Енергетика (општо)

Цената на струјата ќе се зголеми, а доколку струја немаме доволно, никој нема да има одговорност пред граѓаните. Ваква ќе биде енергетската реалност, објаснува Атанаско Тунески, професор на Машински факултет. Тој појаснува дека Македонскиот електропреносен систем-оператор (МЕПСО), кој досега се грижеше за редовно снабдување со струја, сега ја нема лиценцата за снабдување со електрична енергија. Од друга страна, Електрани на Македонија (ЕЛЕМ) сега се во позиција да произведуваат и да продаваат струја. Ова, како и самиот факт дека цената на струјата не е зголемена од 2006 година, ќе го поскапи енергентот, кој на светските берзи оттогаш доживеа повеќекратно зголемување. у Како ги коментирате новите измени на Законот за енергетика?
- ЕЛЕМ со новите измени ќе произведува, ќе купува и ќе продава. Не е јасно како ќе се прави ова бидејќи диспечерскиот центар преку кој се следи сето производство, сета потрошувачка и сиот извоз на електрична енергија се наоѓа во МЕПСО. Лиценцата за снабдување со електрична енергија, која досега ја посетуваше МЕПСО, сега ја нема никој. Не е јасно кој ќе биде одговорен за снабдувањето со електричната енергија. Ова е сериозен пропуст. До сега МЕПСО се грижеше да има струја насекаде и во секое време. Сега никој нема да биде крив ако нема струја. Со новите измени во Законот за енергетика, на ЕЛЕМ му се даде право да купува и да продава, но не и законска обврска да се обезбеди струја за населението во доволни количества. у Владата рече дека е потребно да се зголемат производните капацитети. Имаме ли за тоа потенцијал?
- Реално не постојат причини зашто ЕЛЕМ не би можел да ги задоволува потребите за електрична енергија. Во периодот од 2000 година до 2006 година, ЕЛЕМ произведуваше 6.330 гигават-часа електрична енергија годишно и со тоа ги задоволуваше потребите за струја за населението и малото стопанство. Во 2007 година произведе само 5.500 гигават-часа, а во 2008 година најавите се дека ќе произведе дури и помалку од ова. Недостигот од овие 1000 гигават-часа ја чини Македонија речиси 100 милиони евра. Ако ЕЛЕМ го задржи своето просечно производство од 2000 до 2006 година, тогаш нема да има потреба од увоз на струја. Сегашната цена на увозната струја е над 100 евра за мегават-час, што значи дека непотребно се одлеваат 100 милиони евра. у Дали ова е основната причина за огромниот трговски дефицит?
- Увозот на електричната енергија и нафтата се клучни причини за огромниот трговски дефицит. Намаленото производство на ЕЛЕМ од околу 15 проценти, зголемената цена на увозната струја од 100 проценти од пред две години, доведе до огромни и неоправдани трошоци за државата у Во каква состојба е енергетскиот систем?
- Резервите на јаглен во РЕК „Битола“ се доволни за уште пет години експлоатација. Во меѓувреме, мора да се активира наоѓалиштето Брод - Гнеотино, што ќе обезбеди јаглен во наредните околу 10 години. Но, за помалку од 20 години веќе нема да може да се прави струја од домашен јаглен и ќе мора да се увезува. Сега треба да се направат анализи дали е економски поисплатливо Македонија да почне да увезува јаглен за потребите на РЕК „Битола“ пред да се потрошат домашните резерви. Според мене, подобро е како од безбедносни, така и од политички причини уште сега да се почне со увоз на јаглен. у Во Бугарија веќе се гради нуклеарна централа, а има најави за нуклеарна централа и во Лерин. Каде сме ние тука?
- Македонија мора да реагира. Првото од можните решенија е да учествува во изградбата на нуклеарната централа во Белене, Бугарија, и да има сопствен дел од таа електрана. Со тоа ќе добие многу поевтина електрична енергија. Нуклеарната електрична енергија е повеќе од двојно поевтина од струјата произведена од мазут и од увозен јаглен и двојно поевтина од увозната струја. Македонија во 2008 година за увоз на електрична енергија дала околу 250 милиони евра, од кои околу 100 милиони за потребите на населението и малата индустрија и околу 150 милиони евра за големата индустрија. Доколку располагаме свој дел од електричната централа во Белине, значително ќе заштедиме во увоз на електрична енергија. Исто така, може да учествуваме во изградба на наши енергетски објекти. За пет години со издвојување на само 50 милиони евра од буџетот годишно, што е само 2 проценти од буџетот, ќе може да имаме енергетски објект со капацитет од 250 мегавати.