Регулација на Брегалница

Брегалница ќе биде пловна

Експертски тим изработува студија за можностите Брегалница да стане пловна река во должина од 50 километри, од Виница до Штип, и да го прероди источниот регион, кој досега често забораваше на реката што значи живот за 200 илјади жители

Реката Брегалница, главната и најважна артерија на источниот или брегалничниот регион, конечно се најде во фокусот и доби апсолутен приоритет во заедничките планови на единаесетте општини со 182.000 жители, но и на уште две-три општини од соседните региони, кои, исто така, директно се врзани со сливното подрачје на Брегалница. По преправка и едногласен заклучок на Советот за развој на Источниот плански регион, експертски тим пред два месеца почна со изработка на студија за регулација на сливот и на коритото на реката Брегалница. Со неа прецизно треба да се утврдат и можностите за изградба на нови мали акумулации, брани, каскади, па дури и да се истражат можностите за реализација на идејата Брегалница да се претвори во пловна река за мали пловни објекти во должина од 50 километри, од Виница до Штип.

- Покрај овој проект, главен за Советот, градоначалниците на 11-те општини утврдија уште шест приоритетни проекти сообраќајна инфраструктура, туризам, органско земјоделско производство, искористување на биомасата, управување со цврстиот отпад и изградба на пречистителни станици. Но, и тие директно или индиректно се поврзани со Брегалница, која е крвотокот на регионот и без која тој не може да опстане. Изработката на студијата за нејзина регулација треба да заврши до крајот на септември. Таа ќе биде база на изработка на десетина проекти поврзани со реката, со кои потоа ќе аплицираме за средства - вели Драгица Здравева, раководител на Центарот за развој на Источниот плански регион.

Добро е што, конечно, почна да се сфаќа значењето на Брегалница, бидејќи досега големиот потенцијал на реката се искористуваше симболично, а поради неодговорниот однос водите во брегалничкиот слив често се загадуваат и повремено се опасни за живиот свет во реките.

Брегалница од изворите на територијата на општината Пехчево, во непосредна близина на границата со Бугарија, па до вливот во Вардар е долга 225 километри. Се проценува дека годишно до Калиманци, најголемата хидроакумулација, низ Брегалница протекуваат околу 200 милиони кубни метри вода и речиси уште толку во нејзиното корито во долниот тек носат и притоките. Сите општини со вода за пиење се снабдуваат од бунарите со подземни води покрај или од хидроакумулациите на Брегалница и на нејзините притоки, од кои повеќето се стари, изградени пред три-четири децении. Ги има вкупно седум со акумулациски потенцијал од 180 милиони кубни метри вода, а со новото езеро на Злетовица тој потенцијал ќе се зголеми на 200 милиони.

Но, најголемиот дел од тие води течат напразно, без да се искористат. Ниту во електроенергетскиот сектор, бидејќи на Брегалница и на нејзините притоки има само неколку мали хидроцентрали, ниту во земјоделството. Поради малите површини опфатени под систем за наводнување, приносите од земјоделските култури се многу скромни во однос на потенцијалите на регионот, во кој половината општини се класично земјоделски. Хидромелиоративниот систем „Брегалница“, изграден пред четири децении и димензиониран за наводнување на 25.000 хектари во регионот, сега се користи само со една третина. Добар дел од каналската мрежа долга околу 600 километри е одамна уништен и надвор од функција.

- Забот на времето, но и човечкиот фактор си гонаправија своето. Лани наводнувавме 6.000, а годинава околу 8.000 хектари, од кои половината се под ориз. Хидролошката состојба во последните неколку години, а особено годинава, е одлична и штета е што тоа доволно не може да се искористи - истакнува Горан Зашов, директор на „Водостопанство Брегалница“.

За жал, Брегалница важи и за една од најзагадените реки во Македонија. Во нејзините и во водите на нејзините притоки се слеваат речиси сите фекалии и други отпадни материи од населените места, фабриките, од пестицидите на земјоделците. Отпадните материи пред да ги испуштат ги пречистуваат само неколку фирми, а ниту еден град нема пречистителна станица. Во сливното подрачје на Брегалница се и големите рудници - „Саса“, „Злетово“ и „Бучим“. Од нивните јаловишта во изминатите две-три децении беа предизвикани неколку големи еколошки хаварии, со тешки последици за флората и фауната во Брегалница.

- Со уредбата за категоризација на реките од 1999 година, водите на Брегалница во горниот тек до Истибања се почисти и се водат во втора, а во долниот тек се од трета категорија. Особено критични се летните месеци, кога водостојот на реката е низок, па загадување со помор на риби и други последици врз живиот свет во реката може да предизвикаат и мали отпадни, особено хемиски материи. Лани поднесовме четири прекршочни пријави против фирми-загадувачи. Но, неопходно е да јакне свеста, но и да се најдат средства за изградба на пречистителни станици. Од општините во регионот само Берово наскоро ќе го реши ова суштинско прашање - вели Владимир Черкезов, државен инспектор за животна средина за источниот регион.

На Брегалница ќе се градат петнаесет брани

Инвестиции за регулација, наводнување, но и за водоснабдување

Иван Бојаџиски


ШТИП - На Брегалница, најголемата река во источна Македонија, ќе се градат петнаесет гумени брани. Вакви капацитети, кои треба да помогнат во подобрување на социоекономските прилики во најсиромашниот и најнеразвиен регион во државава, ќе се градат во сите општини низ кои протекува Брегалница, односно од Берово се' до штипско Ново Село. Договор за една од најголемите инвестиции во регионот постигнаа градоначалниците од единаесет општини, а изработката на проектот е доверена на „Урбан рурален консалтинг“ од Скопје.

На вчерашната прес-конференција штипскиот градоначалник Зоран Алексов информира дека по течението на реката, во атарот на општината Штип во наредните три години ќе бидат изградени две од петте планирани гумени брани.

„Прво ќе ја градиме браната во непосредната близина на автобуската станица покрај населбата 8 Ноември. Таа ќе биде висока два метра, а водното огледало ќе се протега во должина од еден километар. Браната ќе служи за рекреација, покрај неа ќе се изградат кејови, шеталишта, плажи, трим-патеки. Втората брана која има приоритет ќе биде изградена во новоселската клисура, на излезот од Штип кон Радовиш“, потенцира градоначалникот Алексов.

Претседателот на Советот на регионот и градоначалник на Кочани, Ратко Димитровски, вели дека браните ќе бидат повеќенаменски. „Ќе послужат за регулација на речното корито, бидејќи при големи врнежи водата знаела да излезе од своето корито и да направи штети. Во одделни, посебно земјоделски општини браните ќе послужат и за наводнување на нивите, а во други и за водоснабдување“, нагласува Димитровски.

Штипскиот градоначалник вели дека за овој капитален проект регионот ја имал првичната поддршка на Владата, која издвоила средства за изработка на студијата за можностите на реката Брегалница. „Очекуваме финансиска поддршка и во изградбата на браните, бидејќи како општини самите немаме финансиска моќ. Токму поради фактот дека нашиот регион е најнеразвиен, финалниот концепт ќе оди пред националниот совет за рамномерен економски развој. Очекуваме целосна поддршка од ова тело што ќе даде нов импулс и во економскиот развој на источниот плански регион“, вели Алексов.

Според експертите, низ Брегалница годишно неконтролирано протекуваат 200 милиони кубни метри вода плус сто милиони кубни метри кои се акумулираат во „Калиманци“, едно од најголемите вештачки езера во државава. Првичните пресметки се дека изградбата на една гумена брана, без уредување на нејзината околина, ќе чини околу 400.000 евра.

Општините во регионот се со скромни буџети, доволни само за исплата на платите на вработените, но не и за какво било инвестирање во развојот. Од тој аспект, штипскиот градоначалник е со став дека овој проект има големи шанси на успех со влог по принципот на јавно-приватно партнерство.

„Уредувањето на просторот ќе биде доверено на заинтересирани бизнисмени кои покрај браните ќе можат да изградат мали угостителски објекти, спортски терени, трим-патеки, и други содржини за спорт и рекреација. Терените се исклучително примамливи и очекуваме заинтересирани“, оптимисти е Алексов.

http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=B8077F604F250C4A94446FA070D10958