Ататурк ќе добие дом во Битола

Предвидено е спомен-домот да има повеќе простории, уредени со восочни фигури и фрагменти кои автентично ќе ги доловат младешките години на таткото на Турција минати во Градот на конзулите

Наместо една спомен-соба, таткото на современа Турција, Мустафа Кемал Ататурк, ќе добие спомен-дом со неколку простории тематски уредени во битолскиот Завод и музеј. Новиот проект предвидува сегашната споменична атракција, распослана на стотина квадратни метри со фрагменти од неговиот живот, да се прошири со училница, занимална, кадетска спална соба, турска соба и амбиент на Широк сокак. Преку нив, планирано е да се изврши реконструкција од животот на големиот турски реформатор во времето од пред 110 години, кога бил ученик во воената гимназија во Битола. Токму овој објект, каде што денес е сместен Заводот и музеј, а со тоа и сегашната спомен-соба, пред повеќе од еден век бил училиште во кое Ататурк ги поминал младешките години.

И ТУРЦИЈА ЗАИНТЕРЕСИРАНА

Стручни лица од Заводот прво планирале мало проширување на поставката, но во разговори со турски дипломати и со градоначалникот на Битола, Владимир Талески, одлучено е да се отстапи многу поголем простор. Дознаваме дека идејата му се допаднала и на турскиот амбасадор Хакан Окчал, па понудено е експерти од битолскиот Завод да отпатуваат во Турција со цел да соберат искуство како поавтентично да го прикажат неговиот живот. Интерес финансиски да го помогнат проектот постои на двете страни, македонската и турската.

- Зградава во 1896 година била дом и училиште на турскиот реформатор. Размислуваме поголем дел од неа да му го посветиме нему, сега Заводот се реконструира и се прават разни концепти. Во училницата предвидено е да бидат сместени клупи, столици, школски прибор од типот на мастилници, моливи, глобус, географски карти. На една од клупите ќе биде поставена восочна фигура од Ататурк во униформа. Занималната ќе биде со библиотека, спалната - кадетска, ориенталната соба со мебел, покуќнина и кукли облечени во алатурка облека - објаснува м-р Ирена Ружин, програмски директор на Завод и музеј Битола.

СОЧУВАНИ СВИДЕТЕЛСТВАTA

Мустафа Кемал Ататурк (1881-1938) бил основачот на модерна Турција, голем реформатор, војсководец и државник. Тој ја трансформирал средновековната османлиска држава во модерна република. Ги укинал султанатот, отоманските титули, ги затворил текињата. Го променил стилот на облекување, фесот со капи, а жените ги симнале фереџињата. Добиле право да се школуваат, да гласаат и да бидат избирани во собранието. Поради сево ова го добил прекарот Ататурк, што значи татко на Турците.

- Во неговиот мавзолеј во Анкара има огромна макета на битолскиот Завод и музеј, и таму ја потенцираат Битола како град во кој тој ги развиваше своите мисли, визии, гледаше град со западноевропски стил на живеење, со напредни мисли, зашто тогаш Битола беше конзулски град. Сочувано е дури неговото оригинално свидетелство од кое се гледа дека завршил меѓу првите тројца ученици во гимназијата, а имал посебна дарба по историја, геометрија и јазици - додава Ружин.

БИТОЛСКИТЕ РОМЕО И ЈУЛИЈА

Во сегашната спомен-соба има голем број фотографии, биста, восочна фигура на Ататурк, облека, признанија, библиотека, скици од позначајни битки, негови мисли. Придобивката од оваа соба за туризмот е голема, зашто повеќе од половината странски посетители што годишно доаѓаат во Битола се Турци. Се случува дневно, преку лето, да се истоварат и по пет автобуси.

- Туристите не пропуштаат да ја видат собата. Но, сакаат да се движат и низ улиците по кои тој одел, честопати прашуваат за неговата љубовна приказна со Елени Каринте, која живеела на Широк сокак. Се сликаат пред таа куќа, пред балконот за кој се смета дека таму бил првиот момент кога ја здогледал - велат туристичките работници од Битола.

За љубовта меѓу младиот Турчин и убавата христијанка има многу верзии. Останале од раскажувањата на старите битолчани. Денес оваа љубов станува култ во Битола, на нив се гледа како на битолските Ромео и Јулија, а младите неодамна снимаа дури и документарец за врската која уште во тоа време им се спротивставила на општествените и религиските спреги. Една од верзиите е дека двајцата млади се заљубиле, се наоѓале тајно, таа за да го види бегала дури низ визбите. Еднаш побегнале заедно неколку километри од Битола, но таткото на девојката ги фатил и ја затворил дома. Потоа ја омажил во Лерин, а нејзини роднини раскажуваа дека цел живот примала чек од непознат обожавател. Приказната се плети дека тој можеби цел живот ја издржувал. Според историските факти, Ататурк подоцна се оженил со Латифе Ханам. Бракот траел само две и пол години.

Дури и на ѕидовите во спомен-собата денес виси фотокопија од писмото кое се смета дека Каринте последно му го напишала на Ататурк. Некои тврдат дека оригиналот се наоѓа во историските архиви, а некои дека содржи контрадикторности.

„Ако го читаш писмово додека љубиш друга жена, искини го и прашај ја дали верува дека некоја си Елени Каринте од Битола го потрошила целиот живот за човек со кого била само еден ден. Ако ја љубиш неа како што јас те љубам тебе, не кажувај и' ништо, нека биде среќна како што си ти. Ако, пак, се' уште ја паметиш девојката од балконот и не љубиш друга, знај дека ќе те чекам цел живот. Татко ми умре, а и помина време откако ме грабна од тебе, ме заклучи дома и не ме пушти цел месец. Знаев, џабе му се катанци и затвори. Никогаш не ми прости, а ни јас нему. Цел живот за еден ден. Вечно те сака и секогаш ќе те чека твојата Елени Каринте“, пишува во писмото.

http://dnevnik.com.mk/?ItemID=A638BFA17ACC6346AB97ED94239DC93E

РЕАЛИЗИРАНИ ПРОЕКТИ НА МИНИСТЕРСТВОТО ЗА КУЛТУРА

Обновени 22 културни објекти и 11 музејски поставки

Со 110 милиони денари, освен реконструкција на културните центри и домови во градовите низ Македонија, годинава се извршени и градежни зафати на националните институции МОБ, НУБ, Хавзи-пашини конаци, Филмскиот фонд и Кинотеката на Македонија...

Првата фаза од проектот на Министерството за култура за реконструкција на објекти од областа на културата е завршен. Според министерката Елизабета Канческа-Милевска санирани се 22 културни домови и центри и 11 музејски поставки во градовите низ Македонија, а градежните зафати се направени и во националните институции во Скопје. Втората фаза од овој проект, потенцира таа, ќе продолжи наредната година со опремување на објектите.
-Во 2008 година беше направениот увид во состојба на сите национални и локални институции од областа на културата. Притоа констатирано е дека ситуацијата е алармантна и дека не постојат соодветни услови за работа, а објектите се во многу лоша состојба. Од нивната изградба не биле направени никакви инвестициски зафати. Затоа годинава, во рамките на првата, фаза беа санирани покривните конструкции, сменета е старата и дотраена електрична инсталација, извршена е санација на санитарните јазли и на подрумските простории, а преуредени се и музејските поставки, потенцира Канческа- Милевска.

Според Канческа-Милевска во насока на подобрување на целокупната културна клима во државата, беа опфатени дваесетина градови. Интервенирано е на Куќата на Уранија во Охрид и Арабати баба теќе во Тетово, во Универзитетската библиотека "Св. Климент Охридски" во Битола и Галеријата на икони во црквата "Св. Ѓорѓи" во Струга, санирани се 3 објекти на Широк сокак.
Втората фаза на проектот во кој се планира опремување на објектите, при што музеите ќе добијат и етнолошки и археолошки поставки автентични за самите градови, во план е да започне во 2010 година.
- Со овој проект овозможивме услови за непречена работа на уметниците и институциите, го поттикнавме развојот на творештвото и помогнавме во локалниот културен развој. Сите овие потребни зафати беа констатирани заедно со директорите и градоначалниците, додаде Канческа-Милевска.

Инаку, вкупно од буџетот на Министерството за култура за овој проект беа издвоени 110 милиони денари, од кои 10 за уредување на музејските поставки, 38 за центрите и домовите и 52 милион денари за санација на националните институции.

Реконструкциите направени и во Скопје
И во Скопје имаше неколку реконструкции. Нов простор, за дигитална библиотека, доби Народната и универзитетска библиотека, завршени се сите проекти за реставрација на Хавзи Пашините конаци, зафат кој ќе започне идната година, обновена е фасадата на Македонската опера и балет. Во Кинотеката на Македонија уредени се депоата за чување на кинотечниот материјал, а кај Филмскиот фонд на Македонија извршена е санација на покривот. Преуредување на сите простории и санирање на фасадата е завршено и во интитуцијата Танец.


(Д.Т.)
ФОТО: Ѕ. ПЛАВЕВСКИ

Во Велес отворена Спомен-куќата на Главинов