЗВОДСТВОТО НА БИОДИЗЕЛ ОД МАСЛОДАЈНИ РАСТЕНИЈА И ЖИТНИ КУЛТУРИ НАЈЛУДА ИДЕЈА ВО ЕНЕРГЕТИКАТА

Во услови кога значаен дел од светската популација гладува, да се зафаќаат најпло­дните површини што служат за производство на земјоделски култури од кои се добиваат основните прехранбени продукти, со исти или слични такви култури наменети за добивање на горива, е не само во спротивност со сите етички правила, туку и во спротивност со законите на природата. Покажете ми барем една животинска врста на планетава Земја, којашто достапната храна ја користи за друга намена освен за исхрана – истакна во интервјуто нашиот соговорник Миле Грданоски.

  ► Во еден Ваш научен труд констатирате дека „светските резерви на фосилните горива“, и спо­ред најоптимистичкото сценарио, ќе се исцрпат до крајот на овој век. Што понатаму?

  - Тоа е всушност констатација на експертите што се занимаваат со светските енергетски ресурси и би сакал малку да ја попрецизирам. Кога станува збор за јагленот, него ќе го имаме можеби во наредните два века. Природниот гас со сегашново темпо на експлоатација би се исцрпел до крајот на овој век. А нафтата? Е таа е посебен проблем, што секого треба да го загрижува. Светските резерви на нафта ке бидат исцрпени во наредните 30 – 35 години, а сите знаеме дека нафтата не служи само за горење, туку се користи и во многу технолошки процеси за добивање на огромен број разни производи. Што значи дека реално нафтата треба да престанеме да ја користиме за енергетски цели веќе во наредните дваесетина години. Од тука е сосема јасен стрмоглавиот пораст на нејзината цена во последнава година и можеби уште подрастичен во наредниот период.

  Среќна околност е што резервите од природен гас ги има за еден многу подолгорочен период, во текот на којшто веројатно ќе биде решен проблемот за широка примена на алтернативните извори на енергија, пред се на соларната, во комбинација со горечките келии, вклучувајќи го тука и процесот на нуклеарна фузија за којшто резервите на „гориво“ (тешка вода од океаните) се речиси неограничени, а самиот процес е многу побезбеден од процесот на нуклеарна фисија што се користи во сегашните нуклеарни реактори.

  ► Според сегашните прогнози, енергетската иднина на светот нема да биде во нуклеарната енергија. Постојат ли ризици и какви?

  - Нуклеарната енергија во светски размери сéуште е многу контроверзен вид на енергија. Посебно е за одбележување што неа ја прати одиумот на Чернобилската катастрофа. Но, тука во јавноста медиумите создадоа една многу лоша слика. Во Чернобил всушност, со тешко замислив сплет на околности, експлодираше графитното јадро на едниот реактор и во круг од стотина километри направи вистинска катастрофа. Но такви нуклеарни реактори веќе одамна не се произведуваат, а и тие што постоеја во источноевропските земји, со помош од Европската Унија се затворени. Сепак тоа не значи дека сегашново користење на нуклеарната енергија со нуклеарни реактори што користат високо радиоактивни елементи со процес на фисија на атомските јадра е премногу за препорака. Зошто проблем претставува сместувањето на нуклеарниот отпад кој е високотоксичен материјал со век на траење од близу 25 илјади години.

  ► Колку денешниот степен на развој на науката ни овозможува комерцијално користење на обновливите извори на енергија? Каква е состојбата во тој поглед во нашата држава?

- Е тоа е суштинското прашање кога станува збор за примената на алтернативните или обновливите извори на енергија. Ако се исклучи нуклеарната енергија и донекаде напредокот во развојот на аерогенераторите, може да се констатира едно загрижувачко ниво на степенот на развој на примената на алтернативната енергија. Еве да ја земеме за пример сончевата енергија. Сонцето дозрачува годишно до Земјата количина на енергија која што е 10.000 пати поголема од вкупната светска годишна потрошувачка на енергија. Тоа значи дека сéуште не сме во состојба да искористиме ни 0,01 процент од расположивата сончева енергија. Се разбира, мислам на енергија што ќе биде конкуретна на онаа добиена од фосилните горива. На пример, рамните сончеви колектори веќе неколку децении се на ист степен на развој. Нешто е подобра ситуацијата со примената на фотонапонските ќелии коишто сончевата светлина директно ја пре­твораат во електрична енергија, но и тука се работи за енергетски решенија со ред на величина од вати или киловати, наместо од мега и гигавати, колку што во практиката е потребно за задоволување на масовните потреби од енергија. Можам слободно да речам дека ако на пример, компјутерската техника се развиваше со исто такво темпо, ние денес уште ќе ги користевме моделите ХТ на персонални компјутери од раните осумдесетти години на минатиот век, иако се работи за голема разлика во тежината на пробле­матиката. Метафорично кажано, според мене, на светската енергетика и е потребен еден Бил Гејтс.

  Што се однесува на нашата земја, која располага со висок интензитет на сончевото зрачење во однос на повеќето европски земји ,нејзиното користење значително заостанува зад тие земји. Хипотетички , ако само 1% од површината на Република Македонија се покрие со претворувачи на сончевото зрачење во топлинска или електрична енергија, нашата држава би добила четирикратно поголема количина на енергија од онаа што денес годишно ја троши. Се разбира, со денешниот степен на развој на соларната техника, тоа би била економски неподнослива инвестиција. Иако за обичниот наш граѓанин, бесплатната сончева енергија е сéуште во моментов премногу скапа, сепак и со таквата техника можно е конкуретско користење на сончевата енергија за потребите од добивање на санитарна топла вода. Во тој поглед за поз­дравување е одлуката на Владата парично да го стимулира користењето на рамни сончеви колекто­ри. Можеби тоа треба да биде и законска обврска за сите новоградби.

 Што се однесува до геотермалната енергија, досега е испитано дека ја има во Република Македонија во одредени региони, но и таму може да се користи само за нискотемпературни топлински потреби, а не и за производство на електрична енергија, зошто нејзината температура кај нас достигнува до 800С, за разлика од други региони во светот. Слична е состојбата и со енергијата на ветерот. За разлика од на пример Данска, Холандија, Германија и други земји, кај нас има многу малку географски простори каде што константно или многу често дува ветер со брзина од преку 5 m/s,што е минимална брзина за исплатливо добивање на електрична енергија.

  ► Во последно време е многу актуелен, особено во медиумите, т.н. биодизел. Дали тој претставува некакво решение за потребите на сé поголемиот број моторни возила?

  - Ни најмалку. Напротив, според мене, производството на биодизел од маслодајни растенија и на етанол од житни култури, претставува најлудата идеја во историјата на енергетиката. Зошто, во услови кога значаен дел од светската популација гладува, да се зафаќаат најплодните површини што служат за производство на земјоделски култури од кои се добиваат основните прехранбени продукти, со исти или слични такви култури наменети за добивање на горива, е не само во спротивност со сите етички правила, туку и во спротивност со законите на природата. Покажете ми барем една животинска врста на планетава Земја, која што достапната храна ја користи за друга намена освен за исхрана!

  За жал, и нашава држава, со огромен дефицит во производството на житни и маслодајни култури, се вклучи во овој процес, па се фалиме кога отвораме некој нов погон за производство на биодизел.

  ► Колку изградбата на нови хидроцентрали би била излез од денешниов недостиг на елек­трична енергија кај нас?

  - Во нашава држава, во изминатиот повеќедецениски период сме имале паметни инжењери, коишто заедно со инжењерите од бившите југословенски републики, кај нас го зафатиле токму оној хидропотенцијал за којшто се потребни најниски инвестициони вложувања по произведен 1 kWh. Оној потенцијал што преостанува, ако се исклучат можностите за мали хидроцентрали, бара многу повисоки инвестициони вложувања по 1 kWh. За пример, земете ја само вредноста на инвестициите за хидроцентралите Чебрен и Галиште, коишто заедно би произведувале одвај неколку проценти од целокупната потрошувачка на електрична енергија кај нас. Впрочем, нашава држава од сите постоечки хидроцентрали денес обезбедува околу 10% од вкупната потрошувачка, со тенденција на намалување на тој процент.

  ► Според сето што досега го рековте, произлегува дека природниот гас ќе биде најприфатлив енергент во наредните децении?

  - Токму така. Се додека не настапи периодот што јас го нарекувам ера на соларна цивилизација, природниот земјен гас ќе биде доминантен енергент во светски размери, зошто употребата на јагленот како најголем загадувач на атмосферата во иднина ќе биде ограничувана со разни конвенции од типот на онаа од Кјото. Во тој поглед ни нашата земја не смее да биде исклучок. Исклучувањето на пелагонискиот регион од гасоводната мрежа, во никој случај не смее ни да се споменува, туку напротив, и за тој регион гасификацијата треба да биде најважното енергетско решение во поблиската иднина.

www.denicamk.com/Denica090/90-Inteview.htm

Изградба на хидро централи и гасификација на поголемите населени места во Повардарието, се приоритет на локалните самоуправи во овој дел, чии претставници во изминативе денови дебатираа за развој на Вардарскиот регион.
- Освен енергетскиот потенцијал сериозно треба да се размисли за равој и подобрување на инфраструктурата, туризмот и за аграрот. Приоритетот секако ќе биде ставен на изградбата на хидроцентрали бидејќи на Вардар и на другите реки постојат идеални услови за изградба на вакви објекти. Тие ќе придонесат Македонија да не биде голем зависник од увозна струја - вели претседателот на Советот за развој на регионот Горан Петров.

Градоначалниците беа единствени во констатацијата дека рамномерниот регионален равој во Македонија се уште во практика не функционира на потребното ниво. Причина е тоа што пратениците во Собранието се уште не ја донеле националната стратегија.
- Во Бирото за рамномерен развој ја подготвуваме стратегијата. Откако ќе биде готова Владата треба да ја предложи до Собранието и по нејзиното прифаќање од пратениците може да се очекува развој на сите делови од земјата - вели Киро Левески, раководител на сектор за развој на плански региони во Бирото за рамномерен развој.