Соборен храм Св. Петка - Кавадарци

17/03/2013

Пиев од изворот зашто само така можеме да ја продолжиме традицијата

Во завршна фаза е изградбата на камбанаријата, за која од Австрија од познатата семејна фирма „Гросмаер“ што неколку генерации се занимава со леење ѕвона се набавени три ѕвона, тешки околу 1.500 килограми. Ѕвоната се комплетно автоматизирани со софтвер и хардвер. Се работи пополека и внимателно, се внимава на секој детаљ, бидејќи средствата не се проблем



АРХИТЕКТ ТРАЈЧЕ ГРКОВ, ПРОЕКТАНТ НА ЦРКВАТА „СВ. ПЕТКА“ ВО КАВАДАРЦИ

Во четириесеттите години од 19 век, кога во Кавадарци како мала турска касаба егзистирале дури три џамии, а ниту една православна црква, христијанското население, покажувајќи го својот непокор, упорно барало да се возобнови разурнатата црква „Св. Петка“. Долго време турските власти одбивале да им дозволат да градат црква, сѐ дури познатиот и богат трговец и кираџија од Кавадарци, Диме Велков, не отишол директно кај султанот и успеал да добие ферман за да гради христијанска црква. Меѓутоа, муслиманското население и понатаму се противело, па кавадарчани дење ја граделе својата црква, а Турците ноќе им ја уривале. До конечната изградба на денешниот храм „Св. Димитрија“ дошло по усогласувањето на христијаните со турското население на Кавадарци, црквата да биде надвор од градот, камбанаријата да не биде повисока од минарињата на турските џамии и, се разбира, да биде вкопана во земја со неколку скалила.

Речиси век и половина подоцна, во градот повторно се појави иницијатива да се возобнови старата црква „Св. Петка“, урната од Турците. Пред дваесетина години се постави камен-темелник, но поради финансиски проблеми црквата не се изгради. Сонот на кавадарчани започна да се остварува дури пред три години, кога за изградбата на црквата се заинтересира и генералниот директор на „Фени индустри“, Константинос Даскалакис, кој по доаѓањето во Македонија посакал да помогне и во изградбата на локалната црква. За Даскалакис, неоспорно голем предизвик претставувал и проектот за црквата, кој го подготвил архитектот Трајче Грков.

Црковно-христијанска архитектура

За авторитетот и искуството на архитектот Трајче Грков од Кавадарци, сопственик на проектантската фирма „Дизајн центар инженеринг“ од 1986 година, најдобро говорат 4.500 успешни проекти и учеството во работата на повеќе црковни објекти во Македонија. Меѓутоа, кога ја доби задачата да направи проект за храмот „Св. Петка“ во градот во кој живее, сублимирајќи го сето свое знаење за ранохристијанската црковна архитектура, најпрво направи студиозна анализа на 16 цркви во Тиквешијата. Истражуваше и за црквите во Македонија и одлучи таа да биде пример на црковно-христијанската архитектура во најчиста и најизворна форма.

- За мене беше предизвик да се направи црковен храм од камен, како што го правеле старите мајстори, бидејќи денес е вообичаено големите црковни храмови да се изработуваат од леани бетонски ѕидни платна и се обложуваат однадвор со камени плочи, а однатре со печена тула. Во црквата „Св. Петка“ се користи најчистата форма на триконхос, меѓутоа во камен што знаеме дека најдобро може да му одолее на забот на времето. Знаејќи дека на камените ѕидови фрескоживописот се зачувал повеќе од 10 века, ние го користиме овој прастар материјал и покривните партии ги обложуваме со тампони од глина, пемза и варов малтер, што денес никој не го прави. Наша цел е да се зачува овој фрескоживопис и во наредните 10 века и на народот да му ја пренесува сликата за Христовото учење. Во историјата на архитектурата овој тип градба може да се поистовети со ранохристијанската архитектура, што заслужува внимание, бидејќи ранохристијанството ги создаде чистите форми и овие прекрасни конструктивни склопови на лаци, сводови, калоти и тамбури, за кои сметам дека се доведени до совршена форма. Само вака можевме да создадеме чиста архитектонска црковна творба за да ја продолжиме традицијата. Мислам дека успеав, бидејќи пиев од изворот. Секако дека можев да ги користам достигнувањата на рашката школа, Зета и Србија, меѓутоа тоа немаше да биде автохтоно за овие простори - вели Грков.

Изградбата на црквата започна точно на празникот Св. Петка, 8 август 2010 година. Најголем дел од средствата за изградба донираше „Фени индустри“, потоа „Кожувчанка“, локалната самоуправа и голем број стопански субјекти и граѓани. Каменот за црквата се донесе од Мариово. Станува збор за камен травертин, што за разлика од другите видови травертини, е монолитен и со многу малку шуплини. Со овој камен со топла природна боја се граделе цркви уште пред десет века, кои сѐ уште постојат, како што е на пример, базикалната манастирска црква во селото манастир во Мариово, но и многу други цркви во Македонија. Како највешти во ѕидањето и обработка на делкан камен донесени се мајстори од пограничните села од Албанија, каде што живее македонско население и каде што сѐ уште се негува оваа традиција. Со нивна помош и со залагање на сите учесници во изградбата црквата е веќе покриена.

Целосна посветеност во работата

Импресионираат ентузијазмот и енергијата што Грков ги внесува во секојдневните ангажмани поврзани со изградбата на храмот „Св. Петка“. Стотици страници, неброени нацрти и скици се исцртани за време на овие речиси три години надвор од главниот проект. Огромна архива и документација преку фотографии за сите фази од изградбата говорат за целосната посветеност во работата. Меѓу ангажираните мајстори од Албанија се раскажуваат шеги за стравопочитта што тие ја имаат кон Трајче Грков, под чиј надзор се одвива изградбата. Одговорноста се зголемува уште повеќе како што се наѕираат завршните контури на објектот, особено пред своите сограѓани, кои трпеливо го очекуваат денот на нејзиното осветување. Во завршна фаза е изградбата на камбанаријата, за која од Австрија од познатата семејна фирма „Гросмаер“ што неколку генерации се занимава со леење ѕвона се набавени три ѕвона, тешки околу 1.500 килограми. Ѕвоната се комплетно автоматизирани со софтвер и хардвер. Се работи пополека и внимателно, се внимава на секој детаљ, бидејќи средствата не се проблем, ни раскажува Грков.

- Бидејќи е градска катедрална црква, која ќе се користи за свечености и убави моменти, предвидов иконостасот да се изработи во познатиот прилепски бел мермер, со што ја продолжуваме традицијата по примерот на иконостасите во Вељуса и во Водоча. Мајсторот што ќе го изработува исто така е од Прилеп. Нашата црква е единствена по тоа што е изградена на ист начин како што се граделе црквите во минатото, кога всушност биле постигнати највисоките дострели во изградбата на ваков вид црковни објекти. Се изработува иконостасот и се очекува да биде монтиран овој месец, по поставувањето на подот на црквата, кој ќе биде во интерзија на мермер и гранит со елементи на мозаик. Исто така, ќе биде вградено и подно греење, со што ќе се овозможи непречено функционирање на црквата и во зимските месеци. Во однос на фрескоживописот, таа ќе биде живописана во техниката алсеко, што значи дека ќе се слика на сув малтер, кој претходно е подготвен за таа цел. Всушност, целата црква има 1.900 квадрати ѕидна површина, која ќе биде насликана. Врз основа на програмата за живописување на внатрешноста на црквата, за да се прикажат сите сцени од животот на Христос и светите маченици, потребно е да се насликаат неколку илјади ликови, односно најмалку 4.000, а најмногу 9.000. За црквата „Св. Петка“ веќе се ангажирани стручни лица и во тек е подготвувањето на програмата, по што ќе следува оној лавовски дел што се бара од уметниците за да се наслика фрескоживописот. Да споменам дека наосот во црквата има 130 квадратни метри и сметам дека спаѓа во средно големи цркви, нартиксот и тремот се по 40 квадратни метри. Црквата странично има два параклиса по 30 квадратни метри, од кои едниот со тенденција да се користи за крстилница, односно „Св. Јован Крстител“, а вториот да биде „Св. Трифун“, заштитник на лозарите и на овоштарите. Според проектот, црквата е лоцирана на парцела од 7,5 илјади квадрати и се гради по примерот на свечените градски цркви. Сметам дека ќе ги внесеме и испочитуваме сите елементи што се карактеристични за црковниот ентериер и црквата „Св. Петка“ ќе претставува синтеза од она што досега е направено во црквите во Македонија, и тоа во најубав облик и форма. За мене е исклучително значаен периодот кога е постигната кулминација во изградбата на христијанските православни храмови од каде што црпев сознанија и тежнеев овој современ храм да го изградиме како продолжение на таа исконска култура, а на помладите генерации да им ги пренесеме чистите совршени форми како одраз на чистата христијанска вера на македонскиот народ. Затоа што таа била и треба да остане традиција на македонскиот народ.

Со точност не може да се предвиди кога црквата „Св. Петка“ ќе биде завршена. Со изградбата на ваквите објекти никогаш не може да се брза, затоа што вистинската определба е таа да биде репрезентативен пример на ранохристијанска црква во најчиста и најизворна форма. Нејзиното осветување засега го најавуваат само звуците на трите ѕвона, за кои кавадарчани велат дека прекрасно ѕвонат.

     
Автор: Мирјана Мукаетова

http://www.novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=52131640199&id=9&prilog=0&setIzdanie=22871#.UYg-oTDyOEQ.facebook

Дали мене ми се чини дека ова е најбрзо изграден црковен објект во Македонија

Edited by Џоле - 09-Aug-2014 at 11:13

На прв поглед помислив дека е плаошник, навистина убава црква

фото: Дајана Гелова

Edited by zdravozivo - 01-Feb-2014 at 22:19