Споменици и скулптури (општо)

Споменикот на Мисирков е кич

Не е проблем да се направи лоша скулптура на Мисирков, проблем е да се симне!

ИНСПИРАЦИЈА ОД ДУХОВНИЦИТЕ

* Дали светот доволно ги разбира и почитува нејзиниот лик и дело?

- Не. Кога би го разбрал, со светот не би се случувало ова што се случува. Пред осум месеци сакавме да му подариме скулптура на Мајка Тереза на Рим. Се обративме до градот преку нашата амбасада. За жал, ни одговорија дека имало протест од Владата на Албанија и дека во Рим споменик на Мајка Тереза може да постави само Албанија, не и Македонија. Од неразбирливи причини, таа идеја сопре. Но, на нашиот бискуп Киро Стојанов, кој е многу мудар човек, му предложив да се обратиме до неговата светост, папата Бенедикт Шеснаесетти и да прашаме дали може споменикот од тру метри да му го подариме на Ватикан.

Ни кажаа дека може, но не како копија на скопската скулптура. Ватикан бараше оригинална скулптура. Направив нова варијанта на темата Мајка Тереза, 45 сантиметри поголема, а Трифун Костовски веднаш се согласи да ја финансира. Отидовме кај папата, не' примија, го подаривме споменикот што го поставија во централната просторија каде што влегува папата кога има аудиенција. Кога ја виде, папата рече дека тоа е светска скулптура, дека е воодушевен. Ми честита со зборовите „маестро“. 

* Освен на Мајка Тереза, сте изработиле многу споменици на Кирил и Методиј, Климент и Наум Охридски и многу други. Дали мисионерите Ви се посебна инспирација?

- Тоа се духовници. Тие се подвижници во мојата скулптура. Почнувајќи од Кирил Пејчиновиќ-Тетоец, од 1970 година, до денес, јас работам духовност и преродба. Тие заслужуваат внимание, тоа е сепак нашата историја. Мислам дека ним треба да им посветиме многу повеќе внимание отколку на нашата историја пред Исус Христос. Но, денес, како да сме земја на филозофијата на археологијата. Толку ја копаме нашава земја, толку се ископуваме, одиме толку длабоко барајќи ги нашите корени, дури и таму кај што ги нема. Копајќи ја нашава земја, се плашам да не си ги ископаме своите души и срца. Сепак сум за ова, поблиско наше минато. Ме чуди што постојано го нервираме нашиот јужен сосед со такви зафати, а ништо не постигнуваме. Ништо не значи дали автопатот ќе се вика Александар Велики.

Но, многу значи дали имаме пет нови фабрики. Јас сум за попрактични работи. Не сум за продавање на идентитетот, но никогаш не сум имал проблем со идентитетот. Мојот идентитет е формулиран од славјанството наваму. Македонија како конституирана држава ја знам од 1943 година. Паметам, бидејќи имам 74 години. Проблем со идентитет сум немал ниту во ФНРЈ, ниту во СФРЈ, ни во Република Македонија. Никогаш. Сега одеднаш вештачки се создаде проблем. Зошто идентитетот? Јас секогаш сум имал македонски јазик, Македонска црква, Македонска академија на науките и уметностите, македонска граматика, македонско писмо. Ако Грците имаат нешто против, тоа е нивни проблем. Но, јас не би им давал материјал за да се однесуваат со нас како што не треба да се однесуваат. Не би им давал шанса. Со тоа работиме против себе.

НАМЕСТЕНИ КОНКУРСИ

* Во последно време актуелни се конкурсите за скулптури што ги финансира државата.

- Конкурсите се посебна приказна. Сум учествувал на многу сојузни и републички конкурси. Институцијата „конкурс“ е позната и призната во светот. Има неколку вида, јавни, анонимни, меѓународни, национални, колективни конкурси. За искусни скулптори, кои имаат свое минато, постои т.н. повикан конкурс. Јас неколкупати сум учествувал на таков конкурс. Тогаш се вика човек во кој се има доверба. Пред три месеци ме викна градоначалничката на Општина Центар, Виолета Аларова, за да учествувам на конкурс. Јас и' реков дека нема доволно ликовна едукација и култура. Не можете човек на 74 години да го каните на конкурс, мене или Петар Хаџи Бошков или Боро Митриќески! Замислете јас да учествувам на конкурс, а моите ученици мене да ме победат зашто конкурсите биле наместени! 

* Што мислите за скулптурите што се поставени во центарот на Скопје?

- Не може преку конкурс, на почетници да им ги доверите плоштадот и улица Македонија. Знаете ли што значи на улица Македонија да ставате девојчиња со телефончиња в раце, ученици на централни пешачки премини, девојчиња што секој може да ги шутне, да ги плукне... Тоа се добри скулптури, немам намера да ги напаѓам ликовно. Само треба да се соберат и да се изложат заедно, во некој парк за деца, за забава, а не за централни авении. Тие скулптури, не знам дали за жал или за среќа, се подобри од скулптурата на Мисирков, која е непоправлива! Таа треба итно да се смени со еден друг Мисирков! Со еден Мисирков направен со знаење. Мисирков е катастрофално лоша скулптура! Не може така. Мисирков или знаете или не знаете да го направите!

* Каде е промашувањето?

- Тој е низок, мал, нереализиран во пропорции. Има една табличка в раце, нереализиран е во портретот, во ставата. Згора на се', напред го пишува неговото име и донаторот на скулптурата! Тоа е информација. Донаторот и авторот секогаш се ставаат позади, дискретно. Вака испаѓа дека авторот или донаторот е поважен од Мисирков! Тоа е страшен кич. Мисирков е кич! Се плашам од историските скулптури што допрва треба да се откријат во Скопје, да не бидат „од куку на леле“. Се плашам од нарачаните дела, по неправилно спроведените конкурси. Секаде во светот на конкурсот што го распишува државата, избраните дела се наградуваат и изложуваат на судот на јавноста. Во јавноста има скулптори што учествувале, што не учествувале, обесправени скулптори, архитекти, урбанисти, историчари на уметноста, интелектуалци, новинари. Кога тие ќе дадат општа оценка, инвеститорот може да се коригира. Ова е како мачка во вреќа. Ништо не се знае, ништо не е јасно. 

* Има ли Македонија капацитет за олку скулптури?

- Нема. Ниту финансиски ниту скулпторски капацитет. Македонија нема толку скулптори за да направи 30 скулптури за три години. Ренесансата, антиката, барокот биле периоди што траеле по неколку стотици години. Тоа што се случувало во светот за 300 години, ние сакаме да го направиме за три години! Не можеме да го направиме, немаме капацитет! Тоа не значи дека ние не треба да имаме скулптури, но не на овој начин. Не може кампањски да се работи, треба време. Јас не велам дека само јас треба да правам скулптури! Нека прават сите што знаат. Не треба да бидеме љубоморни еден на друг. Но, тој што прави мора да знае што прави.

* Сметате ли дека на овој начин може да се облагороди градот?

- На Скопје му треба облагородување, но не вакво. На Скопје му треба историско облагородување, поврзано со поблиското минато, кое нема да иритира никого. Сега некој ќе се прашува зошто сум против Александар? Не сум јас против него, туку прашувам зошто не правиме споменик на Никола Карев? Но, не можеме Карев да го качиме на коњ од 7 метри. Карев не е војвода, тој е идеолог! Не можете секој претседател да го качите на коњ! Ајде и Киро Глигоров да го качиме на коњ! Не може така. Секоја работа треба да се знае. Не е белег ако еден настан или историска личност ја претставите во големи димензии. Пресуден е квалитетот. Најважно е што ќе направите. Скулптурата на Мисирков е висока 1,90 метар. Тој не треба да има повеќе од 2,5 метра, но да биде квалитетно направен, од автор што знае да го направи од бронза. Авторот што го направи Мисирков знае дрва да делка и од нив да направи скулптури какви што природата ги создала. Но, треба многу знаење да се изработи реалистична скулптура. Јас знам што е тоа зашто го работам 54 години.

*Кому државата требало, а не му изградила споменик? Едно време велевте дека со радост би излеале споменик на Скендер-бег.

- Албанските интелектуалци и академици ми понудија да го направам Скендер-бег. Но, таа понуда беше партиска, од ДУИ. Јас им кажав дека не прифаќам. Таква понуда не би прифатил ниту од СДСМ ниту од ВМРО-ДПМНЕ. Не сакам да правам партиски споменици. Ќе го направам со големо задоволство, но не под тие услови. Јас го работам и Скендер-бег и Кемал Ататурк, тие се моја тема. Кога Дора Бакојани би знаела дека кај мене во три бронзи се наоѓа поетот автор на грчката марселеза веројатно ќе се зачуди што го работи Македонец? А зошто да не? Тој е еден од најголемите поети! И тој е дел од мојата тема, од Балканско соѕвездие и сум го одбрал како еден голем претставник на грчката култура и цивилизација. Тоа е мое соѕвездие од Исуса Христа наваму.

Македонските седмочисленици на плоштад

* Кога би можеле да одлучувате, кому би му направиле споменик во центарот на Скопје?

- Не мора да има еден, може да има повеќе споменици. Но, кога би имал моќ, би изградил споменик на македонските седмочисленици - Кирил и Методиј, Климент и Наум, Ангелариј, Сава и Горазд. На тие седум духовници од средниот век, кои, за мене, се еден голем белег за македонската култура и цивилизација. Ним би им го посветил центарот на Скопје. Пред десетина години им велев да поставиме голем десетметарски споменик на Мајка Тереза. Ние заспавме, а шестметарски споменик на Мајка Тереза се направи на аеродромот во Тирана. Тоа е тоа. Не е важно што би направил јас, важно е многу да се прашува, историчари на уметноста, урбанисти, писатели, луѓе што ја знаат суштински македонската историја, а не површно, кампањски. Не е проблем да се направи лош Мисирков, проблем е да се симне Мисирков! Не е грев да не се знае, но грев е да не се праша тој што знае. Такви гревови имаме ние како Македонци.

Костовски: Малиот ринг - криминален!