Последната оптимистичка најава од министерот за финансии Зоран Ставрески од пред десетина дена дека во идната година ќе започне изградбата на гасоводот во Македонија и дека гасификацијата ќе заврши за три години повторно го отвори болното прашање. Дали ова е остварливо? Според Министерството за економија, за целосна гасификација на земјата се потребни 450 милиони евра. Да претпоставиме дека парите ќе се вложуваат во период од три години, што значи дека годишно ќе треба да се издвојуваат по 150 милиони евра. Во буџетот за 2010 година не се предвидени толку пари за оваа намена. Министерството за транспорт и врски, во чиј ресор е изградбата на инфраструктурни проекти, за 2010 година како приоритет има поставено само изработка на проект за гасификациона мрежа во Македонија, но не и изградба на гасоводи. Враќањето на рускиот клириншки долг од 60,5 милиони долари и најавеното вложување на 15 милиони долари од македонската влада секако не се доволни за гасификација на Македонија!

Природниот гас е енергенсот на иднината. Околу него се води “војна” помеѓу Русија и Украина, САД и Русија и помеѓу други земји кои преку гасоводите градат економски политики и заземаат стратешки позиции. Балканските земји одамна се вклучени во овие процеси и се ставени на мапата на пан-европските гасоводи. Македонија прави срамежливи и очајни обиди да фати чекор и да си обезбеди енергетска независност и стабилност, но за жал не успева во тоа. Последната оптимистичка најава од министерот за финансии Зоран Ставрески од пред десетина дена дека во идната година ќе започне изградбата на гасоводи во Македонија и дека гасификацијата ќе заврши за три години повторно го отвори ова болно прашање. Дали ова е остварливо? Капитал анализира зошто Македонија нема гас, зошто не се градат гасоводи и колку брзо земјата може да биде гасифицирана до ниво кое ќе обезбеди сигурна алтернатива на нафтата.
Анализата доведува до еден заклучок. Многу тешко ќе оди проектот гасификација на Македонија. Не само затоа што досега беше така, туку и затоа што многу работи не се завршени, а во исто време многу процеси се отворени. Меѓу нив и нерешениот проблем држава-Макпетрол во однос на сопственоста на гасоводот, кој не дозволува АД Гама да профункционира нормално и да почне да го работи тоа што треба да го работи.
Затоа земјава е таму каде што е. Македонија има изградено гасоводи во должина од 10,42 километри на 1.000 километри квадратни, што е за неколку пати помалку од земјите во регионот. Според Министерството за економија, за целосна гасификација на земјата се потребни 450 милиони евра. Да претпоставиме дека парите ќе се вложуваат во период од три години, што значи дека годишно ќе треба да се издвојуваат по 150 милиони евра. Во буџетот за 2010 година не се предвидени толку пари за оваа намена. Како капитални расходи за изградба на инфраструктурни објекти се споменати само инвестициите на Агенцијата за државни патишта од 5,3 милијарди денари (околу 86 милиони евра) и инвестициите во железничката инфраструктура од 320 милиони денари (5,2 милиони евра). Министерството за транспорт и врски, во чиј ресор е изградбата на инфраструктурни проекти, за 2010 година како приоритет има поставено само изработка на проект за гасификациона мрежа во Македонија, но не и експропријација на земјиште, а уште помалку изградба на гасоводи. Враќањето на рускиот клириншки долг од 60,5 милиони долари и најавеното вложување на 15 милиони долари од македонската влада секако не се доволни за гасификација на Македонија!

Стара приказна

Приказната со клириншкиот долг на Русија кон Македонија е стара работа. Првиот обид за повлекување на овие пари датира од 2005 година, во време на владата на премиерот Владо Бучковски. Следниот потег го направи Зоран Ставрески во 2007 година како вицепремиер во Владата на Никола Груевски. Ставрески, овој пат како министер за финансии, пред десетина дена повторно се пофали дека го решил проблемот со рускиот клириншки долг. По враќањето од Москва тој изјави дека е постигнат договор за текстот на спогодбата за наплата на клириншкиот долг, но таа се уште не е потпишана.
Александар Лесин, економски советник во руската амбасада во Скопје, вели дека текстот на спогодбата треба да ги помине процедурите во овластените министерства и во руската влада пред да биде подготвена спогодбата за исплата на рускиот клириншки долг кон Македонија. Тој период во Русија може да трае максимум три месеци. Лесин истакнува дека откако ќе се потпише спогодбата, треба да се потпишат и комерцијални договори помеѓу компании од двете земји.
“Доколку се одлучи клириншкиот долг да се подмири со изградба на гасоводи, добро е Гаспром и Гама, или некое друго претпријатие од Македонија, да седнат уште сега и да преговараат”, додаде Лесин.
Во Гама засега се мирни.
“Ние сме лиценцирана фирма за транспорт на природен гас низ системот за транспорт, управување со системот за природен гас и за развој (нови приклучоци). Доколку се побара од Гама да учествува во изградба на нови гасоводи, ние сме подготвени да одговориме на тоа. Впрочем затоа сме и формирани како акционерско друштво од Владата и од Макпетрол”, вели Радко Манов, извршен директор на АД Гама Скопје.

Криза за гас

Друг факт кој под знак прашалник ја става изградбата на гасоводот во наредните три години е големината на гасоводната мрежа. За целосна гасификација на Македонија треба да се изградат гасоводи во должина од уште 1.000 километри. Ако за постоечките 268 километри беа потребни 27 месеци, тогаш за изградба на 1.000 километри е потребно неколку пати подолго време.
Македонија како и во останатите области од енергетиката и во искористувањето на гасот доцни. И тоа многу. Доколку сакаме да ги задоволиме потребите со гас, кој во наредните 20 години ќе пораснат за 20 до 30 пати, мора веднаш да започнеме со изградба на гасоводна мрежа. Доколку се изградат гасните капацитети за производство на електрична енергија во предвидениот рок, утврден во енергетската стратегија на МАНУ, во Македонија многу скоро ќе се појави сериозен недостиг на гас. Познавачите прогнозираат дека кризата за гас ќе се јави веќе за пет години. Тие тргнуваат од фактот дека ова се големи инфраструктурни проекти, за чија изградба е потребно подолго време, поради што е неопходно уште веднаш да започнат подготовките за изградба на алтернативните гасоводи кои ќе ја поврзуваат Македонија со останатите магистрални цевки за пренос на гас во регионот.
“Моментално во Македонија се трошат околу 100 милиони кубни метри гас годишно. ТЕ-ТО Исток, која треба да почне со работа во 2010 година, ќе користи 350-400 милиони кубни метри гас годишно. Доколку ТЕЦ Неготино започне да работи на гас и има континуирано производство, само за оваа централа ќе бидат потребни 300 милиони кубни метри гас годишно. Во студијата се анализирани и потребните количини за ТЕ-ТО Енергетика согласно плановите на ЕЛЕМ, кои се на ниво од 400 милиони кубни метри гас годишно”, вели Зоран Кондратенко, менаџер и партнер во Енергосистем, компанија која е дел од конзорциумот што ги изработува идејните проекти и физибилити студии за изградба на магистралните гасоводи во Македонија.
Евидентно е дека само за овие потрошувачи треба да се обезбедат околу 1,1 милијарди кубни метри гас годишно, што го надминува капацитетот на постоечкиот гасовод, кој може да транспортира само 800 милиони кубни метри гас. Причина повеќе за изградба на алтернативен гасовод е и фактот што Македонија нема сопствено складиште за гас, како и барањата на бизнисмените за што побрзо обезбедување алтернатива на рускиот гас. Ова треба да биде дополнителен поттик за Владата да ги изгради потребните траси на гасоводите кон Грција, која има пристап до гас и од северно африканските гасоводи и најлесно помина во гасната криза на почетокот од годинава.

Поволности при искористување на природниот гас

Предноста од природниот гас пред останатите енергенси е голема. Со зголемувањето на емисиите на јаглерод диоксид и глобалното затоплување, природниот гас сe повеќе добива на цена како енергенс кој најмалку ја загадува животната средина. Македонските компании кои ги следат европските трендови одамна го воведоа гасот како главно погонско гориво во своето производство. Макстил, пред неколку години беше пионер во замената на електричната енергија со гас при топењето на металите. Тој ги воведе потребните инсталации за гас уште во 2003 година.

“Сигурно дека гасот има поголема предност од останатите фосилни горива. Тој е еколошки најчист енергенс и, според новите европски правила за заштита на животната средина, е многу поприфатлив за разлика од останатите горива”, вели Александар Панов, генерален директор на Макстил.
При согорувањето на природниот гас емисијата на јаглерод диоксид е помала за 30% во однос на нафтата и за 45% во однос на јагленот. Исфрлувањето цврсти честички е помало за 90% во однос на нафтата и за 99% во однос на јагленот. При согорувањето на природниот гас не се исфрла сулфур диоксид, соединение кое предизвикува кисели дождови. Природниот гас има за 80% помала емисија на азотни соединенија за разлика од јагленот. Сето ова им носи голема полза на компаниите кои го користат гасот. Покрај репутацијата што ја имаат како зелена компанија, ваквите капацитети може и да аплицираат за т.н. зелени кредити од ООН, кои потоа може да ги продаваат на берза и да заработат пари. Цената на зелените кредити на еколошките берзи се движи од 10 до 13 евра, а бројот на кредити што може да ги добие една компанија се утврдува според критериумите од Кјото протоколот.

Друга значајна предност на природниот гас е што неговата цена е многу пониска за разлика од останатите фосилни горива и енергенси. Според податоците на Министерството за економија, доколку се замени искористувањето на другите фосилни горива, во зависност од горивото, ќе се заштедат од 44 до 144 милиони евра годишно. Иако во одредувањето на цената на гасот во Европа има и многу политика, сепак цената од 400 долари за 1.000 метри кубни гас е прифатлива и е пониска за разлика од нафтата, на пример. Русија обезбедува 60% од потребниот гас за Европа и ги диктира цените.

Србија прави се за учество во Јужен поток

Вистинска лоби-војна водат нашите соседи за убедување на Русија дека гасоводите треба да поминуваат низ нивна територија, за што тие ќе наплаќаат транспортни такси. Србија, на пример, го продаде најголемото претпријатие во земјата НИС за само 400 милиони евра (иако вредеше 2,2 милијарди) за да добие водечка улога во транспортот на руски гас за Европа, од кое годишно ќе наплаќа околу 300 милиони евра. Подземното складиште во Банатски двор, кое има капацитет од 3,3 милијарди кубни метри гас (количина што и е потребна на Македонија за период од 33 години), треба да стане регионално складиште на гас за магистралниот гасовод Јужен поток, што ќе го гради руски Гаспром.

Бугарија крстосница на јужна Европа

Бугарија е лидер во изградбата на магистрални гасоводи во регионот кои треба да транспортираат гас за Јужна Европа. Преку нејзина територија ќе поминува Јужен поток, кој е заедничка инвестиција на Гаспром и на италијанската компанија ЕНИ. Во минатата недела рускиот премиер Владимир Путин најави дека и францускиот ЕДФ ќе влезе во изградбата на овој гасовод, кој ќе чини околу 20 милијарди евра. Гасоводот во Бугарија ќе дојде директно од Русија, под Црното Море. Така ќе се заобиколи Украина, која прави многу проблеми затоа што 70% од рускиот гас за Европа поминува низ нејзина територија. Бугарија е во игра и за европскиот гасовод Набуко, кој ќе пренесува ирански гас за Европа.

http://www.total.com.mk/default.aspx?mId=5&articleId=1221