Економски вести

ИНТЕРВЈУ

Ниедна странска компанија не се повлече поради НАТО

Веле Самак, министер за привлекување странски инвестиции

Нина Нинеска-Фиданоска

Господине Самак, пред две години, кога оваа власт го доби мандатот, ги намали даноците и плати скапи реклами во странски весници, со цел да се привлечат странски инвестиции. Но, се' уште постои впечаток дека тие не' одминуваат. Се согласувате или, во спротивно кој е ефектот на оваа власт?

Пред се', низа активности се направени за да се разниша онаа лежерна активност што постоеше во последните 15 години, на пасивно седење и чекање да дојдат инвеститорите. Имаме постигнато огромни резултати, и тоа со старт од нула, за многу кратко време. Пред се', донесовме две најголеми гринфилд-инвестиции во Македонија, а да не зборуваме за многубројни помали инвеститори кои имаат почнато со активности во последниве две години. „Џонсон Мети“ и „Монтипе“ се двете најголеми гринфилд-инвестиции во Македонија. Со многу компании сме навлезени во финална фаза, каде што останува фирмата да избира меѓу Македонија и уште една конкурентна земја, што е финален индикатор колку добро ја спроведуваме работата. Ги надминуваме сите рекорди постигнати во привлекувањето странски инвестиции во Македонија.



Конкретно за „Џонсон Мети“, требаше да почне да гради во април, но се' уште не се удрени камен-темелниците. Што е проблемот поради кој доцни проектот на „Џонсон Мети“?

Генерално, станува збор за двојна инвестиција од страна на „Џонсон Мети“. Тие потенцираа дека прават експанзија во Европа и во САД, Северна Америка. И паралелно градат две фабрики, една во Пенсилванија и една тука во Македонија, која има иста намена и иста потреба. На почетните дискусии се работеше за една технологија, а сега се работи за исклучиво нова технологија, нов метод на производство и усогласување меѓу овие два погона. И тоа е една од генералните причини поради кои имаше одолжување со стартот. Не е тоа некоја грешка или некој проблем, едноставно, така се одвиваат работите некогаш. Моментално се' е во тек, не само од наша страна како Влада и институции туку и од страна на „Џонсон Мети“, бидејќи се завршени дискусиите околу договорот за закуп, кој е стандарден за зоната и се чека тој да помине на владина седница за да може да се потпише. Во тек се и подготовки на терен од градежната фирма што ја избра „Џонсон Мети“.

Значи, многу е важно да расчистиме со митови дека кога некоја фирма одлучува да инвестира во Македонија, дека тоа се површни трансакции кои се гледаат на филмови. Тука треба да се знае дека станува збор за низа активности. А особено тоа важи за гринфилд-инвестиција, затоа што тоа е најризична инвестиција за секоја фирма, без разлика дали е Македонија или која било земја. „Џонсон Мети“ би требало да почне оваа есен. Така што, ние го сметаме тој проект за почнат.



Со „Монтипе“ се потпиша Меморандум за разбирање, два дена пред изборите, што во јавноста беше доживеано како собирање предизборни поени. Колку Вие како министер можете да ни потврдите дека таа инвестиција сигурно ќе влезе во Македонија?

Кога ќе се потпише Меморандум за разбирање, инвестицијата е 99 проценти сигурна, поради тоа што станува збор за детална одлука во која се проследени, во овој случај конкретно, една и пол година активности. Доколку некоја од тие претпоставки не се смени, на пример фирмата да влезе во стечај или наеднаш и' се откажани порачките или, на пример, Македонија да влезе во некои политички конфликти или нестабилности, таа инвестиција сигурно ќе се реализира. Шансите да се повлече таа одлука се многу мали. Второ, не станува збор за некој предизборен трик, туку едноставно беше добар тајминг. Значи, „Монтипе“ веќе има погон во Бугарија, тие не беа многу задоволни од Бугарија. Во последната една и пол година имавме чести дискусии, две посети кај нив, за да ги разгледаме сите можности и на некој начин да ги разубедиме од експанзија во Бугарија. И кога тие одлучија да дојдат во мај, а таа одлука ја донесоа во јануари, апсолутно никој немаше претстава дека ќе има избори. Моментално разгледуваат понуди од минимум шест градежни фирми и проектантски куќи за реализација на фабриката. Планот е најдоцна до март да се почне со градба.



Кога сме кај „Монтипе“, морам да Ве прашам, што Ви требаше оној „излет“ со францускиот амбасадор кога жестоко реагиравте зошто се кити со туѓи пердуви?

Комуникацијата со амбасадорот на Франција беше исклучиво на службено ниво. Јас и амбасадорот сме имале добри лични односи во последните две години. Не станува збор за некои лични несогласувања, но, едноставно, моја службена одговорност е како министер да ги коригирам фактите, да знае и народот зошто сме тука, што работиме, да не се дава погрешна претстава дека ете сите тие напори што ги вложивме, всушност, се на туѓ кредит. Така што го расчистивме тоа и мислам дека не е потребно дополнително да навлегуваме во тие активности.



Нели мислите дека избрзавте, дека тоа беше погрешно?

Апсолутно не. Мислам дека е важно секој министер, затоа што министерската позиција е јавна функција, да ја информира јавноста конкретно со сите активности што се преземени и да биде транспарентен, а ние го направивме тоа.



ММФ, но и домашните инвеститори имаат многу забелешки дека на странските инвеститори во зоната им се даваат премногу бенефиции. Дали вредат сите тие ослободувања?

Апсолутно. Морам да потенцирам за сите, и за странските лица тука, повеќе да не навлегуваме во тие замки дека кај нас се случува нешто што е чудно. Само за пример, бенефиции за фирми, особено кои инвестираат во нови погони, нови технологии и нови машини, се даваат секаде, низ цел свет. Дури и во Америка, која е огромна и развиена земја, има држави кои се максимално ангажирани да даваат такви бенефиции. На пример, „Мерцедес“ доби над 250 милиони долари бенефиции од Алабама да изгради цел погон за фабрика. Она што го правиме ние во Македонија целосно е во согласност со нормите во ЕУ и не треба тоа да биде заблуда за никого.



Лани, и покрај сите мерки, Македонија оствари странски инвестиции од само 240 милиони евра. Годинава, за четири месеци се влезени 160 милиони евра. Кога конечно Македонија ќе се одлепи од тие 100-200 милиони и кога ќе имаме, на пример, 500 милиони евра, барем половина од она што влегува во земјите од регионот?

За две години. Тоа, исто така, е нов дел заблуди што навлегуваат од таканаречената експертска јавност, затоа што треба да ги земете предвид големината на македонската економија и апсорпционата моќ за нивото на инвестиции, па на таа база да се споредуваат инвестициите во Македонија со инвестициите во регионот. Сепак, ние сме земја од 5,5 милијарди евра бруто-производ и со два милиона жители. Со тие бројки сме неспоредливи во Источна Европа. Единствена земја со таква популација е Словенија, но таа е на сосема друго ниво. Затоа вистинска мерка за нас, всушност, е бројот на странските директни инвестиции како процент од БДП. Во таа ставка ние сме на слично ниво некаде на пет проценти како и голем број источноевропски земји. Единствено Бугарија оди накај 15 проценти. Кога ќе достигнеме бројка од 500 милиони евра, за што мислам дека за две години сме на вистински пат, ќе ги надминеме сите тие источноевропски процеси.



Кои други компании може да очекуваме да инвестираат во Македонија?

Во тек ни се пет проекти со над 200 милиони евра инвестиции, кои обезбедуваат 2.500 вработувања. Проекти кои се во финална фаза, значи оној чекор каде што останува Македонија и една земја за да се донесе одлука.



Ве молам да ми одговорите искрено дали и колку компании што имаа намера да вложуваат во Македонија, по неуспехот на земјава да влезе во НАТО, се повлекоа?

Пред еден месец, кога имавме дискусии со една од овие фирми што се во тие пет проекти, нивното прашање беше - добро, не влеговте во НАТО, но од која земја ве покрива Америка? Да не ве покрива од Грција, од Бугарија или од Србија? Ние им рековме - не, во Скопје се гради една од најголемите американски амбасади на Балканот. Тогаш од компанијата ни одговорија - добро, се' ни е јасно, за еден месец ќе дојдеме во Македонија. Америка ни дава далеку поголема и политичка и безбедносна, па и економска стабилност од тие интеграции. Тоа не значи дека треба да прекинеме со НАТО и со ЕУ. Ама апсолутно ниту една фирма не се заинтересира за одлуката во НАТО. Дури и една данска фирма ни кажа, иако тоа беше малку нашега - ние апсолутно ќе инвестираме во Македонија ако ветите дека нема да го смените името.



Кои се најголемите забелешки на странците за Македонија?

Пред да дојдат инвеститорите во Македонија, најчести се забелешките околу големината на земјата, големината на локалниот или регионалниот пазар, чисто како бизнис. Тоа е во смисла дека ако инвестираат тука, им треба некој голем пазар за да ги оправдаат инвестициите. А кога ќе дојдат, генерално најголемите забелешки кои, за среќа, засега не се критични, се околу автопатиштата. И тоа во смисла на локации надвор од Скопје. Една единствена забелешка е да се изградат повеќе автопатишта. Затоа што на тој начин фирмите можат да инвестираат во кој било град во Македонија, да ја земат таа работна рака и да немаат логистички проблем.



Едно приватно прашање. Дали Вашата сопруга и ќерката се приспособија на животот во Македонија?

Да, тука сум комплетно со фамилијата. Сопругата и ќерката се тука секој ден, така што за нив не е проблем приспособувањето. И сопругата и ќерката зборуваат македонски. Долго време доаѓавме во Македонија, така што не е ништо чудно од тој аспект.