Електраната е градена етапно и тоа:

- 1947 година - почеток на изградбата
- 1952 година - одлука за основање на ХЕ Маврово
- 1957/58 година - влегување во погон на два агрегати
- 1973 година - влегување во погон на уште два агрегати

 

  ХЕ Вруток е деривационо-акумулациона електрана и заедно со целокупната електромашинска опрема е сместена во каверна изградена под земја. Самата каверна е изградена на 4 просторни нивоа во кои се поставени четирите хидроагргати и главната просторија за управување со нив.

Трафо комора

  Оваа комора исто така е сместена под земја и во неа се сместени четири блок трансформатори од по 42 MVA. Енергијата од трафо комората на 110 kV напонско ниво се доведува до 110 kV разводна постројка.

110 kV постројка

  Карактеристично за оваа постројка е тоа што претставува чвориште од два доводни и три одводни 110 kV далноводи, каде едниот од изводите е до 220 kV разводна постројка. Во состав на постројката се наоѓа и 35 kV разводна постројка на кое се врзани хидроелектраните Врбен и Равен.

Електраната е градена етапно и тоа:

- 1947 година - почеток на изградбата
- 1952 година - одлука за основање на ХЕ Маврово
- 1957/58 година - влегување во погон на два агрегати
- 1973 година - влегување во погон на уште два агрегати

 

  ХЕ Вруток е деривационо-акумулациона електрана и заедно со целокупната електромашинска опрема е сместена во каверна изградена под земја. Самата каверна е изградена на 4 просторни нивоа во кои се поставени четирите хидроагргати и главната просторија за управување со нив.

Трафо комора

  Оваа комора исто така е сместена под земја и во неа се сместени четири блок трансформатори од по 42 MVA. Енергијата од трафо комората на 110 kV напонско ниво се доведува до 110 kV разводна постројка.

110 kV постројка

  Карактеристично за оваа постројка е тоа што претставува чвориште од два доводни и три одводни 110 kV далноводи, каде едниот од изводите е до 220 kV разводна постројка. Во состав на постројката се наоѓа и 35 kV разводна постројка на кое се врзани хидроелектраните Врбен и Равен.

Историјат
   1953 - 1962 Во овој период, со прекини се работени Идејните проекти паралелно со истражните работи
   1962 - 1966 Започнува првата фаза на изградбата, за во март 1968 година да биде затворена акумулацијата и бидат пуштени во работа првите два агрегати
   1970           Акумулацијата започнува да се користи за наводнување
   1979 - 1981 Започнува втората фаза од проширувањето на ХЕ Тиквеш, кога се пуштени во работа вторите два агрегати

 Вкупните средни годишни дотекувања изнесуваат 1188 милиони м3, додека просечниот проток е 37,40 м3/с. Површината на сливот изнесува вкупно 5361 км2.

Доводен систем
 Доводниот тунел со кружен пресек е со должина 405,8 м, а дијаметарот е 4,70 м. Прагот на влезниот објект е поставен на кота 215,00 м.н.в.

Брана и акумулација
 ХЕ Тиквеш има камено насипна брана со висина од 113,5 м, при што се формира акумулација со вкупен волумен од 475 милиони м3, од кои корисниот волумен изнесува 309,6 милиони м3. Нормалното проектирано работно ниво на акумулацијата е 265,00 м.н.в. а минималното е 233,00 м.н.в.

Хидроелектрана
 Хидроелектраната Тиквеш е проектирана и изведена со инсталирана снага од 92 MW и годишно производство од 184 GWh.

 Машинската зграда се наоѓа во подножјето на браната. Во зградата се сместени 4 агрегати опремени со Францис турбини со вертикална оска, како и со трофазни синхрони генератори. Трите трансформатори се сместени надвор од машинската зграда.

Локацијата на разводната постројка 110 kV е надворешна.

 ХЕ Шпиље има акумулација со волумен 520 милиони м3, од кои корисниот волумен е 223 милиони м3. Хидроцентралата се наоѓа на самиот состав на реките Црн Дрим и Радика, па затоа режимот на дотекувањата во акумулацијата зависи од режимот на двете реки. Дотекувањето од страна на Црн Дрим во тек на годината е доста рамномерно поради постоењето на две узводни акумулации, Охридско езеро и акумулацијата Глобочица. Протекувањата во Радика се мошне променливи, што се должи на природните фактори во сливот.

Историјат
    1953 - 1962 Во овој период, со прекини се работени Идејните проекти со инвестиционата програма
   1963 Започната е изработка на Главниот проект
   1964 Започнуваат подготвителните работи за почеток на градба
   1966 Свртување на р. Црн Дрим
   1969 Во месец јуни започнува полнењето на акумулацијата, за истата година во октомври да започне со работа ХЕ Шпилје

 Вкупните годишни дотекувања на профилот Шпилје изнесуваат 1700 милиони м3, додека просечниот проток е 53,76 м3/с.
 Површината на сливот до браната изнесува вкупно 4198 км2.

Доводен систем
 Доводниот тунел под притисок, со должина од 321,65 м, е поставен на десниот бок. Прагот на зафатниот објект е поставен на кота 546,00 м.н.в. Зафатниот објект е опремен со решетка и механизам за чистење на истата. Доводниот тунел се разгранува во три дела, а дијаметарот на секоја гранка изнесува 2,20 м.

Брана и акумулација
 ХЕ Шпилје има камено насипна брана со висина од 100 м, при што се формира акумулација со вкупен волумен од 520 милиони м3, од кои корисниот волумен изнесува 223 милиони м3. Нормалното проектирано ниво на акумулацијата е 580 м.н.в., а минималното е 575 м.н.в., меѓутоа за да се намалат преливите во тек на експлоатацијата, нивото во акумулацијата е спуштено и до кота 560,00 м.н.в.

Хидроелектрана
 Хидроелектраната Шпилје е проектирана и изведена со инсталирана снага од 66 MW и годишно производство од 384 GWh. Со ревитализацијата на основната опрема на хидроелектраната, изведена од 1997 до 1999 година, инсталираната снага на ХЕ Шпилје е зголемена на 84 MW.

 Машинската зграда се наоѓа околу 70 м од низводната ножица на браната. Во зградата се сместени 3 агрегати опремени со Францис турбини со вертикална оска, поставени на кота 485,75 м.н.в., како и со трофазни синхрони генератори. Трите трансформатори се сместени надвор од машинската зграда.

 Просторот меѓу ножицата на браната и машинската зграда искористен е за сместување на разводната постројка 110 kV.

 

 Првите идеи за изградба на оваа ХЕ се јавени после поплавата на Скопје во 1962 година, а кои покасно се разработени во Студијата за регулација и контрола на река Вардар, изработена од фирмата Норконсулт А.С. - Осло, Норвешка и финансирана од Обединетите Нации.

 Акумулацијата е со волумен 550 милиони м3, од кои корисниот волумен е 260 милиони м3.

Историјат
  Студии и Идејни проекти од 1962 година.
  Главен проект од 1989 година.
  Почеток на градба во јули 1994 година.
  Пуштање во работа на ХЕ Козјак во 2004 година.

 Вкупните средни годишни дотекувања изнесуваат 715,87 милиони м3, додека просечниот проток е 22,70 м3/с.

Доводен систем
 Доводниот тунел со кружен пресек е со должина 460 м, а дијаметарот е 5,00 м. Прагот на влезниот објект поставен е на кота 420,00 м.н.в.

Брана и акумулација
 ХЕ Козјак има камено насипна брана со висина од 126,1 м, при што се формира акумулација со вкупен волумен од 550 милиони м3, од кои корисниот волумен изнесува 260 милиони м3. Максималното работно ниво на акумулацијата е 459,00 м.н.в. а минималното е 432,00 м.н.в.

Хидроелектрана
 Хидроелектраната Козјак е проектирана и изведена со инсталирана снага од 80 MW и годишно производство од 156 GWh.

 Машинската зграда се наоѓа во подножјето на браната. Во зградата се сместени 2 агрегати опремени со Францис турбини со вертикална оска, како и со трофазни синхрони генератори. Трите трансформатори се сместени надвор од машинската зграда.

Локацијата на разводната постројка 110 kV е надворешна.

 Акумулацијата е со волумен 58,4 милиони м3, од кои корисниот волумен е 13,2 милиони м3. За глобочичката акумулација со посебни доводи се доведуваат водите на р. Јабланска и р. Селечка. Последната е приклучена во водостанот и оттука преку тунелот се води во акумулацијата.

Историјат
   1954 - 1956 Во овој период се работени Идејните проекти со инвестиционата програма
   1957 - 1961 Започната е изработка на Главниот проект, за во 1960 година да започне и изградбата на електраната
   1965           Пуштање во работа на ХЕ Шпилје

 Вкупните средни годишни дотекувања изнесуваат 964 милиони м3, додека просечниот проток е 34,13 м3/с.
Површината на сливот изнесува вкупно 3118 км2.

Доводен систем
 Доводниот тунел под притисок е со кружен пресек и должина од 7740 м, дијаметарот е 4,40 м, V=2,47 м/сек. Прагот на влезниот објект поставен е на кота 673,50 м.н.в.

 Водостанот е цилиндричен тип со пригушител, две долни проширувања од кои едното се користи како деаерациона комора и една горна комора од диференцијален тип со преливен праг и отвор во вид на вертикална шахта низ која се воведуваат зафатените води од р. Селечка.

Брана и акумулација
 ХЕ Глобочица има камено насипна брана со висина од 94,5 м, при што се формира акумулација со вкупен волумен од 58,4 милиони м3, од кои корисниот волумен изнесува 13,2 милиони м3. Нормалното проектирано работно ниво на акумулацијата е 687,50 м.н.в. а минималното е 682,00 м.н.в.

Хидроелектрана
 Хидроелектраната Глобочица е проектирана и изведена со инсталирана снага од 42 MW и годишно производство од 191 GWh.

 Машинската зграда се наоѓа на десниот брег на р. Црн Дрим, на 7,8 км низводно од браната, непосредно узводно од вливот на Селечка река. Во зградата се сместени 2 агрегати опремени со Францис турбини со вертикална оска, поставени на кота 576,75 м.н.в., како и со трофазни синхрони генератори. Трите трансформатори се сместени надвор од машинската зграда.

Локацијата на разводната постројка 110 kV е надворешна

ХЕЦ Св. Петка (претходно Матка 2) е алката која недостасува за оптимално искористување на хидропотенцијалот на реката Треска. ХЕЦ Св. Петка е лоцирана меѓу новата ХЕ Козјак (во изградба, околу 16 километри возводно од Св. Петка) и постојната ХЕЦ Матка, лоцирана низводно.

Објектот ХЕЦ Св. Петка во рамките на повеќенаменскиот ХС Скопско Поле-подсистем Козјак-Матка има основна намена да го искористи расположивиот хидроенергетски потенцијал на истечните води од ХЕЦ Козјак и локалните води од сливот на река Треска на потегот од профилот ХЕЦ Козјак до профилот ХЕ Св. Петка.

Освен горенаведената намена, со корисниот простор на акумулацијата ХЕЦ Св. Петка заедно со расположивиот корисен акумулационен простор од постојната акумулација Матка, треба да овозможи постојано пререгулирање на дневните истечни води од ХЕЦ Козјак, (проектирана и изградена да работи како врвна електрана според дневните потреби на конзумот), според потребите на останатите водокорисници низводно од ХЕЦ Матка (водоснабдувањето, наводнувањето, биолошкиот минимум и други потреби). Како енергетски објект ХЕЦ Св. Петка практично ќе работи како проточна хидроелектрана со истечните води на ХЕЦ Козјак во тек на денот, пререгулирани и максимално воедначени според барањата на останатите водокорисници низводно од ХЕЦ Матка. Со паралелна работа на ХЕЦ Козјак и ХЕЦ Св. Петка ќе се добие дополнителна расположива снага од ц.ц.а. 110 MW во електроенергетскиот систем.

За овој проект досега е припремена следната техничка документација:

• Геолошки, геотехнички и сеизмички студии;
• Студии за оптимално искористување на потенцијалот на р. Треска;
• Идеен проект;
• Фисибилити студија “ Инвестициони можности во енергетскиот сектор ” -Компонента 3: Хидроелектрана Св. Петка (Матка II ) Техничка & Еколошка студија за реката Треска, финансирана преку FARE Програмата и изработена од Конзорциум на компании предводен од EXERGIA S.A. (Грција).

 

Во наредниот период треба да се изготви Главен проект и Тендерска документација за финансирање и набавка на опрема.

 

Финансирањето на проектот се планира дел од сопствени средства на ЕЛЕМ, дел од средства од Механизмот за Чист Развој (CDM), а дел преку обезбедување на кредит за главните градежни работи и опремата, со следниот распоред:

Сопствени средства на ЕСМ	12,900 мил.ЕУР
Механизам за Чист Развој	6,000 мил. ЕУР
Кредит	31,730 мил.ЕУР

 

 

 

 

ОПИС НА ПРОЕКТОТ

Пристап до локацијата

Пристапот до локацијата на ХЕЦ Св. Петка е во моментов возможен или со брод преку акумулацијата Матка 1, долж речното корито, или пешки низ планинската патека на левиот брег на реката. Новиот пристапен пат е во завршна фаза на изградба.

Брана

Браната ќе биде двојна лачна брана, со висина од 69 m, со должина на круната од 118 m, ниво на круна на 364 мнв, и со вкупен волумен на браната 27.325 m 3 .

Акумулација

Акумулацијата ќе покрие површина од 0,54 (km) 2 на минимално работно ниво од 355 мнв и максимална површина од 0,62 (km) 2 , на максимално ниво од 357,3 мнв. Вкупниот волумен е 9,1 x 10 6 m 3 , со активен волумен од 1,1 x 10 6 m 3 . Должината на акумулацијата е 11 km долж реката Треска.

Капацитет на турбината

Инсталираниот капацитет на централата е 36,4 MW. Две Франсис турбини, секоја со 18,2 MW се инсталирани во ХЕЦ. Проектираниот протек низ турбините е 2 x 50 m 3 /s.

Трошоци

Вкупните трошоци за ХЕЦ Св. Петка се проценети на 44.630.000 евра, и се составени од следниве елементи:

• Претходни : 1.738.000 евра ;
• Подготвителни работи: 5.961.000 евра ;
• Главни градежни работи: 23.800.000 евра ;
• Оскултација на брана : 250.000 евра ;
• Експропријација, итн: 500.000 евра ;
• Електромашинска опрема: 12.381.000 евра .

Реализацијата на проектот е предвидена да биде во период од 4 години.

Хидролошки податоци

Потребните хидролошки податоци за акумулациите на ХЕЦ Св. Петка и Матка 1 се обезбедени од ЕСМ.

Протеците за годините 1993, 1985 и 1963 се сметаат за репрезентативни за целиот период 1946 – 1995. Годината 1993 е најсушна (10,5 m 3 /s), просечните протеци се регистрирани во 1985 (21,8 m 3 /s), додека максималните протеци се појавија во 1963 (51,7 m 3 /s). Протеците за овие три години се искористени при пресметките за енергетското производство.  

Енергетско производство

За пресметка на енергетското производство, е користено компјутерскиот модел HEC-5. Овој програм е развиен на Хидролошкиот Инжинерски Центар (HEC) на Военото Тело на Инжинери на Армијата на САД ( US Army Corp of Engineers ).

Енергетските пресметки се направени за неколку сценарија. Сценариото кое е усвоено за економската проценка на животниот век го зема предвид следново:

•  потребата од еколошки протек од 3,5 m 3 /s низводно од ХЕЦ Матка 1;

•  потреби од наводнување од 105 милиони m 3 низводно од ХЕЦ Матка 1;

•  најдобра ефиксност за работа на ХЕЦ Св. Петка (протек од 45 m 3 /s за секоја Францис турбина).

Економска проценка на животниот век

Економската проценка на животниот век се заснова на показатели и критериуми во врска со дисконтираните трошоци и приходи, кои резултираат во текот на работниот век на анализираното решение. Основните претпоставки се следниве:

• Сопствен капитал: 20% од вкупната потребна инвестиција;
• Долгорочен заем: 80% од вкупната потребна инвестиција;
• Долгорочен заем ( период од 20 години, грејс период 6 години, камата 3%) ;
• Животен век на инвестицијата од 25 години.

Понатаму е претпоставено дека производството на Св. Петка ќе ја замени делумно моќноста од ТЕЦ Неготино, со погон на мазут, и тоа целосно од виртуелна гасна турбина со ист капацитет.

Резултатите ги вклучуваат следниве параметри:

• Дисконтиран производен трошок: 51,76 €/MWh;
• Интерна Стапка на Рентабилност (на сопствените вложувања) 10,5%;
• Нето Сегашна Вредност: 4.400.000 €.

Врз основа на овие резултати, треба да се нагласи дека проектот Св. Петка може да се смета економски исплатлив од аспект на ЕЛЕМ, со оглед на тоа што овозможува поврат на сопствениот капитал од 10,5% во реални услови, кој е поголем од потребните 6%. Понатаму, дисконтираниот производен трошок од 51,76 €/MWh се смета за конкурентен, во споредба со трошокот кој би се јавил доколку вршната енергија се произведува со гасни турбини.

Вклучена е исто така и параметричка анализа, која се однесува на несигурноста поврзана со бројни критични параметри.

Еколошки аспекти

Генералниот заклучок од Проценка на влијанијата врз животната средина (EIA) е дека акумулацијата ќе има позитивни ефекти. Нејзиното влијание ќе биде позитивно како извор на животна средина. Од постоењето на акумулацијата ќе има придобивки и вработувањето.

Нивото на акумулацијата ќе биде од големо значење. Позитивните влијанија ќе бидат уште поголеми тогаш кога акумулацијата е полна, но ќе бидат значително помали и дури негативни, тогаш кога нивото е мало.

 

http://www.elem.com.mk/index.php?id=62 - На почеток

ГЛАВНИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ХЕЦ СВ. ПЕТКА

Основните податоци и главните карактеристики на ХЕП Св. Петка се следниве :

Хидрологија

*)без акумулацијата “ Козјак ”

Акумулација

Брана

Прелив

Темелен испуст

Опточен тунел

Доводни органи

Електрана

  Предвидена е изградба на брана и акумулација со зафатни градби на сите притоки на Мала Река, деривациони канали, главен доводен деривационен тунел, цевовод и машинска зграда.

  На крајот на доводниот тунел е лоциран цилиндричен водостан. Водата од водостанот се води преку два цевоводи до машинската зграда.

Техничката документација е на ниво на Главен Проект.

 Со својот голем акумулационен простор, оваа ХЕ има можност да го регулира природниот проток на Црна Река. Оваа акумулација е прва во низата на три енергетски скалила и има голема важност за производство на квалитетна енергија, не само во ХЕ Чебрен туку и во низводните електрани, изградени или планирани (ХЕ Тиквеш и ХЕ Галиште).

 ХЕ Чебрен е прибранска електрана лоцирана во близина на гравитационо лачната брана. Во проектната документација преливниот орган се предвидува да биде преку браната а темелниот испуст е лоциран во телото на браната.

 Електраната се состои од следните објекти: камено насипана брана со глинено јадро, опточен тунел кој после изградбата ќе се користи како темелен испуст, шахтен прелив, доводен тунел, цевовод и машинска зграда со три агрегати.

Техничката документација е на ниво на Идеен Проект.

  Производството во комбинатот е започнато во 1980 година, со ископ на јаловина од првиот БТО систем(багер, трака, одлагач), а првите киловатчасови електрична енергија се добиени во 1982 година кога во работа е пуштен првиот од трите блока на електраната. Производството го овозможуваат три блока чија моќност со реконструкција во 1994 година е зголемена за дополнителни 15 MW по блок или за вкупно 45 MW нова моќност, така што сега инсталираната моќност по блок изнесува 225 MW или вкупно 675 MW. Годишното производство на електрична енергија изнесува 4600 GWh.

  Сиот овој потенцијал во РЕК Битола овозможува над 70% учество на комбинатот во вкупното производство на електрична енергија во електроенергетскиот систем.

  Кога се говори за РЕК Битола не треба да се изостави фактот дека се работи за едно перманентно високо производство, кое споредено со енергетските објекти од овој вид, дури И споредено во пошироки рамки заслужува голем респект. Ова го потврдува И постојаното натфрлување на годишните производни биланси.

  РЕК Осломеј започна со производство во 1980 година , и се до денес забележува одлични производни резултати. Со инсталирана моќност од 125 MW оваа електрана обезбедува околу 10 проценти од вкупното производство на електрична енергија во  Република Македонија. Оваа термоелектрана како основно гориво користи јаглен со просечна калорична вредност од 7600 kJ/kg, а потрошувачката на јаглен изнесува 1,5 kg/Wh, додека потрошувачката на мазут е 2.16 gr/Wh. Годишниот ископ на јаловина изнесува над 3 милиони метри кубни јаловина и над 600.000 тони јаглен годишно.

 Термоелектраните во РЕК Битола работат со полн капацитет и учествуваат во вкупното производство на електрична енергија во Р.Македонија со 70-80%.

 Површинскиот коп Суводол се наоѓа источно од Битола на оддалеченост од 15км и зафаќа површина од околу 9,0 км². Експлоатацијата на рудникот Суводол е започната во 1977 година со откопување на јаловината, а во средината на 1982 година е започнато откопувањето на јаглен.

 Рудникот Суводол е отворен врз база на извршените истражни работи во 1972 – 1974 година и изработениот “Елаборат за рудни резерви” од 1975 година со кои беа утврдени и заверени геолошки резерви од цца 175.000.000 т., а со искористување од 95% на минералната суровина, односно 5% загуби, се пресметани експлоатациони резерви од 161.000.000тони, со просечен однос на јаглен и јаловина 1 :3,9.

 Јагленовиот слој е со просечна дебелина од 19,8 метри и се наоѓа на длабочина од 30-100 метри.
Технолошкиот процес на експлотација во ПК Суводлол се базира на класична континуирана технологија на ископ, транспорт и одлагање на откривката. Во работа се 3 БТО системи (Багер, Транспортер, Одлагач), и врз основа на карактеристиките на расположивата механизација и геометријата на копот, извршени се сите анализи за вертикалната распределба на етажите и динамиката на ископот.

 При изборот на технологијата на работа на системите, земени се во предвид технолошките карактеристики на секоја багерска единица поединечно, како и геометријата на откопниот блок а врз основа на усвоените гемеханички параметри.

 Според вертикалната распределба на масите по системи, откопувањето се врши со следната технологија: На I и II БТО систем работат ротобагери тип SRs - 2000, со теоретски капацитет од 6000м³/ч, систем на транспортни ленти со ширина од 1,8 метри и конзолен чекорен одлагач ZP-6600 со теоретски капацитет од 6000м³/ч.

 На О БТО систем работи, ротобагер SRs – 1300 со теоретски капацитет од 4.000 м³/ч, систем транспортни ленти со широчина од 1,6м и одагач тип А₂Rs – 5500 со теоретски капацитет 5500 м³/ч.

 Со I и II БТО систем се врши ископ на јаловината во три етажи: висинска, подетажа и длабинска, а се одлага на надворешните одлагалишта, додека ископната јаловина од О БТО систем се одлага во внатрешното одлагалиште.
На приложените слики е прикажана опремата која се користи во ПК Суводол.

 Системот за ископ, транспорт и дробење на јагленовиот систем го сочинуваат следниве машини: два ротобагери SRs – 630 со теоретски капацитет од 2 х 1200т/ч, еден рогобагер Кu – 300 со капацитет од 2.200т/ч и систем на транспортни ленти со ширина од 1,6м, дробилична постројка со капацитет од 2 х 1250т/ч и уреди за издвојување на гранулиран јаглен за широка потрошувачка со капацитет од 300.000 т/год.

 Машините и уредите кои го сочинуваат јаагленовиот систем, технолошки се поврзани преку заштита и блокади со комбинирани машини (ротобагери) на депонијата за јаглен во термоелектраните кои можат истовремено да одлагаат и да копаат.

 Годишниот капацитет на откопан јаглен од рудникот е 6,5 х 10⁶т јаглен.

 Според последните анализи динамиката на завршување со работа на системите е следниот:

 Ова лежиште е поделено на два ревира со реката Темница и тоа:

• ПК Осломеј-Исток, целосно е изваден јагленот.
• ПК Осломеј-Запад е во фаза на експлоатација.

 Во ПК Осломеј-Запад, во експлоатационото поле се определени следните количини и тоа:

 Со овие количини на јаглен се обезбедува континуирано работење на ТЕ Осломеј за период од 14-15 години. Во склоп на ова лежиште се регистрирани потенцијални мали јагленови простори: Стар рудник и Осломеј – Североисток.
Во ПК Осломеј – Запад е регистриран еден јагленов слој со константни моќности од 7-8 метри.

 Врз основа гелошките истражувања, хидрогеолошките услови, положбата и протегањето на јагленовиот слој и моќноста на откривката е направен изборот на технолошкиот процес за експлоатација на јагленот и откривката. Моќноста на откривката просечно изнесува 40 метри и истата се откопува во етажи.

 Технолошкиот процес на откопување на јагленот и откривката се врши комбинирано, т.е. со континуирана и дисконтинуирана механизација.
На откопните етажи се поставени БТО системите, кои представуваат технолошки целини на багеровање, транспортирање и одлагање на откривката и јагленот.

 Багерите кои се во работа се роторни и истовремено вршат копање, транспорт и истовар на материјалот. Транспортните ленти служат за транспорт на материјалот од багерот до одлагалиштето, односно преку дробиличното построение до рудните греди на депонијата. Одлагачот претставува завршна конзолна машина, која го прифаќа материјалот од транспортерите и го депонира во внатрешното одлагалиште.

 Во дисконтинуираната механизација се застапени багерите дреглајни со кои непосредно се чисти јагленовиот слој со директно префрлање на материјалот во претходно откопаниот празен простор.

 Откопувањето на јагленовиот слој се врши со два роторни багери SH – 400 во длабински блок чиј теоретски капацитет е 2 х 900м³/ч. Етажниот транспортер е поставен на кровната од јагленовиот слој. Работниот багер SH – 400 е во спрега со самоодниот транспортер PVR – 1800. Самоодната лента, со нејзините технички карактеристики овозможува максимални услови за селективно откопување на јагленот, односно прослојците од јаловината.

 Откопниот јаглен преку јагленовите транспортери се носи до дробилично построение, односно до рудните греди на депонијата, а од таму во термоелектраната.

 Технолошкиот процес на откопување и одлагање на јаловината се врши со континуирана и дискунтинуирана рударска опрема, односно со роторните багери SRs – 400, SRs – 401, ESH – 6/45 и ESH – 10/70.

 Багерите SRs – 400 и SRs – 401 откопуваат во висински блокови, а материјалот преку етажните транспортери се транспортира до одлагачите ZP – 2500 и А₂Rs – 3500 и се одлага во длабински и висински блок во внатрешното одлагалиште.

 Откопувањето (дисконтинуираното) се врши со багерот ESH – 10/70 со кој директно се откопува јаловината и се префрла во откопаниот празен простор а во спрег со багерот ESH – 6/45.

 Годишниот капацитет на откопан јаглен од рудникот Осломеј – Запад изнесува 1,0 х 10⁶ тони.

 Подинскиот јагленов комплекс лежи под главниот продуктивен слој на наоѓалиштето и во него се издвоени 1 – 18 слоеви на јаглен. Просечната дебелина на јагленовиот слој во ПЈС изнесува 14,97м.

 Преку анализа и интерпретрација на досега изведените истражни работи за истражување на ПЈС, како економски интересни се издвоени два подинска слоја на јаглен и тоа: I-от подински слој и II-от подински слој, односно главниот слој од ПЈС.

 Првиот подински слој се карактеризира со релативно мала дебелина од 4,5м и лежи непосредно под Главниот продуктивен слој, кој е откопан или се откопува и се наоѓа на длабочина од 2,5 – 35,0м.

 Вториот јагленов слој (главниот јагленов слој од ПЈС) се наоѓа на поголема длабочина од 50-100м, а од првиот слој е одвоен со серија на прашинети песоци. За разлика од првиот слој овој има континуирано распространување, со променлива дебелина и во одредени позиции се раслојува во повеќе слоеви.

 Вториот јагленов слој во југоисточниот дел од наоѓалиштето (Врањевски ревир) е со дебелина од 5,0 – 39,2м и се спојува со главниот продуктивен слој.

 Во текот на 2004 година извршени се детални геолошки и геотехнички доистражувања и изготвена е техничка документација при што се добиени потребните параметри за геолошката градба, инженерско-геолошките и гео-механичките карактеристики со кој ќе може да се изработи Главен рударски проект за отварање и експлоатација на ПЈС.

 Со овие истражни работи утврдени се следните количини на јаглен:

 Технологијата на експлоатација на Подинската јаленова серија ќе се состои од континуирани БТО системи со користење на дел од опремата од ПК Суводол по завршувањето на ископот на јагленот од Главниот продуктивен слој и со еден нов БТО систем.

 Транспортот на јаглен кој ќе се откопува од ПЈС ќе се врши преку сегашниот транспортен систем кој се користи во рудникот Суводол.

 Како потенцијално можно лежиште за обезбедување на јаглен е наоѓалиштето “Поповјани”.

 Просторот на наоѓалиштето “Поповјани” се наоѓа северно од ТЕ Осломеј на оддалеченост од околу 3км и го зафаќа крајниот северен рабен дел на Кичевскиот басен.

 Досега е истражувано во две фази со истражни дупнатини кои имале единствено структурен карактер. Истите не се користени за дефинирање на хидрогеолошките и геомеханичките карактеристики на седиментационата средина.

 Со оглед на степенот на истраженост на ова наоѓалиште и потребите од обезбедување на сигурна суровинска база за ТЕ Осломеј, потребно е да се извршат комплексни, дополнителни истражни работи чија цел би била, дефинирање на залагањето на јагленовиот хоризонт, неговата дебелина, резервите и квалитетот ни јагленот, хидрогеолошките и инжинерско-геолошките карактеристики, кои ќе послужат за изработка на потребната инвестициона и техничка документација.

 За таа цел е изработен Проект со кој се дефинирани потребите од истражните и испитателните работи, по обем, вид, локација и начин на изведување (спецификација).

 Со изведбата на планираните теренски и лабораториски работи ќе се обезбедат податоци кои ќе послужат за изработка на следната документација:

• Елаборат за класификација и категоризација на рудните резерви;
• Елаборат за инжинерско-геолошките и хидрогелошките истражувања и испитувања;
• Елаборатот од геомеханичките истражувања и испитувања.

 Овие Елаборати ќе преставуваат основа за проектирање на натамошни рударски работи и изработка на Главен рударски проект за отварање и експлоатација на идниот ПК Поповјани.

 Пресметката на геолошките резерви на јаглен е направена уште со изработката на Елаборатот за рудни резерви во Кичевскиот басен од 1968 година и за наоѓалиштето Поповјани се потврдени и заверени вкупно 11.424.000т. Процентуалната застапеност на поедини категории не ја одразува вистинската состојба на степенот на истраженост на наоѓалиштето. Поради тоа е потребно извршување на нови дополнителни комплексни истражни работи.

 Со можното отварање и експлоатација на ова јагленово наоѓалиште ќе се обезбеди јаглен за работа на ТЕ Осломеј за период подолг од 10 години.
Откопувањето на откривката и јагленот од ова наоѓалиште ќе се извршува со истата технологија и опрема со која моментално се работи во ПК Осломеј – Запад.

 Со разработените рударско-технолошки анализи и дефинираните основни параметри на идниот површински коп, а согласно можната динамика на експлоатација, во експлоатационото поле се ограничени вкупно 32 милиона тона јаглен. Од овие количини може да се обезбедат по 2 милиони тони јаглен годишно. Со ова производството ќе се обезбедува гориво за работа на еден блок на ТЕ Битола за наредните 16 години.

 Со оглед на тоа што квалитетот на јагленот на ова лежиште е понеповолен од јагленот на ПК Суводлол, неопходно е што побрзо да се отвори ПК Брод-Гнеотино, со што ќе се овозможи заедничка паралелна експлоатација со преостанатиот дел на ПК Суводол, односно покасно со ПЈС.

 Инаку, наоѓалиштето Брод-Гнеотино се наоѓа на околу 10 км јужно од ПК Суводол, односно помеѓу селата Гнеотино и Долно Егри на запад и реката Црна на југ. На југозапад се наоѓа селото Брод.

 Наоѓалиштето Брод -Гнеотино од аспект на геолошката градба ги носи сите карактеристики специфични за наоѓалиштата Суводол и Живојно.

 Бројот на јагленовите слоеви е констатиран со изведените истражни дупнатини и се утврдени од 1 – 8 со карактеристично раслојување. Раслојувањето настапува кон источниот рабен дел каде што јагленовите слоеви исклинуваат. Дебелината на поединечните јагленови слоеви по своето протегање по хоризонгален и вертикален правец се движат од 0,5 до 7,5 метри.

 Во ограничениот простор за експлоатација на јагленот се пресметани дебелините на јагленовите слоеви кои ќе се експлоатираат, просечната дебелина на откривката до кровината на првиот слој, како и меѓуслојната јаловина до кровината на вториот, третиот и четвртиот слој на јаглен.
Добиени се следните вредности:

• просечна дебелина на првиот јагленов слој изнесува 3,81м, на вториот 3,37м, на третиот 2,95м. и на четвртиот 1,63м.
• просечната дебелина на откривката до кровината на првиот слој изнесува 49,85м., на првата меѓуслојна јаловина 10,32м, на втората 6,81м и на третата меѓуслојна јаловина 4,42м.
• просечна дебелина на збирот на јагленовите слоеви изнесува 9,48м.

 Пресметката на експлоатационите резерви на јаглен и количината на откривка, е направена со метода на паралелни профили, со дефинираните граници и соодветните агли на завршните косини на идниот површински коп.
Врз основа на комплексно извршената анализа на расположивата геолошка документација, усвоените рударско-технолошки параметри на копот и можната опрема, а имајќи го во предвид искуството од досегашната експлоатација на ПК Суводол, извршена е вертикалната распределба на масите откривки и јаглен.

 Во почетната фаза на отварањето и развојот на копот (првите 5-10 години) моќноста на основната откривка е од 50-80 метри за која ќе се ангажират 2 БТО системи (еден стар и еден нов) и еден јагленов систем. Стариот БТО систем ќе биде донесен од рудникот Суводол.

 После овој период доаѓа до значително зголемување на откривката од преку 50-80м., дури и до 100 метри поради што е потребно вклучување на уште еден БТО систем.

 Експлоатацијата на откривката, јагленовите слоеви и меѓуслојните јаловини ќе се врши со селективна технологија со роторни багери во спрег со багерите дреглајни и користење на разделни станици кои ќе служат за преунасочување на јагленот, односно јаловината.

 Транспортот на јаглен од ПК Брод – Гнеотино до предајното место Р.Суводол ќе се врши со систем на транспортни ленти во должина од околу 11 км. Транспортниот систем е димензиониран со цел евентуално да го прими и јагленот од рудникот Живојно, доколку истиот се стави во функција на експлоатација.

 Векот на експлоатација на ПК Брод – Гнеотино изнесува 20 години: 3 години фаза на отварање + 17 години експлоатација на јагленот.

 Постои можност да се прошири експлоатационото поле во правец на север, со што векот на експлоатацијата на јагленот ќе се зголеми за уште 3-4 години.

 Во првата фаза на отварање и развој на површинскиот коп, т.е во периодот од околу 5 години, одлагањето на јаловината ќе се врши на надворешно одлагалиште. После овој период одлагањето ќе премине во внатрешниот откопан простор со правец на напредување југ-север.

 Отварањето на Брод-Гнеотино започна со поставувањето на камен темелникот во август 2004 година.

 Како што е дадено во продолжение, сликата за развојот на производството на електрична енергија до 2005 година, во рамките на Електростопанство на Македонија е една. Оттогаш па се до денес, фокусот на менаџерскиот тим на ЕЛЕМ е понатамошен развој на компанијата.

   ЕЛЕМ, како современа компанија за производство на електрична енергија, е посветена на бизнисот со обновливи извори и продолжува со истражување на можностите за придонесување во одржлив енергетски развој. Во овој правец, главни стратешки предизвици на компанијата во рационалното користење на енергетските ресурси и развојот на обновливите извори се:

•  да ја спроведе енергетската политика, особено преку порационално искористување на енергетските ресурси и развојот на обновливите извори на електрична енергија;
• 
   да промовира истражување и технолошки развој во делот на производство на електрична енергија;
• 
   да обезбеди намалување на емисијата на CO2 - еден од главните општествени стремежи;
• 
   да го зголеми уделот на обновливите извори на електрична енергија во енергетскиот биланс, со што се стимулира одржливиот развој.

 Атласот го изработи американската компанија AWS Truewind LLC, користејќи го MesoMap system, нумерички модел за временска прогноза. Основна цел беше да се идентификуваат, селектираат и изберат регионите и локациите кои поседуваат доволен енергетски потенцијал каде ќе се продолжи со понатамошни едногодишни мерења на параметрите на ветрот, со поставување на мерни станици.  

 Врз основа на резултатите од Атласот, во тек е реализација на Мониторинг Програма на потенцијалот на ветрот во Република Македонија, која се реализира од страна на норвешката компанија NTE, а во рамките на Грант од Норвешката Влада.