ЕКСКЛУЗИВНО: ВЕЧЕР ОБЈАВУВА ФОТОГРАФИИ ОД МУЗЕЈОТ НА МАКЕДОНСКАТА БОРБА ЗА ДРЖАВНОСТ И САМОСТОЈНОСТ

Македонија и македонскиот народ во царско писмо од 1689 година

"Време е да се дигне глава, ние Македонците имаме право на своја држава" се слуша гласот на Даме Груев во просторијата со импресивна глетка на восочни фигури од шесттемина кои во Солун ја формираа Македонската ревулуционерна организација

Музејот на македонската борба за државност и самостојност врие од посетители. По околу 300 гости дневно, колку што е и капацитетот на Музејот, ги гледаат восочните фигури и импресивните слики високи и до 5-6 метри. Токму при посетата на ВЕЧЕР, кој ја доби ексклузивната можност да ја пренесе поставката на Музејот и со каталогизираните фотографии од внатрешноста, на ред чекаа група моторџии од Велика Британија. Додека разговаравме со директорот на Музејот, Бранислав Светозаревиќ, се вршеа договори за посета на ученици, а пред вратата чекаа десетина љубопитни гости.

"Во изминатите пет работни денови имавме околу 1.500 посетители. Нивните впечатоци се дека Музејот и поставката се импресивни, и дека вакво нешто не виделе на балканските простори", ни вели директорот Светозаревиќ во фоајето на Музејот, каде централно место зазема Декларацијата за независност на Република Македонија. Од приземјето до катовите на модерно опремениот Музеј водат впечатливи мермерни скали. Низ времето не водат приказните на одлично информираните водачи. Стартот е резервиран за Карпошовото востание. Водичот го потенцира писмото на австрискиот цар Леополд до македонскиот народ. Уште во далечната 1689 година Леополд во Карпош гледа иден цар на Македонија, а во писмото Македонија јасно е спомената повеќе пати. Во првата соба не дочекуваат звуци од кавал, и фигурите на Румена војвода која била три години ајдутин по што ја убиле нејзините луѓе, а "друштво" и прават Дедо Иљо Малешевски и Толе Паша, и тој убиен од своите луѓе во 1904 г. Во следната соба се гледа вреден експонат - кубура којашто е функционална и денес. Од слика на турските реформатори Абдул Меџид и Абдул Азис таму може да се дознае и дека во 19 век во Македонија интензивно почнале да се градат и обновуваат цркви и манастири, кои дотогаш не смееле да се градат.

Следи 19 век, во просторија каде што се гледа англискиот државник Вилијам Гледстон, кој уште тогаш кажал "Македонија на Македонците". Водачите на Разловечкото и Македонското (познато како Кресненско) востание, Поп Стојан Разловечки и Димитар Поп Георгиев-Беровски ги гледаме во просторија на чиј под се живо претставени вештачка кал и вода. До сликата од Македонското востание во селото Кресна (1878 г.) е ставен оригиналниот печат, каде пишува Македонско востание. Живо претставени на слики и како фигури се и Крсте Петков Мисирков, Миладиновци, Прличев, Наим Фершери, Гоце Делчев, Даме Груев, Пере Тошев... Започнува 20 век. Ја гледаме камата и револверот во кои се колнеле ревулуционерите. Понатаму не чека импресивна глетка - седнати во соба со автентичен мебел од тоа време, ги гледаме шесттемина кои во Солун ја формираа Македонската револуционерна организација. Тука е и Уставот напишан од Гоце Делчев и Даме Груев, а во позадина се слуша македонски актер како ги чита зборовите на Груев: "Време е да се дигне глава, ние Македонците имаме право на своја држава". Додека на монитор течат архивски снимки од историјата на Македонија, влегуваме во просторија, исто со под "од кал", каде ги гледаме Мис Стон и Јане Сандански.

Полека го напуштаме првиот кат, и по скали се качуваме до "Битката кај Мечкин Камен". Сега "од кал" одиме "по трева". Не дочекуваат Питу Гули и Борис Сарафов, кој, како што вели водичот, добро котирал кај странските жени, а парите што ги извлекувал од нив ги давал за организацијата. Гледаме манлихерки, маузери, берданки...

Во следната огромна просторија има слики големи и до 5-6 метри. Претставено е убиството на Гоце Делчев, а впечатлива е и восочната фигура на обесениот Александар Турунџе.
"Го обесиле ноќта, околу 3-4 часот, за утрото луѓето да видат како не требало да се однесуваат", вели водичот.

По импресивните фотографии на убиениот Даме Груев и Крушевскиот манифест, со исечени и крвави стапала ја гледаме измачената Наца Пинpbanksва, баба на Страшо Пинџур.
Влегуваме во соседната просторија, а во позадина се слушаат звуци на зурли и истрели. Со митролезот кој го нарекле Максим започнува Првата светска војна, а до периодот на Втората светска војна ги гледаме Ѓорче Петров, Тодор Александров, Владо Черноземски...
Се продолжува со поновиот период, се слуша Интернационалата, гледаме восочна фигура од мртвиот Коста Солев Рацин, потресни слики од македонски маченици на Голи Оток, па Методија Андонов-Ченто, фотографии од осудените и репресирани за Македонија, струмичките студенти убиени со по еден куршум во главата и еден во срцето...

Музејот не остава простор за рамнодушност. Историјата е насликана живо и верно. Од победи до најголеми порази. Македонци, Албанци, Власи..., сите позначајни борци и страдалници за Македонија се вечно сместени во зградата покрај Вардар, а ги чуваат реплики на црешовото топче. А сето тоа нема да остане само на оваа фаза, вели директорот Бранислав Светозаревиќ најавувајќи дека ова е само почеток на она што Музејот треба да го направи со својата улога, во државата и регионот. Музејот ги отвора своите врати од вторник до сабота од 12 до 20 часот, во недела од 12 до 16 ч., а во понеделник не се работи. Билетот чини 100 денари, а групни посети - 50 денари.

Фрапирани од висината на Гоце Делчев
Сите восочни фигури ги претставуваат личностите во оригиналната височина и тежина. Можеби најинтересна е појавата на Гоце Делчев, кој е висок околу 165 сантиметри. "Да, повеќе од луѓето се изненадени од неговата висина. Но бил човек со големо срце", објаснува водичот по коментарот околу големината на Делчев.

Се чекаат фигури на Киро Глигоров и Тито
Во Музејот ќе бидат поставени уште восочни фигури, а ќе се зголемува и квадратурата на музејската поставка. Засега меѓу фигурите што треба да пристигнат се и оние на Киро Глигоров и Јосип Броз Тито. 

Јованка Орлеанка од Македонија
За историјата сведочат и исечоци од француски весници кои пишуваат за македонското востание. Една од сликите на текстовите, која датира од 1903 година, е насловена "Јованка Орлеанка од Македонија".

Околу 15.000 евра за восочна фигура
Дел од восочните фигурите чинат по околу 15.000 евра. Директорот на Музејот вели дека министерот за култура на Хрватска при неодамнешната посета кажал дека за восочните фигури во Хрватска платиле неколку пати повеќе.

Глигоров и Тито и се' уште не се во Музејот на ВМРО

Недостигаат уште девет восочни фигури на кои само главата, вратот и дланките им се од восок

„Морав да го преработам и костимот на Ристо Шишков. Планирав тој да има раскопчана кошула, бидејќи го знаеме и како боем, но мораше да биде повисоко закопчан. Такви се, на пример, и костимите на затворениците претставени во затворите на Голи Оток, во Идризово. И тие требаше да бидат поразголени“.

А, во музејската поставка, распослана на површина од 2.000 квадратни метри, во 12 одделенија историјата е доловена визуелно и звучно. Почнува со периодот на ајдутството - вооружениот отпор против османлиското владеење во Македонија и се протега се' до Народноослободителната борба 1941-1944 година. Во нејзиното конципирање учествувале и стручни лица од Музејот на Македонија и од Музејот на град Скопје.

Ликовните претстави, портрети и масовни сцени, изработени од автори од Руската Федерација, Украина, Бугарија и од Македонија, се поставени речиси низ сета музејска зграда. Најмногу ги има во поставката, а изложени се и во останатите музејски делови, а историјата се доловува преку восочните фигури (кои очекувано веднаш го привлекуваат вниманието) и преку оригинални предмети и документи и нивни копии, фотографии. Вкомпонирани во амбиенталните претстави на историските случувања се и неколку документарни филмови, а атмосферата ја доловуваат и гласови, исечоци од радиодрами, од политички говори.

Масовните сцени „Тиквешко востание“, „Основачкиот конгрес на ВМРО“, изработени од сликарите од Руската Федерација, како и впечатливата претстава на „Битката на Криволак“, се поставени во приземниот дел. На првиот кат недостасува најавената музејска библиотека, а може да се забележи и дека во самата поставка има празни места. Недостасуваат и девет фигури од вкупно планираните 109.

Се' уште фиксализација чекаат сувенирите со мотиви од музејот поради што не можат да се купат. Можат само да се погледнат додека се чека да се оформи група за посета и бесплатно да се испие вода или сок, седејќи на неколку поставените стола.

При конципирањето на музејот, кој стартуваше без одржана прес-конференција, не беше консултиран единствениот музеолог во државата, професорот во пензија, Крсте Богоевски, претседател на националниот комитет на меѓународната организација „Син штит“. Тој се' уште не влегол во музејот, а деновиве изјави дека претпоставува дека таквото несоодветно однесување е резултат токму на недовршените, а предвидени музејски содржини.

И сликарот Павле Кузмановски, кој е автор на портретот на Димо Хаџи Димов што го изработил по цртеж од една поштенска марка, се' уште не влегол во музејот. Тој, како и останатите автори на изложените дела, бил поканет на свеченоста на отворањето на зградата, но влезот не им бил дозволен вечерта на осми септември.

Меѓу сликите изработени од македонските уметници, се и заедничкиот портрет на Браќа Миладиновци, дело на Владимир Георгиевски, портретите на Тодор Александров и на митрополитот Натанаил Кучевишки, изработен од Атанас Ботев, портретот на Румена војвода, дело на Константин Качев, портретот на Мишо Шкартов, изработен од сликарот Гоце Јакимовски-Божурски и др.

Директорот Светозаревиќ потенцира дека се' уште нема официјални реакции по повод отворањето на музејот од страна на Србија, Бугарија и на Грција, но и дека посетителите од овие земји поставката ја оцениле како модерна и успешна.

„Не сакаме да ги повторуваме досегашните грешки, да не се споменуваат познати личности од нашата историја. Во музејот, освен Македонци, има и Грци, Срби, Турци, Бугари, Англичани, личности што учествувале во нејзиното создавање. На посетителите треба да им биде јасно дека нашата историја не е создавана праволиниски, туку дека одела по нагорна и надолна линија. Музејот е, сепак, атракција, треба да понуди непосредно доживување, фактографски ги прикажува масовните сцени и фигурите, а тоа значи дека ниту една личност не се глорифицира.

Ванчо Михајлов е прикажан таков како што и бил. Давал наредби за убиства, ВМРО го претворил од револуционерна организација, во терористичка. Прикажан е затоа што имал силно влијание, бил на чело на организацијата, дел е од нашата историја и не можеме да го криеме. На крајот на краиштата, напишани се томови книги за тие личности и најмала задача на музејот е да им го намали значењето“, рече Светозаревиќ, кој не дозволи да го фотографираме во музејската зграда, туку надвор од неа. Посебно се гордее со изложените оригинални печати што се сметаат за реткост, печатот на Кумановската револуционерна организација и на Леринскиот револуционерен округ. Напомена дека посетителите му коментирале дека делот посветен на Музејот на жртвите на комунизмот треба да биде поголем, затоа што не им е познат тој период од историјата.

Во тој дел од поставката, под наслов „Културни дејци репресирани од комунистичкиот режим“, се изложени и фотографии на писателите Душко Наневски, Јован Точко, Венко Марковски, на композиторот Кирил Македонски, на поетот Јован Котески, на актерот Ристо Шишков, како и автопортрет на сликарот Родољуб Анастасов. Таму се наоѓа и восочната фигура на Методија Андонов-Ченто, кого во целосна големина, пак, го насликал Данчо Кал‘чев. Ченто во затворот во Идризово е претставен изнемоштен, во седната положба.

А на плоштадот „Македонија“, посетителите можат да се сретнат со неговата голема скулптура, со белата претстава во мермер, со испружена рака.