Енергетски капацитети

   ЕЛЕМ, како современа компанија за производство на електрична енергија, е посветена на бизнисот со обновливи извори и продолжува со истражување на можностите за придонесување во одржлив енергетски развој. Во овој правец, главни стратешки предизвици на компанијата во рационалното користење на енергетските ресурси и развојот на обновливите извори се:

•  да ја спроведе енергетската политика, особено преку порационално искористување на енергетските ресурси и развојот на обновливите извори на електрична енергија;
• 
   да промовира истражување и технолошки развој во делот на производство на електрична енергија;
• 
   да обезбеди намалување на емисијата на CO2 - еден од главните општествени стремежи;
• 
   да го зголеми уделот на обновливите извори на електрична енергија во енергетскиот биланс, со што се стимулира одржливиот развој.

 Атласот го изработи американската компанија AWS Truewind LLC, користејќи го MesoMap system, нумерички модел за временска прогноза. Основна цел беше да се идентификуваат, селектираат и изберат регионите и локациите кои поседуваат доволен енергетски потенцијал каде ќе се продолжи со понатамошни едногодишни мерења на параметрите на ветрот, со поставување на мерни станици.  

 Врз основа на резултатите од Атласот, во тек е реализација на Мониторинг Програма на потенцијалот на ветрот во Република Македонија, која се реализира од страна на норвешката компанија NTE, а во рамките на Грант од Норвешката Влада.

 Со разработените рударско-технолошки анализи и дефинираните основни параметри на идниот површински коп, а согласно можната динамика на експлоатација, во експлоатационото поле се ограничени вкупно 32 милиона тона јаглен. Од овие количини може да се обезбедат по 2 милиони тони јаглен годишно. Со ова производството ќе се обезбедува гориво за работа на еден блок на ТЕ Битола за наредните 16 години.

 Со оглед на тоа што квалитетот на јагленот на ова лежиште е понеповолен од јагленот на ПК Суводлол, неопходно е што побрзо да се отвори ПК Брод-Гнеотино, со што ќе се овозможи заедничка паралелна експлоатација со преостанатиот дел на ПК Суводол, односно покасно со ПЈС.

 Инаку, наоѓалиштето Брод-Гнеотино се наоѓа на околу 10 км јужно од ПК Суводол, односно помеѓу селата Гнеотино и Долно Егри на запад и реката Црна на југ. На југозапад се наоѓа селото Брод.

 Наоѓалиштето Брод -Гнеотино од аспект на геолошката градба ги носи сите карактеристики специфични за наоѓалиштата Суводол и Живојно.

 Бројот на јагленовите слоеви е констатиран со изведените истражни дупнатини и се утврдени од 1 – 8 со карактеристично раслојување. Раслојувањето настапува кон источниот рабен дел каде што јагленовите слоеви исклинуваат. Дебелината на поединечните јагленови слоеви по своето протегање по хоризонгален и вертикален правец се движат од 0,5 до 7,5 метри.

 Во ограничениот простор за експлоатација на јагленот се пресметани дебелините на јагленовите слоеви кои ќе се експлоатираат, просечната дебелина на откривката до кровината на првиот слој, како и меѓуслојната јаловина до кровината на вториот, третиот и четвртиот слој на јаглен.
Добиени се следните вредности:

• просечна дебелина на првиот јагленов слој изнесува 3,81м, на вториот 3,37м, на третиот 2,95м. и на четвртиот 1,63м.
• просечната дебелина на откривката до кровината на првиот слој изнесува 49,85м., на првата меѓуслојна јаловина 10,32м, на втората 6,81м и на третата меѓуслојна јаловина 4,42м.
• просечна дебелина на збирот на јагленовите слоеви изнесува 9,48м.

 Пресметката на експлоатационите резерви на јаглен и количината на откривка, е направена со метода на паралелни профили, со дефинираните граници и соодветните агли на завршните косини на идниот површински коп.
Врз основа на комплексно извршената анализа на расположивата геолошка документација, усвоените рударско-технолошки параметри на копот и можната опрема, а имајќи го во предвид искуството од досегашната експлоатација на ПК Суводол, извршена е вертикалната распределба на масите откривки и јаглен.

 Во почетната фаза на отварањето и развојот на копот (првите 5-10 години) моќноста на основната откривка е од 50-80 метри за која ќе се ангажират 2 БТО системи (еден стар и еден нов) и еден јагленов систем. Стариот БТО систем ќе биде донесен од рудникот Суводол.

 После овој период доаѓа до значително зголемување на откривката од преку 50-80м., дури и до 100 метри поради што е потребно вклучување на уште еден БТО систем.

 Експлоатацијата на откривката, јагленовите слоеви и меѓуслојните јаловини ќе се врши со селективна технологија со роторни багери во спрег со багерите дреглајни и користење на разделни станици кои ќе служат за преунасочување на јагленот, односно јаловината.

 Транспортот на јаглен од ПК Брод – Гнеотино до предајното место Р.Суводол ќе се врши со систем на транспортни ленти во должина од околу 11 км. Транспортниот систем е димензиониран со цел евентуално да го прими и јагленот од рудникот Живојно, доколку истиот се стави во функција на експлоатација.

 Векот на експлоатација на ПК Брод – Гнеотино изнесува 20 години: 3 години фаза на отварање + 17 години експлоатација на јагленот.

 Постои можност да се прошири експлоатационото поле во правец на север, со што векот на експлоатацијата на јагленот ќе се зголеми за уште 3-4 години.

 Во првата фаза на отварање и развој на површинскиот коп, т.е во периодот од околу 5 години, одлагањето на јаловината ќе се врши на надворешно одлагалиште. После овој период одлагањето ќе премине во внатрешниот откопан простор со правец на напредување југ-север.

 Отварањето на Брод-Гнеотино започна со поставувањето на камен темелникот во август 2004 година.

 Ова лежиште е поделено на два ревира со реката Темница и тоа:

• ПК Осломеј-Исток, целосно е изваден јагленот.
• ПК Осломеј-Запад е во фаза на експлоатација.

 Во ПК Осломеј-Запад, во експлоатационото поле се определени следните количини и тоа:

 Со овие количини на јаглен се обезбедува континуирано работење на ТЕ Осломеј за период од 14-15 години. Во склоп на ова лежиште се регистрирани потенцијални мали јагленови простори: Стар рудник и Осломеј – Североисток.
Во ПК Осломеј – Запад е регистриран еден јагленов слој со константни моќности од 7-8 метри.

 Врз основа гелошките истражувања, хидрогеолошките услови, положбата и протегањето на јагленовиот слој и моќноста на откривката е направен изборот на технолошкиот процес за експлоатација на јагленот и откривката. Моќноста на откривката просечно изнесува 40 метри и истата се откопува во етажи.

 Технолошкиот процес на откопување на јагленот и откривката се врши комбинирано, т.е. со континуирана и дисконтинуирана механизација.
На откопните етажи се поставени БТО системите, кои представуваат технолошки целини на багеровање, транспортирање и одлагање на откривката и јагленот.

 Багерите кои се во работа се роторни и истовремено вршат копање, транспорт и истовар на материјалот. Транспортните ленти служат за транспорт на материјалот од багерот до одлагалиштето, односно преку дробиличното построение до рудните греди на депонијата. Одлагачот претставува завршна конзолна машина, која го прифаќа материјалот од транспортерите и го депонира во внатрешното одлагалиште.

 Во дисконтинуираната механизација се застапени багерите дреглајни со кои непосредно се чисти јагленовиот слој со директно префрлање на материјалот во претходно откопаниот празен простор.

 Откопувањето на јагленовиот слој се врши со два роторни багери SH – 400 во длабински блок чиј теоретски капацитет е 2 х 900м³/ч. Етажниот транспортер е поставен на кровната од јагленовиот слој. Работниот багер SH – 400 е во спрега со самоодниот транспортер PVR – 1800. Самоодната лента, со нејзините технички карактеристики овозможува максимални услови за селективно откопување на јагленот, односно прослојците од јаловината.

 Откопниот јаглен преку јагленовите транспортери се носи до дробилично построение, односно до рудните греди на депонијата, а од таму во термоелектраната.

 Технолошкиот процес на откопување и одлагање на јаловината се врши со континуирана и дискунтинуирана рударска опрема, односно со роторните багери SRs – 400, SRs – 401, ESH – 6/45 и ESH – 10/70.

 Багерите SRs – 400 и SRs – 401 откопуваат во висински блокови, а материјалот преку етажните транспортери се транспортира до одлагачите ZP – 2500 и А₂Rs – 3500 и се одлага во длабински и висински блок во внатрешното одлагалиште.

 Откопувањето (дисконтинуираното) се врши со багерот ESH – 10/70 со кој директно се откопува јаловината и се префрла во откопаниот празен простор а во спрег со багерот ESH – 6/45.

 Годишниот капацитет на откопан јаглен од рудникот Осломеј – Запад изнесува 1,0 х 10⁶ тони.

  Производството во комбинатот е започнато во 1980 година, со ископ на јаловина од првиот БТО систем(багер, трака, одлагач), а првите киловатчасови електрична енергија се добиени во 1982 година кога во работа е пуштен првиот од трите блока на електраната. Производството го овозможуваат три блока чија моќност со реконструкција во 1994 година е зголемена за дополнителни 15 MW по блок или за вкупно 45 MW нова моќност, така што сега инсталираната моќност по блок изнесува 225 MW или вкупно 675 MW. Годишното производство на електрична енергија изнесува 4600 GWh.

  Сиот овој потенцијал во РЕК Битола овозможува над 70% учество на комбинатот во вкупното производство на електрична енергија во електроенергетскиот систем.

  Кога се говори за РЕК Битола не треба да се изостави фактот дека се работи за едно перманентно високо производство, кое споредено со енергетските објекти од овој вид, дури И споредено во пошироки рамки заслужува голем респект. Ова го потврдува И постојаното натфрлување на годишните производни биланси.