Реа од урина и смрдеа од ѓубре секојдневно се шири од напуштената куќа, една од многуте низ градов, која се наоѓа веднаш до поранешната стоковна куќа „Мост“. Објектот, кој со едниот дел е свртен кон Старата чаршија, а со другиот е затскриен зад стоковната куќа, иако веројатно има сопственик, со години стои недовршен. Околу куќата е никнато зеленило, во кое несовесни граѓани вршат нужда, а при секој поголем дожд се прават вирови и станува невозможно да се користи преминот од чаршијата кон мостот „Гоце Делчев“. Целото подрачје зад стоковната куќа, заедно со скалите кои од надвозникот водат кон улицата Самоилова и кон тврдината Кале, со години функционираат како тајно-јавно веце, пред очите на градските и општинските власти и при постоење на Закон за јавна чистота, со кој е предвидено да се казнуваат сите што уринираат на јавни површини. Местото никој не го чисти, освен дождот. Глетката е грда и срамна и за туристите кои дошле на прошетка во старото јадро на градот и за граѓаните кои го користат преминот од чаршијата кон мостот „Гоце Делчев“. Вообичаено во ваквите случаи, општинските власти си молчат, а сопственикот кој ја оставил куќата без прозорци и врати и натаму останува неказнет. Во Општина Чаир, кои во моментот заедно со Град Скопје го реновираат платото пред стоковната куќа „Мост“, а претходно поставија нови канделабри и инвестираа во интернетска мрежа за реонот, не се заинтересирани да ја средат околината која инаку ја промовираат за бесплатна интернет-зона. - Ние немаме издадено дозвола за изградба на објектот, тој е на подрачјето на општина Центар, прашајте таму. Но во секој случај ако е приватна сопственост, не можеме да преземеме нешто и“вели Авни Калаба од Општина Чаир. Надлежните во Општина Центар велат дека со општинскиот инспектор ќе проверат дали куќата е на нивно подрачје. - Веднаш ги пративме инспекторите и тие ќе утврдат дали локацијата е во нашата општина или во Чаир и“вели Јовица Ацковски, портпарол на Општина Центар, и додава дека во сличен случај Општината заработила казна затоа што исчистила приватно земјиште на кое требало да се гради. Речиси идентичен одговор добивме и во јавните претпријатија одговорни за одржување на хигиената и на зеленилото во градот. - Градот досега не ни наложил да ја исчистиме таа локација, на која диво се фрла ѓубре. Затоа што се работи за куќа, не смееме да влеземе внатре и“вели Катерина Лаова, портпаролка на „Комунална хигиена“. И од „Паркови и зеленило“ велат дека кога се работи за неуреден простор, работат по налог на Градот или кога се спроведуваат акции за чистење.

28 октомври 1965 година 

Старата чаршија и потребата од нејзиното уредување

На зачувувањето и уредувањето на старите урбанистички јатки во последниве години се обрнува се поголемо внимание. За илустрација ќе ги наведеме само најмаркантните примери: стариот дел на Љубљана, стариот Сплит во рамките на Диоклецијановата палата, чаршиите во Мостар и Сараево и др.

Кај нас во Македонија, за жал, сé уште не сме пристапиле кон едно системно приоѓање на овој мошне деликатен проблем. Често сме дознавале од весниците за неодговорни уривања на одделни стари дуќани во чаршиите на Охрид, Битола, Кратово, Крушево и други кои требало да се заштитат, конзервираат и презентираат.

Во последно време мошне актуелен е проблемот на скопската стара чаршија. Ова уште повеќе дојде до израз во фазата на изготвувањето на новиот урбанистички план на градот.

Идејата од потребата за зачувување на овој историски комплекс и неговото адекватно вклучување во современиот живот на градот, задржувајќи ги, притоа, во целина историскиот, стопанскиот и архитектонско -обликованиот карактер, е потврда и во осумте проекти на меѓународниот конкурс за уредување на центарот на Скопје.

Урбанистичката агломерација на старата чаршија со многубројните дуќани во кои се уште се вршат разни стари занаети, како и присутноста на поголем број монументални историски објекти, во нејното јадро и во непосредната околина, го прават овој - стопански и туристички центар не само во Републиката, туку и во југословенски размери.

Вклучувањето на овој комплекс во современиот живот на градот, меѓутоа, бара крупни и одговорни подхвати: урбанистички, архитектонски, конзерваторско-реставраторски, комунални, економски и други.

Nova Makedonija

Град Скопје треба да го доврши поплочувањето на влезот во Старата чаршија затоа што според територијалната поделба тој дел не е во нашите граници. Вака надлежните од Општина Чаир се правдаат за проектот за обнова на платото пред поранешната стоковна куќа „Мост“, кој е завршен само половина. Градежните работи на овој простор, со големина од 1.700 квадратни метри, траат неверојатни девет месеци, иако за истото време се асфалтираа улици во должина од стотици метри повеќе и се поплочија исто толку тротоари низ градов. Според општинските власти, прво проблемот беше неповолното време, потоа не можеше да се тестира издржливоста на материјалот, па на крај се кажуваше дека фирмата-изведувач има проблеми со набавката на мермер. Сега возила непречено ги кршат новите плочки кога поминуваат по нив, за што сведочат трагите од нивните гуми и пукнатините во тазе поставениот травертин. За ова општинарите велат дека не им било грижа затоа што на крајот ќе побарале од фирмата-изведувач да ги санира штетите. - Денеска разговаравме на оваа тема и заклучивме дека од наша страна сме ја завршиле работата. Остатокот, односно делот што и припаѓа на Општина Центар, треба да го поплочи Град Скопје затоа што така е договорено - вели Омер Фејзибиљали, раководител на Секторот за урбанизам во Чаир. Според него, Општината не е одговорна за оштетениот материјал, туку фирмата избрана на тендер треба да го огради просторот и да внимава да не се искршат плочите. - Не ме интересира што местото не е обезбедено. Тоа треба да го загради фирмата. Ако треба десетпати ќе ги вратам кога ќе дојде време за технички прием, се додека плочникот не се направи како што треба - вели Фејзибиљали. Градските власти не ги коментираат тврдењата од Чаир дека не си ја завршиле работата. Само велат дека, според договорот, Град Скопје е кофинансиер, додека изведбата во целост е обврска на Општина Чаир. Градежните работи на овој потег почнаа пред изборите кога тогашниот градоначалник Трифун Костовски и актуелниот на Чаир, Изет Меџити, свечено пресекоа лента, а истиот ден, неколку часа подоцна, ги снема заедно со сите машини и работници. Една недела потоа работите полека почнаа, но со темпо тргни-застани. Рокот од 60 дена за завршување, повеќе пати се проби. За сето време граѓаните прескокнуваа калливи езерца за да влезат во чаршијата. Фирма-изведувач е „Беком“, а проектот, кој Општината и Градот го финансираат по половина, чини осум милиони денари.

Набавката на каменот со кој треба да се поплочи влезот во Старата чаршија е причина за застој на градежните работи. Вака надлежните од Општина Чаир се правдаат за одложувањето на обновата на плочникот, која ја почнаа во почетокот на годинава. Според Џенгис Хани, кој врши надзор на работите, каменот треба да пристигне идната недела и да продолжи поплочувањето. - Во фирмата-изведувач имале проблем со набавката на каменот, кој го земаат од „Силекс“, па се чека следната недела да пристигне материјалот и да почнат работите. Би требало се да се заврши за 15 дена - вели Хани.

Р.П.

Девет рампи ќе ја бранат чаршијата од автомобили

Пропадната е калдрмата на улиците „Битпазарска“ и „Белградска“, кои беа изградени во 2005 година

Снежана Калабакова


Општина Чаир со девет електронски рампи ќе ја штити Старата чаршија од натрапниците што влегуваат со автомобили. До крајот на првата половина од годинава освен влезот кај стоковната куќа „Мост“ и кај Чаршиската порта од страната на Бит-пазар, со рампи ќе бидат затворени уште седум улички преку кои влегуваат автомобилите во стариот дел на градот.

Бетонски столпчиња не можат да го решат проблемот, бидејќи сигурно ќе бидат искршени, сметаат занаетчиите. Надлежните тврдат дека ова е единствениот начин да се спречи хаосот од возила кои преку цел ден сообраќаат по чаршиските сокаци како по градски сообраќајници. Токму затоа голем дел од калдрмата е пропадната и уништена, а оштетени се и улиците „Битпазарска“ и „Белградска“. Тие беа изградени во 2005 година, откако старата калдрма беше заменета со нова. Вкупната вредност на нивната реконструкција изнесуваше повеќе од 11 милиони денари. Нешто повеќе од 6 милиони денари беа обезбедени од буџетот на Општина Чаир, а останатите беа донација од УСАИД.

Но, занаетчиите велат дека освен калдрмата, искршени се и многу канделабри и со тоа е уништено и дел од осветлението. Дуќанџиите се жалат и особено им пречи што несовесните возачи им се паркираат пред дуќаните, па им ги затвораат вратите на муштериите, кои и онака ги имаат се' помалку. Занаетчиите се согласуваат возилата да влегуваат два пати во денот и во одредени термини само за дотур на стока, како што тоа се правело и порано. Велат дека во минатите времиња немало рампи, но имало ред.

„Ќе ги затвориме сите правци од кои влегуваат автомобили и ќе мора да поставиме електронски рампи. Само така ќе им овозможиме на граѓаните безбедно да шетаат низ чаршијата. За проблемот со автомобилите веќе разговаравме и со чаршискиот еснаф и тие се согласуваат со идејата“, вели Авни Калаба, одговорен за информирање во Општина Чаир.

Никола Петров, претседател на Занаетчиската комора на Скопје, смета дека сега со автомобилите во чаршијата владее неред. Некогаш немало рампи, но имало полицајци-позорникари кои шетаа и казнуваа. Во ниту една друга чаршија во Македонија нема ваков пример, бидејќи, како што вели, чаршиите се место за еснафите, занаетчиите, граѓаните и туристите кои ги сакаат старите делови од градовите и занаетчиските производи.

„Ако се постават рампи со клуч, како што слушам, тогаш ќе треба да се знае кој ќе ги има клучевите, но не би требало да се злоупотребуваат. Ако тие бидат депонирани во Општина Чаир, или не се знае кај кого се, се прашувам како и од каде ќе влезат противпожарните возила и возилата за итна медицинска помош“, коментира Петров.

Со реализацијата на програмата треба да се врати сјајот на скопскиот ориент

Обновување фасади на старите куќи, поддршка на занаетите, економски развој, туристички тури, организација на концерти, изложби, промоции, законски одредби за заштита на градбите и за задржување на автентичноста треба да добие Старата скопска чаршија. Ревитализацијата е предвидена да се реализира во следните пет години од страна на Министерството за култура, Министерството за транспорт и врски, Градот Скопје, општините Центар и Чаир, организацијата на занаетчиите, невладини организации, здруженија, граѓани, уметници, архитекти.

Министерката за култура Елизабета Канческа-Милевска истакна дека со програмата ќе се овозможи тој простор да се развие стопански, културно, урбано и притоа да го задржи својот идентитет како место во кое се мешаат традицијата, културата, обичаите.

- Со ревитализацијата ќе се овозможи општ развој на заедницата во чаршијата, но и на сите оние што тука ќе доаѓаат да работат, учат или да го поминат слободното време. Старата скопска чаршија е наше заедничко богатство и затоа е заедничка одговорноста да се грижиме за неа и да ја зачуваме. Со програмата ќе му го вратиме сјајот на скопскиот ориент - рече Канческа-Милевска.

Таа истакна дека е во тек и процесот на инвертаризација на Чаршијата при што до сега биле опфатени 300 објекти.

Градоначалникот на Општината Чаир, Изет Меџити, смета дека со програмата чаршијата ќе се развива културно и стопански.

- Старата скопска чаршија ни е оставена како наследство, но и како обврска да ја зачуваме и развиваме. Таа е доказ за различните историски периоди и за вековниот соживот на овие простори. Битно да ја заживееме и ревитализираме и да го покажеме нејзиното историско, културно, но и политичко значење во нашиот главен град - рече Меџити.

Плановите за заживување и издигнување на овој културен и историски простор од главниот град ги води Националниот совет за ревитализација на Старата скопска чаршија на чие чело е Јасмина Хаџиева-Алексиева.

Таа на промоцијата презентира поголем дел од програмата, која треба да заврши до 2015 година. Како што истакна, ревитализацијата ќе биде поделена во пет области и тоа, занаети, туризам, култура, угостителство и услужни дејности. Во делот со културата се предвидува да се организираат изложби, театарски претстави, концерти, ликовни ателјеа на отворено, филмски проекции. Ќе бидат поттикнати занаети што се значајни за идентитетот, но и за стопанскиот развој на чаршијата. Се планираат изработки на туристички мапи, ангажирање туристички водичи, отворање туристички сервис.

Како што истакна Хаџиева-Алексиева, ќе бидат подготвени и нови правилници со кои строго ќе се контролира урбанистичкото планирање и реновирањето на приватните објекти. Плановите за ревитализацијата се достапни на интернет-страницата www.skopskacarsija.gov.mk

http://www.dnevnik.com.mk/default-mk.asp?itemID=3A09BA95C0B1804BA63742A4B9927F98&arc=1

http://www.dnevnik.com.mk/default-mk.asp?itemID=7CCFE31E46628644885AE95F71F831E2&arc=1