Пронајдоците на охридскиот иноватор се уште не побудиле интерес кај фирмите за откуп на некоја од иновациите кои чинат по 50.000 евра, иако со нив се заштедува до 70 отсто електрична енергија

Охриѓанецот Ратко Ѓорѓевиќ-Рац досега има направено осум иновации на грејни тела кои заштедуваат електрична енергија и до 70 проценти, но нема интерес кај фирмите за откуп на иновациите. Грејните тела кои се негов личен изум остануваат единствено да го топлат неговиот дом. 60- годишниот иноватор првиот уред за греење го направил во далечната 1970 година, но и до ден-денеска го чува само како драг спомен на неговите почетоци. Вели дека иако е свесен што единствената придобивка е заштедата на електрична енергија во неговиот дом, работи на нови изуми, а од осумте иновации само една е патентирана од страна на Републичкиот завод за патентирање.
- Греење со мермер е единственото мое откритие кое е патентирано. Работи на тој принцип што помеѓу две мермерни плочи има вжештено улје. Воздухот кој издувува од задната страна има температура од 45 степени, а од предната дава топлина од 90 степени. Потрошувачката е 500 вати за 60 минути, а постигнува температура од 22 степени во простор од осум квадратни метри - вели Рац.

Пронајдоците на охридскиот иноватор се уште не побудиле интерес кај фирмите за откуп на некоја од иновациите кои чинат по 50.000 евра. Ако овие уреди влезат во сериско производство, ќе чинат само стотина евра, а ќе бидат со голема заштеда на електричната енергија. Еден од изумите на Рац е и автоматскиот електронски конвертор кој работи со четири грејачи. Двете шипки работат една минута, а потоа електрониката ги командува другите две. По затоплувањето електрониката исклучува и повторно се повторува процесот со турбината. Заштедата на електрична енергија е 75 отсто, односно ако сте плаќале струја 2.000 денари со оваа иновација ќе платите 1.100 денари.

За свое ремек-дело Ратко Ѓорѓевиќ ја смета иновацијата - греење без грејач.
- Во светов вакво нешто не постои. Во однос на другите иновации заштедата на ова грејно тело е 70 отсто. Електроинженери дојдоа да ја видат и беа воодушевени, но никако не можеа да разберат на кој принцип работи. Во шупливи цевки има трокомпонентна течност која за јавноста е тајна. Потрошувачката за два часа е само еден киловат или 2,5 денари, а загрева површина од шест метри квадратни. Кога би имал пари би направил поголемо вакво грејно тело затоа што заштедата е огромна - вели охридскиот иноватор.

Нема решение за капењето од клима-уредите

Решение за течењето вода од клима-уредите можe да побараат локалните власти со законска рамка

Снежана Калабакова

Клима-уредите се единствениот спас од летните горештини, но истовремено и голем проблем за минувачите кога им капе вода во врат. Граѓаните реагираат кога поминувајќи покрај објектите, од височина неочекувано ќе им падне врз глава кондензирана вода. Ова се случува редовно и кога се поминува покрај секој објект, било да е на некоја институција или станбена зграда, бидејќи климатизацијата на просториите стана масовна.

Клима-уредите се дел од надворешноста на секоја зграда, што значи дека проблемот е присутен секаде низ градот. Досега, евидентно е дека никој не се зафатил со негово решавање. Граѓаните се прашуваат дали има начин да се избегне капењето и дали оние кои ги поставуваат знаат како да ја канализираат кондензираната вода низ олуците на објектите. Познавачите на состојбите велат дека, пред се' е потребно да се иницира законска рамка, во чие изготвување би се вклучиле и локалните власти. На тој начин изведувачите на објектите, а потоа и монтажерите на клима-уредите ќе бидат обврзани водата што истекува од нив да ја пренасочат низ олуците поставени на зградите.

Во развиените земји овој проблем одамна е решен. Онаму каде што климатизацијата е присутна од поодамна како во Италија, Шпанија или Португалија, тешко може да се забележат клима-уреди со црева што висат на фасадата на објектите. Таму постои законска регулатива. Во Скопје вакво модерно решение на истекување на кондензираната вода од клима-уредите преку олук е применето на објектот на Европската унија.

„Сите клима-уреди капат и најлошото е што водата ги малтретира минувачите. Затоа ова едноставно се решава со законска регулатива, според која нивното капење ќе се предвиди при проектирањето, изведбата или реконструкцијата на кој било објект. Секаде каде што има можност нашите монтери водата од клима-уредите да ја канализираат во олуците, но на некои објекти тоа е неизводливо. Ова прашање е важно да се реши, но кај нас се' уште има многу други проблеми како несреден пазар, клима-уреди увезува кој ќе стигне и слично“, вели Мирослав Марина, од службата за маркетинг на „Фонко“.

Значи, барем засега нема брзо решение на проблемот, кој станува се' поздодевен со зголемувањето на температурите, бидејќи тогаш кондензацијата е поголема. Сепак, експертите велат дека како утеха може да послужи фактот дека оваа вода не е опасна.

Нема закон што ќе ги „олади“ клима-уредите

Граѓаните секое лето се изложени на водата што капе од разладните уреди, а надлежните се' уште не можеле ништо да направат за да го решат овој проблем, оти немало законска регулатива

Секое лето скопјани се „разладуваат“ со дождот што капе од клима-уредите, кои со години се составен дел на архитектурата на скопксите згради. Со оглед на тоа дека во законите не е предвидено каде и како треба да се поставуваат овие уреди за ладење, граѓаните ги монтираат каде што им е згодно и притоа воопшто не водат сметка да обезбедат соодветен одвод за водата што истекува. Така, на секој чекор низ градот водата капе врз тротоарите, минувачите, паркираните возила, прозорците на соседите...

- Можеби за некого е маргинален проблем капењето од клима-уредите, но јас имам сериозен проблем. Мојот сосед го поставил уредот веднаш над мојот прозорец од спалната соба. Ако го игнорирам фактот дека веќе не можам да го отворам прозорецот кога работи нивниот апарат, поради топлината што ја создава, не можам ниту да го трпам капењето на водата која удира по плехот од мојот прозорец. Полудувачка! Сто пати го опоменавме да го стави цревото од уредот во олуците од зградата или пак да го намести на друго место. Тој останува глув на нашите реакции, а ние не знаеме што да правиме. Луѓето од куќниот совет креваат раменици - вели Никола Блажевски од населбата Капиштец.

Освен проблематичното капење, не е за занемарување и естетскиот ефект што се постигнува со начичканите клима-уреди по зградите. Поради тоа што ретко која деловна и станбена зграда е изградена со централна климатизација, објектите во Скопје се нагрдени со разни типови на клима-уреди.

- Како да сме на еден голем саем за еркондишни. Водата од нив капе на сите страни, а најмногу страдаат граѓаните. По тротоарите не може да се пешачи слободно поради паркираните автомобили, па мора да се движиме близу до зградите, а таму добиваме гратис туширање-изненадување. Кој знае каква е таа вода и што содржи. Толку силни фирми, а немаат пари да купат црева преку кои ќе се спушта водата - вели еден скопјанец.

Во кабинетот на градоначалникот Коце Трајановски велат дека во новиот Закон за домување, кој е во собраниска процедура, треба да се вметне и член што ќе го третира овој проблем на граѓаните.

- И покрај тоа што нема законска одредба што го третира капењето на водата и поставувањето на клима-уредите, граѓаните треба да внимаваат и на општото добро. Министерството за транспорт и врски, кое го носи Законот за домување, треба да го има предвид и овој проблем. Залудни се апелите до корисниците на клима-уредите, потребно е трајно решение - велат од кабинетот на градоначалникот ТрајановскиОд друга страна, во Министерството за транспорт велат дека со Законот за домување не се третира оваа област.

- Тој закон уредува многу прашања од областа на домувањето, но поставувањето на клима-уредите не е во таа сфера. За решавање на овој проблем треба да се направат измени во законот за јавна чистота - велат во Министерството.

Од Општина Центар, каде што овој проблем е најизразен, велат дека нивните комунални инспектори можат да опоменуваат и да казнуваат кога водата од еркондишните истекува на тротоарите, бидејќи станува збор за јавна површина.

Пред неколку години поранешниот градоначалник Трифун Костовски се обиде да донесе нова одлука за комунален ред во градот, со која ќе беше забрането надворешното нагрдување на станбените објекти со сушење алишта или со готвење по терасите. Со одлуката требаше да се регулира и поставувањето на уредите за ладење, но Советот на Градот не го усвои овој предлог на Костовски.

Од клима-уредите капе неодговорност

Ниту во општините ниту во Градот Скопје не постои никаква иницијатива да се донесат законски измени што ќе ги натераат граѓаните водата од разладните уреди наместо да ја пуштат да тече од големи височини, да ја спроведат со црево до олуците

Капењето од клима-уредите секое лето им ги кине нервите на скопјани, а надлежните не преземаат ништо, оти им е комотно бидејќи ниту општинските ниту градската власт се надлежни да го решат овој проблем. Со години се правдаат дека немаат ингеренции да ги казнуваат граѓаните, оти поставувањето на клима-уредите и истекувањето на водата не биле регулирани во ниту еден закон. Згора на се', ниту во општинските совети ниту во Градот Скопје не постои никаква иницијатива да се промени овој нелогичен статус кво, односно да се донесат законски измени што ќе ги натераат граѓаните водата од разладните уреди наместо да ја пуштат да тече од големи височини, да ја спроведат со црево до олуците. Нејасно е зошто упорно се игнорира овој непријатен проблем, кој очигледно е во сферата на локалната самоуправа, односно е од комунална природа.

Комуналните инспектори велат дека ниту тие ниту некој друг може да преземе законски мерки за овој проблем.

- Општините немаат правилник за поставување или користење климатизери во деловни и во станбени објекти. Тие се поставуваат според проект на фирми, кои и ги сервисираат. Имало случаи кога по налог на комуналните инспектори од Општина Центар биле преземени мерки кон граѓаните што допуштиле водата од нивните климатизери да истекува и таквото истекување е спречено со спроведување на водата во олук. Досега немаме реакција од граѓани што се жалат на вода која тече од климатизерите - велат од Општина Центар.

И од Градот Скопје се категорични дека тоа не е проблем што треба тие да го решаваат и одговорија дека работата на еркондишните не е во надлежност на градските инспектори.

Сепак, нејасно е зошто локалната власт се оградува од проблемот кога според Законот за јавната чистота е наведено дека е забрането истекување отпадни води на јавни површини, што соодветствува со ситуацијата, а водата што капе од климатизерите е валкана од правта што ја апсорбира уредот.

Додека надлежните и не размислуваат на темава, на скопјани им останува и натаму да го трпат капењето и да се снаоѓаат како знаат и умеат.

- Неверојатно е што се' се дозволува кај нас. Низ цел центар тече по тротоарите и нема од каде да се помине. Ако одам зад паркираните автомобили, некој може да ме прегази, ако одам покрај зградите, целата ќе бидам накапана. Толку ли е нерешлив овој проблем што цела плејада градоначалници се сменија, а никој не успеа да стори ништо - вели скопјанката Сашка М.

Граѓаните бараат ако не казни, инспекторите барем да ги предупредуваат сопствениците на клима-уредите соодветно да ги инсталираат.

- Климатизери има насекаде, во секој стан, канцеларија, кои освен што ги нагрдуваат фасадите, предизвикуваат и дождови. Не велам дека не треба да работат климите, но треба да се има предвид каде ќе течат отпадните води, кои додека да стигнам на работа ме прават лом. Само ме интересира дали инспекторите ги капе вода од климатизер или нив ни мува не ги лази - вели Милош Николиќ.

Марија Тасев