Вардарска Долина

Македонија има потреба да се вклучи во проектот за изградба на нуклеарката Белене, но, сепак, треба да се работи и на сопствените енергетски проекти, изјави директорот на ЕЛЕМ, Чингоски

По течението на реката Вардар, на потегот од Скопје до Гевгелија ќе бидат изградени 12 хидроцентрали во наредните години, најави вчера во Охрид директорот на ЕЛЕМ, Владо Чингоски. Според него, дванаесет хидроцентрали никој не гради одеднаш
-Најпрво се почнува со градба на една или на две хидроцентрали, па со парите од произведената струја ќе се продолжи со вложување. Овој проект би требало да се реализира во период од 10 до 12 години и во моментов бараме стратешки партнер. Тоа треба да биде некоја голема компанија која што има искуство со раководење со такви каскадни системи - изјави Чингоски.

Тој најави дека до крајот на месецов, Регулаторната комисија за енергетика треба да одлучи за нивното барање за зголемување на цената на производствената струја на 1,81 денар за киловат-час со што ќе се обезбедела стабилна и континуирана испорака на енергија.
-Ние чувствуваме потреба да се вклучиме во проектот за изградба на нуклеарната електрана во Белене, што ќе биде од голема помош за енергетската стабилност на Македонија, но сепак треба да се работи и на сопствените енергетски проекти. Со тоа ќе добиеме долгорочна и прифатлива цена на струјата. Во моментов сите капацитети се активни и очекуваме стабилна енергетска сезона - подвлече Чингоски.

На отворањето на 12-то меѓународно советување "Енергетика-2008", министерот за економија Фатмир Бесими рече дека Македонија во моментов е увозно зависна од енергија, но тоа не е само проблем на нашава земја, туку и на целиот регион. Министерот Бесими најави дека ќе се зголемат производствените енергетски капацитети со унапредување и модернизација на постојните и ќе се изградат нови објекти.

Бесими очекува дека до 2015 година целосно ќе се либерализира енергетскиот пазар.

http://vecer.com.mk/?ItemID=3B50FA082E450B4BAAAEBCBC83BC65C5

Според Фатмир Бесими, министер за економија, хидроцентралите треба да бидат со просечна инсталирана моќност од 320 мегавати и на годишно ниво да имаат производство на околу 1.000 гигават-часови електрична енергија.Тендерот ќе се одвива во две фази.
- Првата фаза ќе трае до 15 март идната година, до кога компаниите треба да се заинтересираат за да во втората фаза ги достават своите понуди - објаснува Бесими. Според него објавувањето на тендерот само потврдува дека на проектите од енергетскиот сектор во министерството забрзано се работи.

Веќе е завршена и првата фаза од проектот Бошков мост. Сите 14 компании, меѓу кои РВЕ - Германија, Вербунд-Австрија, Дуферко-Велика Британија, конзорциумот од ЕФТ (Данска), Турбоинженеринг (Словенија) и Гранит (Македонија), Едисон од Италија, што официјално се пријавени, се квалификувани и одат во втората фаза.

- До 13 ноември годинава тие ќе треба да ги подигнат тендерските документи, за да до 11 февруари идната година ги достават своите понуди -вели Бесими. Според министерот, тендерската комисија го усогласила и нацрт договорот за првите два пакети за изградба на мали хидроцентрали, а сега се чека Владата тоа да го стори. Потоа сите компании што ќе се изберат на тендерот ќе бидат известени и во рок од 20 дена ќе се потпишат договорите. Со тоа ќе се заокружат двата пакети за иградба на 65 мали хидроцентрали. Бесими укажа дека во меѓувреме во министерството е усвоен и трет пакет, односно список на нови 20 мали хидроцентрали. Пакетот во моментов е во владина процедура.

Идеи има - нема градители. Ова би било најкусото резиме за генезата на пловниот канал Дунав - Вардар - Егеј, што како дел од некаква градителска фантазија спојува три века, но сепак никогаш не дошол до точка која би навестувала негова конкретна реализација. Потсетувањето пак на тој замислен пловен пат, што на најбрз начин би ја поврзувал Северна Европа со Средоземјето и би преставува, ако се оствари, најтемелно преуредување на животот и во нашата држава е фактот дека во Белград одново се јавуваат интенции што притискаат, сепак, да дојде до реализацијата на таа водена сообраќајница.

Обновувањето на разговорите околу тој канал, по кој бродови со носивост од 1.300 тони ќе можат да минуваат низ дузина градови и села во Македонија (Куманово, Скопје, Велес, Неготино, Гевгелија...) црпи енергија во нејзината економска исплатливост и во претворањето на целиот Балкан во просперитетна и посакувана дестинација за сите инвеститори.

Некои од политичките претпоставки за реализација на таа идеја несомнено постојат во овој миг - што на хартија, што на јаве. На пример, идеолошката "уникатност" на регионот, по падот на еднопартиските системи и враќањето на капиталистичката логика. Ова особено се зајакнува по дефинитивното расчистување со режимот на Слободан Милошевиќ на север од нас, како можеби последната голема политичка брана за реализацијата на таа идеја, барем за некој западен, банкарски агол на гледање на работите.

Сепак, сите геополитички претпоставки не се добри и тука нема дилеми: несигурноста на дел од регионот, особено на најчувствителниот дел при потенцијалната изградба на каналот (т.н. преводница меѓу Морава и Повардарието) тоа не би било можно. 

Според плановите за овој канал (види рамка) тој би имал пет секции. Едната би била од Дунав преку Велика Морава се до Сталаќ. Вториот дел би бил од устието на Јужна во Велика Морава, се до Прешево. Третата, најкомпликуваната, би била од Прешево до Вардар и таа би била изведувана се до устието, каде што би се градела петта етапа.

Овој пловен пат би бил долг 700 километри и преку Дунав на север би бил поврзан со Рајна и со Северното Море, потоа со подунавските земји и Црното Море, како и со сите држави кои излегуваат на Средоземјето, вклучувајќи го тука и Суецкиот Канал, преку кој би се сообраќало практично со целиот Исток.

Како би функционирл тој канал. Најпрвин, со изградба на брани, што би ги подигнале нивоата на реките, кои пак ви влегле во комплетно регулирани, нови корита. На тие брани би постоеле пропусници за бродовите, онакви какви што постојат на сите големи канали, а преку кои пловините објекти би влегувале во соседните речни подрачја.

Всушност, потенцијалните градежници ги очекува работа каква што може да се споредува со онаа во Египет од времето на изградбата на пирамидите - потребни се прекопувања на реките, изградба на кејови, тунели, хидроцентрали, комплетна обнова на нови локации на дел од постојните автопати и железнички линии, преселување на населени места. Постои убеденост дека од аспект на техниката и техничкиот кадар, како и од аспект на работна сила кај нас не постои во мигот некаков проблем. Дури, работна сила - според процени на економистите - би требало да се увезува!

Најтежок проблем во изградбата би била несомнено делницата Прешево - Пчиња. Мора да се совлада денивелацијата на водите од едниот кон другиот регион, која изнесува 170 метри, па би било неопходно да се изградат преводници на седум или осум нивоа, што, најмногу ја поскапува изградбата и бара огромен капитал. Тука и брзината на бродовите би била забавена и би се создало тесно грло.

Каналот Дунав - Вардар - Егеј би чинел 14 милијарди долари и јасно е дека тој може да се добие само кај некој инвеститор од голем "маштап", згора и визионерски расположен и во добро расположение и здравје. Во ситуација кога на телевизиските екрани сў уште дефилираат некои воинствени фаци и кога не се отсонувани некои идеи за големи држави, таквите богати визионери лесно го губат здивот!

Но, барем во Белград не се предаваат. Таму постојат финансиски проекти со кои се вели дека за дел од парите со кои би се граделе супсидијарните објекти на каналот (хидроцентралите, на пример) можат да се обезбедат поволни кредити во Меѓународната банка за обнова и развој и Европската банка за инвестиции и развој во Лондон. Тие кредити би биле долгорочни и со многу ниски камати. Според изјавите на редовниот професор на белградскиот Универзитет и членот на САНУ, д-р Ненад Милеусниќ, потоа на Димитрие Перишиќ од Институтот за архитектура и урбанизам на Србија, кои се дел од тимот "што работат на случајот", практично Србија, Македонија и Грција би требало да најдат некаде околу осум милијарди долари, кои веројатно бргу би се вратиле преку економскиот процут на целиот регион. Тие повторуваат дека ова не е државен проект, не е ниту регионален, туку дека е европски и дека преку него Србија и Македонија, на некој начин, автоматски би станале дел од развиениот свет, не само поради битно подобрените стопански перформанси!

Изградбата на каналот, кога и би имало пари, не би се случила бргу - според некои оптимистички варијанти би биле доволни осум, а некои други, пак, велат дека не се доволни и три децении. Во овој миг, сепак, оние што се задолжени за просторно планирање би морале да ги направат подготвителните работи за да создадат "луфт" за тој канал. Тој секако ќе се гради, ако не од оваа, тогаш од некоја идна генерација: каналот се појавува како неизбежен чекор во модерното проодување на регионот. Но, за тоа да се направи треба да почнеме од најмали потези. Издавањето потврди од катастар со чекање од шест месеци или фингираната, глумена денационализација се само некои од тие работи со кои мора да се престане. Мораме да го промениме својот животен стил и начин на размислување и тоа најпрво од оние од кои тоа се очекува според дневните задачи - политичарите, пред се! За благосостојбата на овој народ не смее да се мисли само преку изборни ветувања, ниту преку подарени зелени картони или свински полутки, туку преку големи, визионерски потези.

Утрински - Љубомир Костовски - 30.04.2003