Скопско Кале

Привршуваат истражувањата на скопско Кале

По заштитата, идната година тврдината треба да се ревитализира

Катерина Богоева

Привршуваат археолошките истражувања, но и конзерваторско - реставраторските зафати на Скопската тврдина. Во завршна фаза се работите на југозападниот бедем на Горниот град каде што интензивно се работи на последната кружна кула, а до крајот на годината на овој локалитет во центарот на градот археолозите ќе ги истражуваат најстарите праисториски слоеви. „Според планот, треба да се истражи се', освен делот каде што се наоѓа постојниот ресторан „Кале“ со терасата, како и бината. Сега работиме на североисточниот агол што го заградува Киклопскиот ѕид, слегуваме во длабочина од седум-осум метри, во праисториските слоеви“.

Како што информира директорот на Управата за заштита на културното наследство Паско Кузман, импресивниот Киклопски ѕид кој е граден од големи камени блокови ќе се конзервира и ќе се реставрира идната година, за што постои и проект за реализација вреден околу 4 и пол милиони евра. „Со нетрпение чекам да започне неговата конзервација и реставрација и на она што го откривме во продолжение. Киклопскиот ѕид бил срушен и сега се гледа дека се протегал до јужната кула на југозападниот бедем. Југозападниот бедем што сега се завршува со конзервацијата, на многу места не се ни гледаше, а сега се гледа целиот, бидејќи имавме „ин ситу“ сведоци за завршницата и за неговите фази.

Големите камени блокови, од кои е изграден Киклопскиот ѕид, се смета дека се донесени од Скупи некаде во шестиот век, во Јустинијаново време. Значаен е поради својата монументалност што сум ја видел на такви ѕидини во повеќе мали градови низ Италија. Тие потекнуваат, главно, од микенскиот период, датираат и од четвртиот век, како што се, на пример, нашите раноантички ѕидини, во Енгелана во Охрид. Возбудливи се, бидејќи моќно изразуваат една цивилизација. Во Италија од микенскиот период има дури 40, а ги граделе тогашните инвеститори што тоа можеле и да си го дозволат. За нивно носење и поставување било потребно повеќе време, бидејќи блоковите немаат сврзно средство. Интересни се и од археолошка смисла, бидејќи шестиот век е период кога Јустинијан ги обновувал сите тврдини, а се претпоставува дека со замирањето на животот на Скупи, камените блокови од театарот се пренесени на Кале и е подигнат бедемот кој заштитувал од североисточната страна. Се надевам дека идната година тој бедем ќе биде целосно заштитен и конзервиран, бидејќи, меѓу другото, на него има големи пукнатини и е опасен за посетителите“.

Скопската тврдина која била сведок на историските случувања и денес е во центарот на вниманието. Деновиве, откако запреа дождовите можеше да се сретнат посетители кои се движеа по бедемите и го гледаа градот, а Скопје и Калето од двете страни на бедемите добија променета визура.

По завршувањето на заштитата на тврдината, според Кузман, ќе следува нејзина ревитализација. „Сакаме од идната година да вклопиме современи архитектонски елементи во остатоците на старите цивилизации, да го оживееме мртвиот капитал. Се чека да стане правосилна веќе донесената судска одлука за дислокација на ресторанот „Кале“ и просторот во целост да стане културно наследство на државата. Со проекти за кои може и да се распишуваат и конкурси, планирано е во амбиенталната средина да бидат вклопени мали и поголеми објекти: разни работилници (грнчарски, за изработка и продажба на накит и др.), за продажба на сувенири, одреден музејски простор, кафулиња и др. Конзервираните и реставрирани археолошки остатоци ќе им бидат на увид на посетителите, како и на останатите археолошки локалитети, така што ќе се добие можност за развој на туристички менаџмент“. Калето и идната година, потенцира тој, ќе продолжи да биде број еден во приоритетните проекти на Владата, а од истражувањата ќе зависи каква ќе биде реконструкцијата на откриените слоеви, почнувајќи од праисторијата.

Тој смета дека политичките провокации со кои и започнаа истражувањето на тврдината се завршени. „Не верувам дека ќе ги има повторно, бидејќи вклучените во нив сфатија дека станува збор за научни истражувања, во кои беа вклучени и наши, албански колеги. Кале дефинитивно излезе од дневната политика, бидејќи со најдобра намера се истражува, се конзервира и реставрира“.

Раководителот на истражувањата Драги Митревски во оваа пригода не најави евентуална нова, втора изложба каде што би биле презентирани последните археолошки откритија од Скопската тврдина. Притоа, посочи дека работи на откриените предмети, но се' уште не знае во каква форма и кога јавноста ќе може да ги види.