Известувања

ГУП – от за постземјотресно Скопје и проектот „Скопје 2014“ оставаат неизбришлива трага во современото битисување на метрополата. Каква споредба би направиле во однос на двата проекта од нивната основна замисла до финалната реализација?

Разликите се големи во однос на пристапот за решавањето на централното подрачје. Во 1965 година центарот на Скопје беше предмет на конкурс со посебна одлука на ОН. Дотогаш таков проект не беше финансиран од ОН и главниот менаџер архитект Вајсман. Четири меѓународни експерти беа поканети да учествуваат на конкурсот од четири различни земји и тоа: САД – арх. М. Ротивал, Холандија – арх. Ван Де Брук и арх. Бакема, Италија – арх. Л. Пичинато и Јапонија – арх. К. Танге и четири домашни фирми од поранешните југословенски простори: Македонија – проектант Брезовски, Србија – институт за урбанизам, Хрватска – институт за урбанизам и Словенија – професор Равникар. Оценувачката комисија ја сочинуваа четири експерти делегирани преку архитектонските и урбанистичките асоцијации од странство и четири од југословенските простори преку домашните асоцијации. Првонаграден беше едногласно проектот на К. Танге.

За тој проект ќе набројам неколку карактеристики: 1) почитување на водата како медиум – богатството на градот е токму тука, целата визуелна и животна енергија на тој простор е реката Вардар, 2) интеграцијата на левиот и десниот брег, 3) формирање на функционални урбани структури, 4) користење на антички урбани елементи како агора, пијаци и пијацети, поврзани со урбани мини структури преку пасарели. Авторот се користи со симболи. Приодот од тимот е метаболистички, теоретски и филозофски приод кон градот и градското јадро како единствена функционална целина. Применет е системот на структурирање на функционалните композиции. Естетските вредности се во корелација со просторот, амфитеатрално приближувајќи се до водата. Локални инспиративни елементи се од средновековната тврдина, како ѕидови и кули. Старата чаршија е како инспиративен елемент за Бизнис центарот. Чаршијата се развива по хоризонтала, бизнис центарот со динамично структурирање поставен е по вертикала. Ова е краткиот опис на еден проект кој немаше среќа до крај достоинствено да се реализира. Се менуваа авторитетите и нивните сфаќања и планот изгуби на динамика, но не и од актуелноста, што значи дека урбанизмот е проектиран со футуристичка визија. Секој план треба и мора да се преиспита во времето во кое се твори и да се изврши негова евалуација. Нема идеални планови, како ни идеални реализации.

„Скопје 2014“ е донесен скоро со декрет, со презентација на интегралната визија. Програмскиот зафат е голем, со хетерогени содржини. Проектот заслужуваше поопстојна презентација пред стручната јавност. Визијата е концентрирана на приобалието, просторно е ограничена, што прави потешкотии при комплексното претставување на објектите. Така се сведува на фронтална панорамска урбана презентација. Презентирано филозофски, секоја акција е продукт на причините и затекнатите услови. Факт е дека централното подрачје подолг период е неизградено. Се отвори голем фронт за градба на станбената населба Аеродром, кој проект напросто ја одзема финансиската моќ на градот. Планот од 1996 година пак предолго се бранеше, се блокираше било каква реализација. Така, „Скопје 2014“ треба да се разгледува и како реакција. Мора да се признае дека Владата е голем мецена. Динамиката на изградба е со завидно темпо, резултатите допрва ќе се оценуваат. За жал има доста импортирани објекти и елементи кои не припаѓаат на ендемската архитектонска корелација.

Кој објект од проектот „Скопје 2014“ го сметате за најрепрезентативно здание, а кое здание би го оквалификувале како недостојно за централното градско подрачје?

Стариот театар, иако со зголемен габарит, ќе ги исполни очекувањата. Како архитектонско – естетски, така и преку ентериерот. Се надевам и програмски ќе ги исполни очекувањата на старите Скопјани и ќе ги ослободи од носталгијата. Плоштадот се збогати со фонтаната, фонтаните се благодарен урбан елемент. Репер е тоа што жителите ја прифатија и се гледа раздвиженост токму околу тој простор.

Што би вцртале во ГУП – от на македонската метропола во функција на идниот развој на градот?

Како прво, треба да се знае состојбата во однос на популацијата, квалификационата структура и други состојби на параметрите – примарните, секундарните и терцијалните дејности. Ќе го парафразирам арх. урбанист Доксијадис кој вели дека треба да има: 1) програмска визија, 2) проекција 2012 – 2032, 3) дилеми: технолошки развиен град, 4) информатички град, 5) децентрализиран град со концепт за рамноправен развиток на градовите во државата. Главните градови вообичаено се нападнати од разни структури, миграцијата е постојана закана. Единствен начин за правилен развиток на градот е да се воспостави контрола над целиот град во рамките на неговите потесни и пошироки урбани граници. Градот Скопје во груба урбана слика во однос на Република Македонија е црна точка. Таа слика може да се поправи исклучиво во развивање на индустриски капацитети во целата држава зацртани во просторниот план на републиката. Над сите планови најважен е просторниот план на Р. Македонија. Таму се проекциите за макроурбаната политика и програма за развиток. Тој е базата за комплексниот урбан развиток.

Денес големите градови се ослободуваат и ја ограничуваат изградбата на индустриски капацитети, се ориентираат кон современите движења на информатичкиот град. Информатичкиот град е тесно врзан со концептот на рамноправен развиток на градовите во државата, користејќи ги природните ресурси и потенцијали на опкружување на регионот. За наши услови интересна е комбинацијата на информатичкиот град и рамноправниот развиток на останатите градови во Македонија. Да се посвети внимание на руралните средини, како мали приградски производни населби, како и развивање на постојните приградски населби за да ја добијат вистинската урбана содржина. Градот ќе се децентрализира и по пат на сегрегација на класната структура. Зоните на високото вредно индивидуално домување ќе се засилат, затоа е важно да се согледаат сите елементи при планирањето.

Втората димензија е дизајнирање на градот, со филозофски речник тоа би значело функционално – естетски прерогативи. Структурирањето на урбаните и архитектонските функции – чисто теоретски со извесни насоки. Специфичностите на структурите од хуманата скала, како и релација помеѓу урбаните простори кон архитектонско – комуникациските простори. Повеќе внимание да се посвети на целиот урбан простор со функционалните, комуникациските простори и др. Како пример ќе го земам следното: Стара железничка станица – Бит  пазар. Таа историска урбана оска е историја на градот и нужно е да и се посвети подеднакво внимание. Улица Македонија завршува со објектот на Старата железничка станица која уште е руина. Еден професор од Берлин ме праша дали сме сентиментално врзани за оваа руина. Таа е добра завршница на ул. Македонија и ги поседува сите елементи за реконструкција или пак како што современата теорија за реконструкција промовира идеја: сочувај ги автентичните елементи, гради современо.

Важноста на просторот е подеднаква за еден град, затоа постои и предметот на валоризација. Подеднакво е важен централниот простор, дали се работи за Малиот ринг или Големиот прстен. Потребата од рамноправен однос кон севкупниот простор е неопходна.

Бојан Блажевски

Во организација на „Архитекст“, издавачот на реномираното списание за архитектура „Орис“ и здружението „Орис – куќа на архитектурата“, на 23 март во Белград ќе се одржи меѓународната конференција за архитектура „Белградски денови на Орис 3“. Настанот е замислен како низа предавања од архитекти избрани според релевантноста на нивните остварувања, кои преку презентација на сопствената работа ќе ја претстават својата пракса, град и земја. Концепцијата ја продолжува традицијата на меѓународниот конгрес „Денови на Орис“. Овогодинешни предавачи се: Boris Podrecca од Австрија, Alberto Campo Baeza од Шпанија, Srdjan Jovanović Weiss од Србија, како и Tomislav Ćurković и Zoran Zidarić од хрватското архитектонско биро „Два архитекта“.

Архитектите и универзитетски професори Минас Бакалчев и Митко Хаџи – Пуља се добитници на Големата награда за реализиран архитектонски проект на 16-тото по ред Биенале на македонска архитектура (БИМАС). Признанието од стручната жири – комисија во состав: Трајко Димитров, Гоце Аџи – Митревски, Никола Павловски, Петар Ѓорѓевиќ, Круме Евроски, Кристијан Јорданов и Слободан Велевски им беше доделено за делото „Селски двор“, проектирано во 2011 година и реализирано во с. Велмеј, општина Дебарца. „Создадената архитектура покажува извонредна чувствителност кон местото и кон пејсажот. Интервенцијата следи употребен архетипски образец за дефинирање на територијата и притоа се интегрира во пејсажот и истата го редефинира местото во ново мало соседство. Со изборот на оваа творба, комисијата одбра да редефинира навраќање кон вредностите како што се заедништвото и пејсажот во секојдневното живеење, како заборавени културни обрасци“, истакна претседателот на жири – комисијата, Гоце Аџи – Митревски на вечерашното свечено доделување на наградите, кое поради технички проблеми, наместо во Музејот на град Скопје како што беше предвидено со програмата, се одржа во Домот на АРМ.

Наградата за проект од областа на архитектурата им беше врачена на авторите Мартин Пановски и Душица Диновска од „Студио 2000“ за бизнис центарот „City Centеr“ во Прилеп, составен од деловен и трговски простор, како и катна гаража. Жири – комисијата оцени дека специфичниот квалитет на овој проект лежи во обидот да се препрочита организацијата, на инаку робусната програма на трговски центар, на еден нов начин. Имено, со одвојување на паркирањето на највисоките катови од објектот се отвораат нови можности за користење на приземјето и комуникацијата на истото со непосредниот контекст. Напливот од свежина што објектот го нуди е и поради фасадната обвивка, која излегува од вообичаената матрица за обликување на ваков вид објекти и се карактеризира со прилично застаклени површини.

Стручната комисија ја соопшти и специјалната награда на БИМАС 2012. Таа му беше доделена на проектот за станбен објект „Куќа Г“ во Скопје, изработен од авторите Елена Икономов, Емил Јегени, Бојан Тасев, Веле Богоевски и Јасна Милојковиќ. Образложението на стручната комисија е дека победничкото решение нуди симултано промовирање на современ начин на градско живеење, во истовремено пејсажен контекст. Внатрешниот и надворешниот простор се симбиоза, токму поради специфичниот волумен на објектот кој се развива во два споени сегменти во отворен агол, притоа јасно дефинирајќи го приватниот дел на дворот.

Кога станува збор за реализиран индустриски дизајн во изминатиот период, комисијата се одлучи наградата да им припадне на архитектите Ивана Топаловска и Ристо Аврамовски за проектот „Едукативни просторни инсталации“, составен од шест различни содржини кои го красат Градскиот парк во Скопје. Проектот е реализиран во 2011 година, под покровителство на Град Скопје. Стручната комисија се одлучила за ваквиот избор поради тоа што тој контекстуално е меко и ненаметливо вклопен во постојниот пејсаж. Самата негова материјализација е погодна за мултипликација и производство на елементите, при што е можна и реупотреба на истрошените или оштетени делови од инсталацијата.

Наградата за реализирана внатрешна архитектура – ентериер, ја доби „Постојаната изложбена поставка во Меморијалниот центар на холокаусот на Евреите од Македонија“, дело на авторите Мајкл Беренбаум (Michael Berenbaum), Едвард Џејкобс (Edward Jacobs) и Јован Ивановски. Проектот е изготвен во 2010 година, а неговата имплементација е остварена во текот на 2011 година. „Оваа реализација за внатрешна архитектура јасно се издвојува со својата појавност преку две нејзини клучни карактеристики: моќно семантичко искуство на доживување кое се памети и дефинирање на просторна целовитост и јасност како елемент исклучително битен за трајни изложбени поставки“, нагласи Гоце Аџи – Митревски.

Поради квантитативен и квалитативен недостаток на трудови од областа на урбанизмот, жири – комисијата одлучи да не ја додели наградата за урбанистички план и проект на овогодинешното 16-то издание на БИМАС.

Препораката на овогодинешното жири е да се изнајде форма преку која ќе се оддаде достојна почит за придонесот во афирмацијата на Асоцијацијата на архитекти на Македонија (ААМ) на неодамна починатиот архитект и професор Борис Чипан. На централната изложба во рамките на БИМАС 2012, која се одржа во Музејот на град Скопје, беа презентирани вкупно 136 трудови создадени во текот на изминативе две години.