Реставрациja / Реконструкциja

Почна реконструкцијата на ентериерот во ДКЦ „Карпош“

Градот Скопје од својот буџет издвои шест милиони денари

Се распаѓа споменот за Мис Стон

Пропаѓа куќата стара 300 години во која престојувале комитите на Сандански, кои во 1901 година ги имале во заложништво американската мисионерка Елен Стон и нејзината придружничка Катерина Цилка

Распаднат покрив, паднати греди и полуурнати ѕидови е тоа што останало од големата куќа на приземје и кат во беровското село Ратево, во која неколку дена во 1901 година престојувале комити од четата на Јане Сандански со киднапираната американска мисионерка Елен М. Стоун или Мис Стон. Таа шест месеци била чувана од комитите и криена од Турците на Малешевските Планини и на Пирин Планина, во Пиринска Македонија. Куќата во Ратево е единствениот и последен спомен во Македонија за мисионерката и аферата „Мис Стон“, која пред 98 години ги полнела насловните страници на европскиот и особено на американскиот печат.

Бабица Миропа Ја породила Цилка

Бидејќи македонските револуционери вешто ја криеле мисионерката, не останале многу историски траги за настанот, за кој кај нас е снимен и познатиот игран филм „Мис Стон“.

- Во втората половина на 1901 година четата на Сандански престојувала во малешевскиот крај. Тоа е периодот кога на нашите револуционери им биле потребни пари за купување оружје, бидејќи се подготвувало востание, како и публицитет во западниот печат за положбата на Македонија во рамките на Турското Царство. Затоа и биле заробени американската протестантска мисионерка Елен Стон и нејзината придружничка Катерина Цилка. Едно од нивните главни скривалишта во Малеш било село Ратево и големата куќа стара околу 300 години. Пред три децении Заводот за заштита на споменици на културата на Македонија повел иницијатива за реставрирање и заштита на куќата, но завршила неуспешно. Неодамна во Берово е поведена нова таква иницијатива, но е неизвесно дали ќе се обезбедат пари - вели директорот на беровскиот Дом на културата, историчарот Ѕвонко Скендерски.

За Ратево случувањата поврзани со Мис Стон се пренесуваат од колено на колено. Селаните велат дека комитите и Мис Стон во куќата престојувале веднаш по породувањето на нејзината придружничка Катерина Цилка. Дури тврдат дека неа ја породила ратевката баба Миропа или „бабица Миропа“, како што ја викаат во Ратево, бидејќи помагала при породувањето на сите потешки случаи, особено во војни.

- На заминување кон Пирин Планина, во оваа воденица на Ратевска Река, која уште повремено работи, комитите дошле на ручек кај баба ми Миропа, која живеела во воденицата. Квечерината се упатиле кон Пирин со Мис Стон и со Катерина Цилка. Но, на еден километар од воденицата, во правец на планинските колиби, Катерина почувствувала породилни болки. Неколку комити веднаш се вратиле по баба ми и со коњ ја однеле кај Катерина. И покрај студот, породувањето било успешно завршено. Потоа целата дружина со Мис Стон дошла во Ратево во Гараганската куќа и во неа останале неколку дена додека да закрепнат бебето и мајката, па конечно тргнале за Пирин. Два-три дена подоцна во Ратево дошла турска војска, која се распрашувала за комитите и за Мис Стон, го мачеле селскиот кмет, но не добиле никакви информации. За овие случувања баба ми постојано зборувала - раскажува правнуката на Миропа, Даница Брндевска.

Куќата им е гордост

Таа ни ја покажа и единствената фотографија што на семејството му останала од баба Миропа, која во длабока старост починала во текот на Втората светска војна.

- Добро би било таканаречената Гараганска куќа да се обнови и заштити. Во неа веќе три децении не живее никој и се распаѓа од забот на времето. Ако тоа се направеше пред 20-30 години, ќе чинеше многу поевтино. И ние во селото сме подготвени да помогнеме колку што можеме. Со таа куќа се гордееме сите, а нејзината реконструкција би помогнала и за развојот на туризмот, бидејќи во Ратево веќе има карневал, како и прекрасна природа, чиста река и езеро - вели Зоран Ременски, претседател на Месната заедница и правнук на баба Миропа.

Мис Стон била киднапирана од четириесетина комити од четата на Јане Сандански на 3 септември 1901 година помеѓу Разлог и Џумаја, Пиринска Македонија. Американската мисионерка била со придружба од петнаесетина луѓе, кои биле ослободени, а комитите ги заробиле само неа и Цилка. Биле ослободени на 23 февруари 1902 година за откуп од 14.500 турски лири во злато, со кои македонските револуционери купиле оружје. Мис Стон била задоволна од односот на комитите и народот кон неа, па подоцна за тоа кажувала и во интервјуа за американските весници. Дури напишала и книга, но пред печатењето целиот материјал изгорел во пожар во американскиот град Челзи, во која таа живеела, а таму и починала во 1927 година.

Цилка и' заблагодари на баба Миропа

Неколку години по ослободувањето од заложништво, Катерина Цилка со писмо од САД и' се заблагодарила на баба Миропа за успешното породување што го имала во многу тешки услови.

- Баба Миропа, мајка на татко ми Јован, кој почина во 1988 година, со тоа писмо се гордеела и секаде го покажувала. Дури, според татко ми, во писмото пишувало дека Катерина и' испратила и пари на баба ми, но тогашните окупаторски власти си ги присвоиле - вели Ѓорѓи Ременски, внук на бабицата Миропа.