Разно

Скопје веќе станува метропола со нагласен кич, а како последица на неукоста на неговите културни промотори

Тина Иванова

„Аман, веќе, нека дојде конечно тој 22 март и локалните избори, да си заминат бербатлиите на нашата култура и кичеристите на нашиот простор“. Вака малку на шега, малку на очај, скопјанец на плоштадот „Македонија“ ги коментира гласиштата за најновите бисер идеи на градоначалничката на Општина Центар, Виолета Аларова, за натамошно бербатење на најелитните скопски и македонски плоштади.

Со споменикот на Александар Македонски на скопскиот плоштад ќе се гради и музичка фонтана, од која ќе ечат и две песни на Тоше Проески, од чии ноти ќе танцуваат водоскоците. Оваа идеја, која Аларова ја објаснува како „навистина убава“, е можен компромис да се реши спорот меѓу Општина Центар и градоначалникот на Скопје Трифун Костовски, за тоа дали во кругот на плоштадот треба да се постави споменик на античкиот војсководец или на трагично загинатата македонска поп-икона.

За ваквата мошне нејасна идеја пишува и хрватскиот портал „Индекс“ во текстот со наслов „Во чест на Тоше Проески во Скопје градат распеан Александар“. „Многу од жителите на Скопје“, се вели во текстот, „веднаш се огласија со зборовите дека ваквата идеја би била ненадминлив кич, додека еден читател саркастично дофрли дека покрај нив, би требало да се постави и фрижидер со грицки за да се докомплетира сликата“.

Се чини, чаршиските муабети за фрапантниот податок дека бронзениот споменик на Александар ќе биде висок 34 метри, па и политичко-економските дилеми за тоа дали неговиот поглед ќе биде насочен накај Пела или кон Брисел, сега кружат околу оската на вниманието на граѓаните. Фокусот на јавноста моментно, откако се објави идејата дека копитата на Букефал ќе танцуваат во озвучената вода, е насочен кон прашањето: како Македонија и главниот град понатаму ќе го трпат срамот од овој невиден кич?

Скопскиот културен простор не е имот ниту на Аларова ниту на нејзините налогодавци и партиски ментори. Не е простор што може „културолошки“ да се уредува со штапски декрети. Така насила ни се случија естетско и архитектонски контроверзниот музеј на Мајка Тереза, „Шмизлата“, девојчето кај пешачкиот премин пред некогашен „Путник“... Вкусот, се разбира, е индивидуална работа, ама за дома и за шопинг. Јавните простори се општа, заедничка и генерациска категорија. Тие им припаѓаат на луѓето, а не на градоначалниците. Затоа, елементарна човечка култура и обврска е иницијаторите и уредувачите на заедничките простори да не робуваат на сопствениот вкус од позиција на моментна моќ од актуелната функција. Се виде и досега каков и колкав е нивниот капацитет за тоа.

„Скопје стана пример за тоа како изгледа еден град кога го градат луѓе со паланечки критериуми. ’Градители’ кои за задоволувањето на своите криминални апетити си играат со најевтините сентименти на народот, а му градат градби кои за ништо не ги бидува, освен за распламтување на и онака разгорениот национализам“, вели Соња Исмаил, филозоф. „Примерот со Спомен-куќата на Мајка Тереза е само уште еден во низата недоквакани потези на ’градителиве’. Се чудам како никој не се сети во име на сета онаа благородност и добрина на скопјанката, со парите што ги фрлија во градба на монструм, да нахранат гладни и бедни луѓе, она што самата Мајка Тереза го правеше целиот нејзин живот. Го изгубивме центарот, го губиме плоштадот, го губиме Дебар Маало, го губиме Скопје. Не знам колку сме свесни за тоа“, вели Исмаил.

Пошироките стручни и јавни дебати не се непозната категорија. Секоја идеја и намера за уредување на овој скапоцен простор, неговите овластени и неовластени креатори треба да ја проверуваат на таков начин. И, особено, меѓу луѓето на кои естетиката им е професија и од кои нешто дури ќе можат и да поднаучат.

Новите избори во март ќе донесат нови градоначалници. Ако и тие продолжат самоволно, по диктат или поради сопствени патолошки причини да си поигруваат со заедничкиот простор според сопствениот вкус, да си поставуваат скулптури и споменици небаре се тоа сезонски садници, тогаш на градот не му се пишува добро. Особено Скопје не го заслужува тоа. Скопје веќе станува метропола со нагласена кич-препознатливост, а како последица на неукоста на неговите културни промотори.

Печурки се кријат во засолништата

Поголем дел од скривниците се претворија во магацини и бо одгледувачници на печурки, вели архитектот Тагасовски

Јавните засолништа во Гази Баба, под Кале и на Водно се без опрема и услови за престој

Беше страшно да се влезе во засолништето на зградата со број 10, на улица Мито Хаџивасилев-Јасмин. Откако љубезниот домаќин Митко Глигоров, станар во оваа зграда, се понуди да ни покаже на што личи нивната скривница, се спуштивме по скалите во подрумот. Најпрвин ја отклучи влезната врата од подрумот, со клуч кој, како што објасни, го имаат сите станари. Вратата од скривницата немаше клуч, па Митко се снашол и ја заврзал со цврста жица за да ја заштити од натрапници.

- Кај нас нема, но се жалат соседите дека бездомниците често се кријат од студот во засолништата. Таму и јадат, и спијат, и уринираат - вели тој.Откако ја отвори вратата на скривницата, да зинеш од чудо. Канта за отпад, оставено старо железо и стар мебел. Прав, пајажини, смрдеа...Не можевме да ѕирнеме во другата просторија зашто таму немаше струја.

- Веќе 10 години не дошол никој да се заинтересира за тоа во каква состојба е засолништето. Нема ниту тоалет, ниту вода ниту струја, иако тоа се основните услови што треба да постојат за не дај Боже, вели Глигоров. Тој објаснува дека немало ниту опрема, кревети на склопување, туку само дрвени клупи кои исчезнале без трага и дека ни куќниот совет и ни неговиот претседател се доволно ангажирани и ажурни за да се доведе состојбата во ред.

Темни, без вентилација, без санитарни јазли и вода се засолништата во најголемиот број згради во Скопје. Без соодветна опрема и основни услови за престој, тие во никој случај не ја исполнуваат функцијата. Јавните засолништа, пак, кои се наоѓаат во Гази Баба, под Кале и на Водно се користеа за одгледување печурки.

Според Благоја Тагасовски, дипломиран архитект од ИНПУМА до 1990 година постоел закон, кој обврзувал при изградбата на зградите да се градат засолништа и го утврдувал начинот на нивното користење. Но, во последно време тоа не се бара.

- Постоеше обврска секоја колективна зграда да има засолниште, чија големина зависеше од претпоставениот број станари.Тие можеа да имаат двојна намена, односно во мирновременски услови да се користи како магацин, а дозволено беше и нивно закупување. Така, поголем дел од нив се претворија во магацини и одгледувачница на печурки. Затоа останаа запуштени, вели Тагасовски. Од општините објаснуваат дека од јули минатата година, според Законот за заштитата и спасувањето, изградбата на засолништа во зградите не е обврска, туку дека скривниците преминуваат во јавни објекти.

- Со новиот Закон за заштитата и спасувањето се укинуваат скривниците во зградите и стануваат јавни објекти кои се во надлежност на Дирекцијата за заштита и спасување. Пред да се случат измените, ние бевме должни од инвеститорите да бараме во зградите задолжително да се градат засолништа, велат од Секторот за урбанизам во Општина Центар.

Лидија Бјелица од Дирекцијата за заштита и спасување, објасни дека со одлуката на Владата за делбен биланс од 2005 година, засолништата во кои инвестирала државата паднале во надлежност на Дирекцијата. Таа вели дека Законот дава можност да се издаваат под закуп, со почетна цена што ја утврдува Управата за јавни приходи.Таа го нагласи проблемот со засолништата во зградите, за кои никаде во Законот не е нагласено во чија сопственост се тие.

- Во принцип, тие се наменети за луѓето што живеат во тие објекти и за нив би требало да се грижат тие, односно куќните совети. Но, кога на времето се купуваа становите, никаде во договорите не стоеја засолништата, ниту, пак, беа предвидени како заеднички делови од зградите. Со тоа практично не е прецизирано кој да се грижи за нив, вели Бјелица.

- На тој начин инвеститорите на згради нема да бидат обврзани да ги градат. Досега, тие што беа ослободени од градење поради одредени причини плаќаа придонеси од кои всушност се собираа средства за нивното одржување. Но, како сега локалната самоуправа ќе се справи со новите ингеренции не знам бидејќи нема од каде да доаѓаат пари за таа намена, скептична е Бјелица.

Таа најави дека наскоро ќе се организира акција за чистење на засолништата што се во нивна надлежност, односно што се градени со државни средства: црпење на водата од нив, доколку ја има, и поправка на системите за вентилација.Таа негира дека јавните тунелски засолништа под Кале, на Водно, во Гази Баба, се претворени во одгледувачници на печурки. Потврди дека ги користел „Бонум“ и на тој начин го узурпирал, па морале да интервенираат со асистенција на полицијата и да ги пломбираат.

Вовче ќе ги разнесува луѓето низ гробишта

Вовчето би имало одредена маршрута по која би возело и попатни станици на кои граѓаните ќе можат да се симнуваат и да се качуваат

Централниот дел на Скопската котлина е природен резерват на голем број ретки видови флора и фауна

Околу 29 хектари од централниот дел на Скопската котлина од атарот на Трубарево кој е природен резерват на голем број ретки видови флора и фауна ќе биде прогласен за Споменик на природата. Во моментов трае ревалоризација и постапка за повторно прогласување на локалитетот Интегрална целина Острово за заштитено подрачје согласно Законот за заштита на природата од 2004 година. Со него престанала да важи дотогашната класификација според која Интегралната целина била поделена на локалитетите Острово, Езерце и Арборетум. Во врска со повторната постапка за прогласување на Интегралната целина Острово за заштитено подрачје, вчера Општина гази Баба и Министерството за животна средина организираа јавна расправа на која македонски експерти го дадоа своето мислење.

Професорот од земјоделскиот факултет Владимир Џабирски поздравувајќи ја иницијативата раритетното природно живеалиште и хабитат на ретки видови да се заштити со закон, но предупреди на заканите од евентуално деградирање и узурпација на локалитетот од локалното население.
- Ќе треба да се посвети внимание на преземање превентивни мерки во смисла на едукација и обука на локалното население за добра производна пракса. Да им се објасни концептот. Истовремено, би апелирал до локалната власт да преземе мерки за контрола на отпадните води кои се директна закана за почвата и подземните води бидејќи во овој дел од Скопје нема изградена одводна мрежа-образложи тој.

Претставникот од Град Скопје, Цветанка Икономова, рече дека во процес на изготвување е физибилити студијата за отпадните води во Трубарево, но отвори дилема дали изградбата на пречистителна станица ќе биде законски дозволена во близина на споменик на природата. Експертите од ресорното Министерство одговорија дека системот нема да влијае негативно врз животната средина, туку напротив ќе ја заштити пошироката околина од загадување.