Односот кон образованието многу добро ја отсликува состојбата на едно општество. За жал во нашата земја, особено изминативе 2 години и особено високото образование состојбата е повеќе од лоша.

Мора целосен и долгорочен ремонт на образованието наместо реформи кои траат колку и министрите.

Вкупниот број запишани студенти на прв циклус студии на македонските универзитети (согласно податоците на https://www.stat.gov.mk/PrethodniSoopstenijaOblast.aspx?id=29&rbrObl=5 - ДЗС ) во учебната 2010/11 бил 61,497, додека во 2020/21 таа бројка е 49,500.

На УКИМ бројот се намалил од 29,387 на 22,489. Од факултетите, ФИНКИ и Дизајн се нови; Медицински, Фармацевтски и ФДУ имаат раст на бројот на запишани студенти, додека сите други имаат пад.

Бројот на запишани студенти на прва година на УКИМ се намалил од 8,326 на 4,458. Покрај новите, раст имаат Архитектонски и Медицински.

Најголем придонес за намалувањето има демографијата. 1986-92 се родени 254,081, додека 1996-2002 181,880, пад од 28%. Во меѓувреме, бројот на студенти од 2010 до 2020 паднал за 20%, па уделот на студенти кај младите е зголемен.

Македонија треба да се фокусира кон тоа што е модерно и профитабилно, но последниве кризи малку повеќе го сменија размислувањето во Европа, која сфати дека сепак мора да има развиени домашни земјоделство и индустрија. Не смееме да ги занемариме и примарниот и секундарниот сектор.

Функционалната неписменост од 2/3 е најголем проблем на Македонија, т.е. извор на сите останати - таа мора да биде фокус на секој кој сака да ја реформира државава и да одиме напред. Ни треба темелен ремонт на образованието, од реорганизација (особено на високото), преку образовни програми и условите во образованието, до личен развој.

Со драстичното намалување на бројот на студенти (ме изненади преполовувањето на бруцоши на УКИМ) нужни се низа реформи за опстојување на факултетите и подобруање на квалитетот на образованието, на пример:

- спојување на некои факултети, па дури и универзитети;

- практична настава на прв циклус на многуте факултети кај кои или ја нема или е во многу помал обем од потребното. Без разлика дали како дел од предметите или како дополнителна екстерна активност, значително би го подобрила квантитетот и квалитетот на наученото;

- комплементарно на практичната настава, сегашната воглавно катедрална настава (тука би ги вброил и студентските powerpoint проекти) мора да се замени со динамична и интерактивна;

- воведување на екстерни активности од областа на јазикот, културата и спортот;

-- курс по македонска литература;

-- редовни културни активности (само 23% од Македонците присуствувале на културен настан во 2015, додека просекот на ЕУ е 63%) со акцент на театар, балет и опера и млади македонски уметници од сите области. Може да се формира универзитетски клуб каде би настапувале само emerging уметници. Целосна забрана за турбофолк.

-- пандемијата покажа дека здравјето кај Македонците е на многу лошо ниво, процентот на тие кои имаат редовни физички активности е многу помал од ЕУ и голем број се скептични кон медицината базирана на докази. Факултетите треба да организираат редовни спортски активности, пропратени со курсеви за унапредување на здравјето.

- итн.

Воедно, мора да се подобри образовната инфраструктура. Зградите на факултетите и особено студентските домови се прилично застарени и не прилегаат на 21 век. Впрочем состојбата со студентските домови е една од главните, ако не и главната причина зошто македонските факултети се меѓу малкуте во светот кои две години имаат нискоквалитетна, алиенирачка онлајн настава која ги уништи поимите факултет и студент.

Привршува времето на масовна имиграција. Фертилитетот паѓа низ цел свет, а повеќе земји се развиваат и ќе преоѓаат од емиграциони во имиграциони. Зголемен број држави ќе имаат потреба од мигранти, чијшто број се намалува. Мислам дека Македонија нема потенцијал да привлече голем број преселници и не може да се потпреме само на тој извор.

Потребно ни е подобрување на стручните средни.

Студенти на прва година на македонските универзитети и виши школи од 1998 до 2020. Вкупната бројка се зголемила од 11,692 на 12,365. Просекот 1998-00 бил 12,435; 08-10 18,694 и 18-20 13,332, и тоа:

УКИМ 9,692 | 7,691 | 5,400

Останати државни 2,743 | 7,448 | 5,380

Приватни 0 | 3,555 | 2,553

Бројките за најголемите факултети на УКИМ+ТФБ:

ПМФ 694 | 567 | 298

ФЕИТ 679 | 633 | 256

Медицински 267 | 417 | 657

Земјоделски 991 | 293 | 88

Економски 1,366 | 975 | 523

Правен 803 | 989 | 357

Филозофски 705 | 937 | 524

ФИНКИ 0 | 0 | 941

Технички Битола 815 | 706 | 144

ФИНКИ со самото појавување стана најпопуларен факултет во државава, а солиден раст има и Медицински. Кај сите други има преполовување, на ТФБ пад од 80%, а на Земјоделски бројката е намалена за над 10 пати.

Катастрофа, мада очекував воопшто да го нема на листата годинава.

УКИМ веќе неколку години е во незавидна состојба и тешко дека наскоро ќе може да се оправи. Голем број од проблемите настануваат и од намалувањето на бројот на студенти што е можеби и најнерешлив проблем - интересот за високо образование достигна плафон, генерациите се намалуваат, а заинтересираност на странци да студираат тука речиси и да нема. На некои факултети и за десет пати е намален бројот на студенти од пред 10-20 години и тоа неминовно води кон намалување на критериумите, пад на буџетот и слаба продукција и развој.

Атина 301-400

Белград 301-400

Загреб 401-500

Солун 501-600

Љубљана 601-700

Крит 701-800

Патра 701-800

Технички Универзитет Атина 801-900

Тесалија 801-900

Нови Сад 901-1000

Извор: https://www.shanghairanking.com/rankings/arwu/2023 - shanghairanking.com