Старо Скопје

Железничка станица Скопје 1916 година

Фељтон за скопскиот театар во Вест (прв дел)

На кафе кај шадрванот пред претстава Скопскиот велија Махмут Шефкет-паша го изградил Турскиот театар кој почнал да работи во 1906 г., а бил лоциран на истото место каде што се наоѓаше старата зграда на Македонскиот народен театар Стариот театар во Скопје, освен естетското, има и едно пошироко културолошко значење. Со неговата дејност тој придоби бројна публика, не само од Скопје туку и од целава земја, кај која создаде нови навики и повисоки културни стандарди. По обидот кој беше направен да се санира стариот театар по земјотресот, а потем, од неразбирливи причини, се урниса, она што го начна природната стихија, го докрајчи човековата безумност - наместо да се обнови, зградата беше доурната. Објектот физички го снема, но во свеста на творците и на публиката цврсто стоеше духовната архитектура на стариот театар. Но како почна театар во Македонија? Со слабеењето на Отоманската Империја и пробивот на западните влијанија, македонските градови се будат од повеќевековната стопанска и културна замреност. Во Скопје, исто така, почнува духовно раздвижување. Во деветнаесеттиот век во училиштата почнуваат да се прикажуваат првите театарски претстави. Во тогашното училиште "Света Богородица" во '50-тите години на деветнаесеттиот век, македонскиот преродбеник Јордан Хаџи Константинов - Џинот ги прикажува првите театарски претстави на македонски јазик. За тие први драмски претстави, кои се играле во долгиот училиштен ходник и на една импровизирана сцена, Џинот бил и автор на текстот и режисер. Со тоа тој ги удрил темелите на театарот во Македонија. При крајот на деветнаесеттиот век, во Скопје започнуваат гостувања на патувачки театри. Најдолготрајно меѓу нив е гостувањето на патувачката театарска дружина на Ерменецот Богес. Во почетокот трупата нејзините претстави ги игра веднаш под Калето, во кафеаната "Кафе Беледија", која се наоѓала во приземјето на тогашната општина. Подоцна трупата се преселила во "Ада кафе", сместено на островчето (адата) помеѓу големиот јаз, кој ја сподвижувал воденицата на Шабан-паша, и реката Вардар. Во приземјето на објектот била сместена кафеана, во која настапувал театарот. На катот се наоѓале соби за спиење. По извесно време, името на кафеаната "Ада кафе" било заменето со "Богес театар", според името на главниот и популарен актер што играл, режирал и ги составувал скечевите. Од сите гостувања во Скопје, најзначаен е престојот на втемелувачот на македонскиот театар Војдан Чернодрински, кој пред тоа негови претстави прикажувал во Солун и во Битола. Кога Махмут Шефкет-паша дошол за скопски валија, инаку школуван на Берлинската воена академија, тој ја изградил првата театарска зграда во Скопје, која во сеќавањата на најстарите скопјани останала како Турски театар. Театарот почнал да работи во 1906 година, а бил лоциран на истото место каде што се наоѓаше старата зграда на Македонскиот народен театар. Театарот бил со иста големина како стариот објект на Македонскиот народен театар. Имал централен влез и простран хол со скали за галеријата. Салонот бил со голем капацитет и со оптимална висина, а и сцената била, исто така, голема, со богата декорација. Подот бил рамен и овозможувал одржување и на други видови приредби, од театарски претстави до балови и свечени приеми. Гледалиштето било со правоаголна форма, а имало и галерија. Салата била со над 20 ложи, а гас-ламбите давале обилна светлина. Еден дел од ложите бил и со превези, од зад кои жените муслиманки ги следеле претставите. Покрај драмски и оперски претстави, во театарот се приредувале концерти и кинопроекции, а се случувало во него да се даваат и циркуски претстави. За атмосферата во Турскиот театар, во "Српски књижевни гласник" од 18.11.1909 година е забележано: "На втората галерија се белееја капчињата на салепџии и бозаџии кои, презадоволни од песните во 'Коштана', силно свиреа, што тука го заменува аплаузот. Долу во партерот се црвенееше од длабоките фесови на образованата публика, а од првите ложи се извиваа пердуви на големите женски капели, купени во Солун, Пешта и во Белград". Пред Турскиот театар имало и градина со шадрван. Околу него се седело на ниски столчиња и се пиело кафе. По Балканските војни и поделбата на етничката територија на Македонија, еден дел на земјата потпаѓа под српска власт. Театарската активност во Скопје во тоа време се сведува само на една патувачка група артисти во бираријата "Код престолонаследника". На 1 октомври 1913 година во Скопје се основа "Народно позориште". За директор на Театарот е назначен Бранислав Нушиќ, а артистичкиот ансамбл бил составен од 30 артисти и од тројца режисери. Својата прва претстава "Душановото крунисување", ансамблот ја прикажува на 27 декември 1913 година во Турскиот театар. Само еден месец подоцна, на 3 февруари 1914 година, во весникот "Вардар" се појавил крупен наслов: "Пожар во Народниот театар во Скопје", под кој следи информација дека театарот за половина час се претворил во прав и пепел. Врз урнатините на старата зграда била подигната новата, таканаречена арена. Бранислав Нушиќ, со писмо од 14 мај 1915 година, се обратил до министерот за просвета и црковни работи и укажал на потребата од изградба на нова театарска зграда. И додека зградата се градела, театарот играл претстави на сцена подигната под ведро небо, покрај реката Вардар. Градбата напредувала брзо, и во септември 1915 година бил ставен и покривот. Меѓутоа, виорот на Првата светска војна ја прекинал градбата на објектот. За време на војната, театарската зграда им служела како коњушница на Германците. Во периодот на Првата светска војна (1915-1918 година) Скопје било под бугарска власт. Сите приредби, концерти, претстави, како и гостувањето на Софискиот народен театар се одржувале во "Градското казино", подоцна кафеаната "Зрински". По завршувањето на војната, Бранислав Нушиќ ја обновува работата на театарот. За завршување на започнатата зграда биле доделени 3.000.000 тогашни динари. Меѓутоа, Нушиќ бил свесен дека евентуалното довршување на зградата, од која останале само ѕидовите и покривот, би значело и откажување од изградба на нов монументален објект. Од тие причини, тој театарот привремено го вселил во салата на познатиот ресторан "Зрински", и на 14 јануари 1919 година била прикажана првата премиера "Хеј Словени". Работата во таа сала набргу станала невозможна, па Нушиќ бил принуден да се заземе за изградба на каква било, макар и импровизирана зграда за обновениот театар. Се пристапило кон градење на привремена Арена, која се наоѓала на денешната улица Максим Горки, на југозападниот агол од главниот плоштад на Скопје. Тој провизорен театарски објект бил урнат 1926 година.

http://www.vest.com.mk/default.asp?ItemID=F396BA3E701FF941895A0969657A8018

[offtopic]
Ми изгледа дека доста честа појава било порано во рамките на објектот да има резиденција на управникот на таа институција. Некоја споивост на кабинетот и домот. Денеска речиси и да не се практикува, но ми изгледа како симпатична појава. Кај нас доста се среќавало ова порано по поголемите железнички каде дел од вработените тука и живееле. Мислам дека го има и во една црква кај нас кајшто куќата на лоикалниот свештеник е во дворот на црквата, или може би сум грешка. Денеска освен за неколку високи државни функционери нема други.
[/offtopic]

Некои фотки кои не сум сигурен дека сме ги поставиле тука

1

2

3

4

5

6

7

8 Бул. Кочо Рацин пред подвозникот и кулата во изградба

9 Бул. Кочо Рацин во другиот правец

10

11

12 Зелено пазарче

Originally posted by Vladimir P pbanks, старееш Слика 2, 7 и 11 http://www.build.com.mk/forum/forum_posts.asp?TID=44&PN=1 Мислам и 4 - ката Еврејско маало пре камениот мост

Дека стареам, стареам, ама и дека нишкава е хаотична а богами и стара едно две години и тоа ќе да е

Мора да најдеме подобар начин за организација на вакви галерии, ова форумсково не го бива

да не ја видов градската болница на слика 10, никогаш немаше да ја препознаам улицата 

E ова е веќе старо Скопје!

Инаку, треба подфорум за фотографии од Скопје, има веќе 6 нишки!

@macedonia прекрасни фотографии! Дали некој знае која е црквата на последната фотографија ?



Edited by leonid23 - 08-Jun-2010 at 18:42

Според аголот ова мора да е улица Македонија, ама во вакво издание ја немам никаде видено... знаеш која година е ова?