Скопско Кале

Фала богу!

СКОПСКОТО КАЛЕ ИЗГЛЕДА УЖАСНО, ПРВО ЌЕ ГО ИСЧИСТИМЕ, ПА ЌЕ ГИ ОТВОРИМЕ ТРИТЕ МУЗЕИ, ВЕЛИ ЉУТКОВ

Формирана е работна група за ревитализација на скопското Кале, обезбеден е и буџет и наскоро ќе се отвори како активна туристичка атракција, рече денеска министерот за култура и туризам Зоран Љутков. Скопското Кале со години е запуштено. Во 2011 почнаа да се градат три музеи, Музеј за праисторија, од османлиски и од средновековен период, но до ден денес ниту се отворени, ниту пак е просторот уреден.

Според Управата за заштита на културноро наследство, целосно изградените музеи на предвидени за поставките на археолошките предмети од праисторискиот и отоманскиот периот се целосно запуштени, а видливи се и делумни оштетувања, а музејот предвиден за поставката на археолошките предмети од средновековниот период, кој не е дограден, е целосно обраснат од вегетација.

Говорејќи на прес-конференцијата за 100 дена Влада, Љутков кажа дека локалитетот изгледа ужасно но, целта е Калето да биде отворено за јавноста и дека се обезбедени средства преку Управата за заштита на културното наследство.

„Тргнати сме во постапка за отворање на музеите. Има Музеј од праисторија, од османлиски и од средновековен период, треба да се довршат. Таму има преголема вегетација, ќе се расчисти целиот простор и ќе почнеме официјално да го отвориме просторот за посетители. Бидејќи сега се посетува на диво, нема никаква заштита, претпосставувам дека е опасен за движење. Јас бев пред 2 недели таму и изгледа ужасно. Имаме работна група која ја обезбедува целата документација што е потребно за да се отвори. Не треба многу, со многу мали решенија ќе можеме да го отвориме Калето и а понатаму ќе продолжиме со отворање на музеите“, рече министерот.

На новинарско прашање дали очекува тензии, бидејќи во 2011 македонски и албански демонстранти се тепаа со камења поради најавите дека ќе се гради музеј-црква, едните во име на одбрана на објектот а другите, противници на неговата изградба, Љутков рече: „Таму нема да има црква. Тоа се музеи. Треба да разграничиме што се музеи и не знам што е проблематично. Музејот на средновековниот период е останат во таква форма како што е. Тоа беше политичка одлука не беше рационална. Не можам да разберам зошто би се создавале тензии. Тоа било недоразбирање“.

Според информација од официјалната страница на Управата за заштита на културното наследство, уште на самиот влез може да се види дека Скопската тврдина Кале е целосно запуштена.

„Вегетацијата која не се одржувала, освен централниот дел и тоа при ретките официјални посети на високи функционери, целосно ја има обраснато тврдината, а некој делови се целосно непристпани. Освен тоа видливо е дека во последните 7 години воопшто не е инвестирано за било какви интевенци за непосредна зашитита, односно за конзервација на откриените објекти. При посетата на мнинистерот на 17 септември е заклучено дека Скопската тврдина Кале треба што е можно поскоро да се ревитализира како би станала активна турискичка атракција за промоција на нејзината богатата историја“, вели Управата.

https://sdk.mk/index.php/kultura/skopskoto-kale-izgleda-uzhasno-prvo-ke-go-ischistime-pa-ke-gi-otvorime-trite-muzei-veli-lutkov/

моментот кога се запусти калето беше после тепачките за црквата на источната страна што уште штрчи така како ругло
генерално потребано е барем само да се расчисти џунглата и ѓубрето привремено и редовно да се одржува, што не толку тешко нити скапо, ниту пак е политички контроверзно
ова е само класика транзиционо запуштање на јавни површини бе зникаква причина

Калето „слободна зона“ за нови градби

„На Калето е закопана историјата на Скопје, и ако дозволиме да се гради врз него, ја покриваме сопствената историја“. Со оваа парола, неколку илјади граѓани, предводени од архитектот Живко Поповски, во 2004 година потпишуваа петиција против изградбата на американската амбасада на ридот кај тврдината, на еден километар северно од нејзините ѕидини.

Денес, 17 години подоцна, десетпати поблиску до бедемите на вредниот историски споменик од прва категорија се градат нови објекти. Направени се во последниве четири-пет години, а нивната изградба не алармираше никого. Има нов хотел и нови приватни куќи на сопственици што се доселиле од други места, како и стари објекти во кои живеат неколку староседелски семејства.

Детален урбанистички план сѐ уште нема, па за новите градби се користеле алтернативни законски механизми, како легализација на дивоградби, реновирање и адаптација на постојни објекти и слично.

Истражување на БИРН открива како бавноста на институциите задолжени за заштитата на културното наследство, нивната заплетканост во бирократски процедури, како и недоволниот интерес, овозможи, во чувствителната зона околу овој значаен, но де факто заборавен споменик на културата, да почнат да никнуваат приватни комерцијални објекти.

Земјата државна, објектот приватен, дозвола има, но не се знае каква



Хотелот „Ми Каса Ориент“ е убедливо највпечатливата градба во околината, со масивен портал изграден од тули на предната фасада и со конструкција од стакло и метал околу неа. Се наоѓа на точно 94 метри од влезот во Калето, на просторот меѓу тврдината и Музејот на современа уметност.

Иако е во непосредна близина на автентичен историски објект, со својот изглед имитира архитектонски форми карактеристични за места што се две-три илјади километри оддалечени од Скопје.

„Мојата идеја беше да се изгради во мароканско-андалузиски стил и архитектонското студио успешно го вклопи тоа“, вели за БИРН, сопственикот на објектот, бизнисменот Ферки Демировски.

Законски на местото не може да има хотел, па Демировски вели дека ќе го водат како приватен објект со соби за издавање. Од 7 февруари 2020 година имаат отворено фирма со име „Ми Каса Ориент“, чија сопственичка и управителка е неговата сопруга Елма Демировска, а е регистрирана под шифра за „хотели и слични објекти за сместување“.

Засега работи само барот и летната тераса, а за хотелот се чека да се категоризира, па да почне да пречекува гости.

Неавтентичниот изглед е само мал дел од проблемите со хотелот. Никому не му е јасно како тој воопшто се изградил таму. Дури и сопственикот Демировски вели дека „не ги знае сите детали“.

Земјиштето каде што се наоѓа, според катастарските податоци, е во сопственост на државата и за него се води постапка за приватизација од 2011 година. Во Генералниот урбанистички план, целиот простор меѓу тврдината и музејот е означен како зеленило, без градби, и како контактна зона за заштита на Калето. Досега за тоа место не бил направен детален урбанистички план, како основен документ за нешто да може легално да се гради.

„Се смета за заштитено подрачје и затоа не се правеле урбанистички планови. Сега се подготвува првиот. Бидејќи немало план порано, немало законска основа за општината да издаде градежна дозвола за што било на тоа место“, вели Саша Богдановиќ, градоначалникот на Центар, општината на чија територија е Калето и околниот простор.

И покрај сето тоа, објектот постои и е запишан во катастарот како недвижност во приватна сопственост, изградена врз државно земјиште. Попрецизно, во имотниот лист достапен на интернет, на парцелата се впишани десет станбени единици со различни димензии, со вкупна површина од 270 квадратни метри.

Дел се заведени како куќи во низа, дел како згради, а една како мал комерцијален објект. Поединечните димензии на хартија им се од четири до 80 квадрати. Документите што ги добивме од скопскиот катастар покажуваат дека посебните единици Демировски ги купил во 2017 и во 2018 година, а му се запишани на единствен имотен лист во 2019 година.

Демировски, за БИРН, вели дека прво купил куќа малку погоре од хотелот, за да живее во неа со семејството, па соседите му ги нуделе и своите бараки.

Овде порано живееја шест семејства. Кога почнав да ја градам мојата куќа, самите почнаа да ми нудат. Некои имаа проблем со документација, со легализација, но ги зедовме сите, една по една. Во текот на две-три години ги купивме сите бараки“, вели тој.

Сопственикот додава дека хотелот се градел две-три години. Од историските сателитски снимки и од корисничките фотографии на Гугл може да се види дека тој е направен во 2020 година на местото на поранешен помал и невпечатлив угостителски објект. Објавите на социјалните мрежи, пак, покажуваат дека барот на хотелот со летната тераса со панорамски поглед на градот пречекува гости од октомври 2020 година.

Катастарските документи покажуваат дека повеќето поранешни сопственици ги легализирале своите имоти меѓу 2014 и 2016 година. Со легализациите не било опфатено само тоа што порано го имале како бараки, туку и тоа што во меѓувреме го доградувале, па така некои единици се зголемиле од 19 на 30 квадрати, од 52 на 80 квадрати итн. Заедно се собрале 270, колку што изнесува и основата на хотелот. Во документите сѐ уште стои дека има еден кат, но тој има и поткровје.

Демировски тврди дека за објектот добил градежна дозвола и дека архитектонското студио што го дизајнирало хотелот се консултирало со институциите задолжени за заштита на културното наследство. Но, не знаеше прецизно ниту со која институција е разговарано, ниту каква дозвола има објектот на место каде што не може да се издаваат одобренија за градење.

„Најверојатно е работено врз основа на постојниот објект, со реновирање, затоа што овде каде што е зградата има објект. Ние можевме да градиме само во линијата на стариот објект, еднаш излеговме и нѐ рушеа“, рече Демировски.



Додаде дека најмил адвокат да му ги заврши формалните процедури, бидејќи ниту ја познавал регулативата, ниту имал време да се занимава со неа, водејќи бизниси во Хонг Конг и во Дубаи, па нѐ упати кон правниот застапник за повеќе детали. По повеќе телефонски повици, адвокатот одби да зборува насамо во име на својот клиент. Испративме мејл до Демировски да ги обезбеди деталите за градежната дозвола и за комуникацијата со културните институции, на кој не добивме одговор.

Со дозвола за реновирање не може еден објект целосно да се урне и на негово место да се направи нов, макар во истите димензии, велат за БИРН од надлежното Министерство за транспорт и врски. Оттаму додаваат дека на места каде што не постои урбанистички план, а има легализирани објекти, не може да се издаде ниту одобрение за реновирање, туку само за надградба, и тоа единствено ако станува збор за семејна куќа. Затоа е нејасно врз кои законски одредби Демировски изградил комерцијален објект за издавање.

Во истата општина во која е и хотелот имаше случај во кој сопственикот беше спречен целосно да ја урне старата градба и да изгради нова, под изговор за реновирање. Тоа е поранешната стоковна куќа „Беко“ на бизнисменот Борис Стојменов, чие градилиште постојано го посетуваат општинските градежни инспектори. Зад средновековните ѕидови на Калето, пак, се чини дека истата постапка поминала речиси незабележано.

Новиот детален урбанистички план што се подготвува за тоа место е во фаза во која планерската куќа собира податоци за да подготви предлог-план. Тоа е осмиот од вкупно 20 чекори во донесувањето на еден ДУП. Градоначалникот на Центар, Богдановиќ објаснува дека тој ќе мора да биде усогласен со генералниот план и целиот простор ќе биде обележан како зеленило. Таму нема да може да се вцртаат градежни парцели, па без оглед на легализирањето, сопствениците нема да можат да си ги откупат земјиштата.

Од друга страна, нема да може да се урнат, па ќе останат да висат како градби без земја.

Еден чекор пред бавните институции



Ако меѓу Калето и Музејот на современа уметност немаше градби, или ако државата ги откупела руинираните имоти пред тие да го привлечат вниманието на новите инвеститори, целиот простор ќе можеше да се уреди како парк. Всушност, тоа така е и предвидено со Генералниот урбанистички план донесен во 2012 година, како и со идејните решенија што Градот Скопје ги доби на меѓународен конкурс што го распиша во април 2019 година. Во октомври истата година пристигнаа вкупно 17 решенија за овој проект, наречен „Кале – културна тврдина“. Сите тие предвидуваа просторот да биде парк со павилјони, и без згради.

Од Градот Скопје ни одговорија дека по конкурсот не можеле да подготват главен проект според идејните решенија и да почнат постапка за тој да се реализира, бидејќи институциите задолжени за заштита на културното наследство ги немале (и сѐ уште ги немаат) изработено документите што се нивна обврска, со кои се определуваат границите и правилата за уредување во и околу заштитените историски градби.

Во потрага по одговори како се случи тоа и зошто културните институции ја испуштија контролата врз ова значајно подрачје, влегуваме во класичен бирократски лавиринт, во кој тие или си ја префрлаат надлежноста, или тврдат дека работата „само што не биднала“, но сѐ уште „фали еден документ“.

Документот што фали се вика „елаборат за ревалоризација“. Уште од 2004 година е донесен законот со кој такви елаборати треба да се направат за секој заштитен објект, за да се утврди неговата вредност, културно-историско значење, и да се определат границите на неговата заштитна и контактна зона. Заштитната е самиот објект, а контактната е околниот простор, важен за зачувување на амбиентот и за можни идни истражувања.

Со елаборатот се утврдуваат и правилата на игра – што смее и што не смее да се прави во подрачје под заштита. Да бил донесен во изминатите години, без разлика што на подрачјето имало приватни објекти, тие немаше да може да се реновираат по желбите и замислите на сопствениците.

Зошто го нема елаборатот за Калето? Него треба да го изработи Конзерваторски центар Скопје. На документот се чека од 2017 година, откога завршија археолошките истражувања.

Испративме повеќе прашања до Конзерваторскиот центар во кои побаравме одговор за границите на заштитеното и на контактното подрачје, за статусот на приватните објекти во непосредна близина на тврдината и за понатамошните планови во врска со уредувањето на просторот.

„Постапката за ревалоризација на скопската тврдина „Кале“ е во тек, така што прашањето на границите на доброто и на контактната зона, како и степените на режимот на заштита, во моментов се отворени“, се вели во одговорот потпишан од Љиљана Китановска, архитект и виш конзерватор од Конзерваторскиот центар – Скопје.

На сите други прашања, Китановска, во име на градскиот Конзерваторски центар, или немаше одговори или упатуваше на други институции, како Министерството за култура, Управата за заштита на културното наследство или Општина Центар.

Управата е институција, која е надредена во однос на Конзерваторскиот центар, и е задолжена да го одобри документот што тој треба да го изготви. Ацо Костов, директор на Управата, вели дека готов елаборат веќе има, но се чека комисијата на Управата да го разгледа. Не откри кога ќе се случи тоа, но рече дека податоците во него, вклучително и границите на заштитените подрачја, ќе ѝ бидат достапни на јавноста откако тој ќе биде официјално усвоен.

Во меѓувреме, без утврдени граници и правила, таму се подготвува свечено отворање на мароканско-андалузискиот хотел што не е хотел, се градат приватни куќи и се создава нова фактичка состојба што институциите ќе треба да ја имаат предвид кога ќе ги прават своите плански документи.

Со тоа, Калето, слично како и запоставените културни вредности на Охрид за кои многу се зборува во изминатиов период поради негативниот извештај на УНЕСКО, стана симбол, не само на историјата, туку и на македонската сегашност.

Сегашност во која сета енергија што можеше пред 17 години да се види во протестите против изградбата на американската амбасада, сите големи зборови од типот „Калето е носител на традициите, на минатото и на иднината“ веќе не важат.

Скопската тврдина Кале, која ја има на грбот на Градот, стана симбол на бирократски хаос, физичка негрижа, недоволен интерес да се заштити тоа што милениумите ни го оставиле како наследство.

https://prizma.mk/kaleto-slobodna-zona-za-novi-gradbi/

https://www.facebook.com/groups/192261398109214

Колку може да се заработи од овие калиња/тврдини доколку се реконструираат како што треба низ Македонијава ама....

Година и пол подоцна, ништо...

Патем, се качив на Кале по година-две и силно се разочарав од состојбата таму, просто не можам да прифатам како една така битна туристичка точка во градов е оставена и запуштена. Ај што горе нема никаква содржина за туристите (кафуле, информативни табли, сувенирница и сл.) туку и целиот простор (главно тревниците) беше преполн со отпадоци (кутии од цигари, лименки, кеси од смоки итн.). Страшно разочарување, после секој муабет дека ќе сме развивале туризам во градов ние не знаеме да го искористиме ни она што веќе го имаме

Еве мала фоторепортажа:

-меѓу музејот на современа уметност и тврдината си никнало некое хотелче со кафуле, апсолутно сум убеден дека е дивоградба-



-кулите-











-ЕВН го отстраниле грбот на Град Скопје од нивната зграда-

2 години апсолутен молк за калето

Поминал ли некој, знае некој нешто, стои ли уште кај што беше...?

чинам сега е прав момент да се реши проблемот со карабината на Црквата на Кале и да се надминат етничките недоразбирања, та ако се попушта околу двојазичност, да видиме дали и колку албанците ќе попуштат околу ова ... иако по аршинот на мнозинскиот модел опптина Чаир стегна чалам па еве Зајко нека ги услови за ова ...

реално ако некогаш имало овде Црква не треба да се гледа на овој момент како спорен ...

Повеќегодишните расчистувања, археолошките истражувања на Скопското Кале полека влегуваат во последната фаза. Во моментов се работи под експроприраниот ресторан „Кале“.

Наскоро ќе завршат и конзерваторски работи што се во тек на три откопани архитектонски целини: објект од 14-16 век и објект од раното отоманско време од 17-18 век во централниот дел на тврдината, како и конзервација и реставрација на внатрешните преградни бедеми на тврдината.

Периодот од 2006 до 2014 година ги изнесе на виделина основните културни хоризонти, а неодамна професорот Митревски ја промовира првата студија за локалитетот. Над 13.000 археолошки артефакти, 10 културни хоризонти од раниот енеолит до XX век.

Д-р Драги Митревски, вели дека се прикрај со истражувањата и останува само оној дел што беше некогашната тераса на ресторанот „Кале“, што е подигната на нанос на шут од рушевините од скопскиот земјотрес во 1963 година.

- Тој дел таму е за пет до шест метри подолу во оригинал, но е насипан од рушевините од земјотресот и така е добиена таа тераса на толку високо ниво. Мораме тој простор да го истражиме за да можеме да го ослободиме оној влез кој е всушност главен на средновековната тврдина, а тоа е јужниот влез. Оној што сега го користиме и од каде што влегуваме е пробиен влез, но не бил оригиналниот. За да го пробиеме првиот влез, јужниот, оној што гледа сега накај театарот, треба прво сите културни наслојувања да се истражат, па потоа сиот шут што е одозгора да се отстрани, за да стигнеме до ниво каде што ќе може да се комуницира со влезот, за во иднина да може да се стави во функција

Митревски вели дека иако времето заладува, ќе ги искористат сите денови со погодни временски услови за дополнителна работа.

Премногу небитни и веќе чуени детали

Edited by hcitrS - 07-Dec-2016 at 14:56

и јас бев на кале пред околу месец дена и јас сум разочаран од ситуацијата

во ред е дека сеуште се вршат ископувања и истражувања, ама целата област е многу небезбедна за движење, се е обраснато со дива вегетација и насекаде е растурено, како да се движиш на градилиште, а не на археолошки локалитет

инаку, сеуште се врши реставрација на Киклопски ѕид? јас кога бев беше затворен просторот околу него