БОРБАТА СЕ ВОДИ ЗА ПАЗАР ОД 55 МИЛИОНИ ПОТРОШУВАЧИ

Спасијка Јованова

КАКО Е РАСПОРЕДЕНА МОЌТА НА ТРГОВСКИТЕ СИНЏИРИ ВО РЕГИОНОТ?

Можете да мислите дека малото е убаво, но подобро е да се биде голем. Оваа девиза, која јавно ја прокламира и реализира еден од најголемите бизнисмени на Балканот, Емил Тедески, веќе е дел од стратегијата и визијата на сите поголеми балкански компании. Особено е присутна во деловните планови на трговските синџири во регионот и тоа уште многу одамна. За Меркатор, Агрокор, Делта веќе не постојат граници во Југоисточна Европа. Овие трговски брендови ги имаат освоено сите пазари во регионот и имаат лидерска позиција или се втори и трети. Тие не се само трговски компании. Тие се, пред се, поддржувачи на домашното производство на храна, затоа што во нивните продажни центри повеќе од 50% од производите се домашни. Тоа е одлична формула за промоција и поддршка на домашното производство, но и за извоз. Секој нов продажен центар на трговските конгломерати во друга земја значи нов пазар за извоз. Со својот трговски бренд тие ги носат и домашните производи на странски пазари.

Затоа, Меркатор, Делта и Агрокор имаат значаен удел во развојот на економијата во нивните држави, но и голема поддршка од државата. Класичен пример за тоа е неуспешниот обид на Агрокор да го преземе Меркатор. Словенија го одби нападот на Ивица Тодориќ за да го заштити словенечкиот пазар од напливот на хрватски производи. Многу патриотски и стратешки. Исто како и планот на Тодориќ преку Меркатор да отвори нов пазар за Хрватска, кој досега се покажа како тежок за освојување. И сето ова се случува во криза, кога прометот на сите трговци е паднат, а плановите за раст и аквизиции се забавени. Што ли ќе се случува за 1-2 години?

Предизвикот е многу голем. Да се освои пазар од 24 милиони жители! Каде е во целиот овој контекст Македонија? Каде се македонските трговски брендови во стратешката битка за освојување на пазарот на поранешните југословенски држави, па и пошироко? Никаде. Тие се задоволуваат со пазар од два милиони жители! Трговските синџири, како Тинекс и Скопски пазар, се чисто локални, мали, без стратегија за инвестирање во странство и како такви – голема и лесна цел на гигантите од регионот. Само за илустрација, Конзум маркетите на Агрокор имаат годишен приход од 2,67 милијарди евра, а Скопски пазар од само 31,5 милиони евра и Тинекс од 88,6 милиони евра. Меркатор е уште поголем со вкупен приход во 2010 година од 2,78 милијарди евра.Тоа значи сериозна опасност за македонското производство затоа што ќе биде на уште поголем удар од конкуренцијата од регионот. А, таа е немилосрдна. Во таа борба за раст не се штедат пари и средства за напад и одбрана. Белгиската групација Делез за супермаркетите на Делта, Делта Макси, плати дури 932 милиони евра за да добие пазар од 55 милиони жители. Агрокор понуди двојно повеќе од бараната сума за да го купи Меркатор, но не го доби.

МАЛИ И ГОЛЕМИ

Што е целта на овие аквизиции? Зошто трговските синџири во регионот сакаат да бидат големи и не се задоволуваат со локалниот пазар? Затоа што сите локални пазари се мали – од два до 7,5 милиони жители. Што е тоа во споредба со 24 милиони жители, колку што има поранешниот југословенски простор или со 55 милиони жители, колку што има Југоисточна Европа?

Менаџментот на Делез, која ја купи Делта Макси, смета дека Југоисточна Европа во иднина ќе биде многу перспективен регион во однос на економскиот раст и куповната моќ на потрошувачите, што оди во прилог на малопродажбата.“Во регионот има простор за ширење, бидејќи се работи за простор во кој живеат 55 милиони луѓе, што е речиси како Велика Британија или Италија. Тоа е регион кој забрзано се развива и кој во периодот меѓу 2010 и 2014 година се очекува раст од околу 60%“, велат во Делез. А што добива Србија од Делез? “Знаеме дека во Србија можеме да најдеме добри производи кои ќе ги продаваме во другите делови на нашата група, на пример, во Грција или Романија. Во Делез, околу 50% од производите кои ги продаваме се локални, односно од пазарот каде што работиме. Затоа, на секој пазар имаме долгорочни договори со локалните производители. Ние ги поттикнуваме да инвестираат за да може да се развиваат. Им нудиме и нивните производи да се продаваат во други земји“, вели Пјер Оливие Бекерс, директор на Делез.

БОРБА ЗА ПАЗАРИТЕ ВО ЈУГОИСТОЧНА ЕВРОПА

И светските медиуми анализираат дека во Југоисточна Европа се води борба за освојување на пазарот на малопродажба. Тие коментираат дека Агрокор и Меркатор играат “ризична игра на борба за превласт во малопродажниот сектор во одделни пазари од поранешна Југославија“. Сега Жика Дебељак, првиот човек на Меркатор, бара од неговите акционери заеднички да понудат 60% до 75% од акциите за да привлечат големи странски инвеститори до крајот на годината.“Словенија, првата ексјугословенска република која влезе во ЕУ, има репутација за економска ксенофобија. Заедничкото акционерство меѓу големите компании покажа дека Владата и големите бизнисмени работат заеднички на домашниот пазар од два милиони луѓе“, коментираат светските медиуми.

Според овие анализи, Агрокор го замени “монополот на домашниот осиромашен пазар со помалку од пет милиони жители за отворен регионален пазар со сериозна глобална конкуренција“.Но, Македонија не е во оваа игра. Бидејќи македонските трговски синџири се локално ориентирани тие немаат отворена позиција за зголемен пласман на македонски производи во странство. Имаат и многу лоша позиција во однос на обидите да бидат преземени затоа што се многу мали. Секако дека нивните акционери, доколку одлучат да ги продадат, ќе ја валоризираат вредноста што ја сакаат, но што ќе значи тоа за македонската економија. Сопствениците на трговските гиганти од регионот не кријат дека со својата инвестиција носат и домашно производство. Не исклучуваат соработка со локалните производители, но сигурно претпочитаат да доминираат нивните домашни брендови. Тоа веќе го видовме во Македонија со присуството на Рамстор и на Веропулос, во чии супермаркети турските и грчките производи имаат значајно место. Сево ова значи дека домашното производство на производи за секојдневна употреба во домаќинството е хендикепирано за една голема можност за поддршка и развој. Вината подеднакво лежи и кај бизнисмените и кај стратегијата и политиката на државата.

ТРГОВСКИ СИНЏИРИ ВО МАКЕДОНИЈА

Тинекс – обрт во 2010 година од 88 милиони евра и профит од 2,2 милиони евра

Веропулос – вкупен приход од 54,5 милиони евра и профит од шест милиони евра

КАМ маркети – вкупен обрт од 46 милиони евра и профит од 2,88 милиони евра

Скопски пазар – вкупен приход од 31,5 милиони евра и профит од 177.000 евра

Тедико Супер – вкупен обрт од 22 милиони евра и загуба од 275.000 евра

Рамстор – вкупен приход од 19 милиони евра и профит од 3,5 милиони евра

СТРАТЕГИЈА ЗА УСПЕХ

1. Отворање супермаркети на локалниот пазар – целта е да се почне бизнисот за малопродажба;

2. Развивање на приватни марки (private labels) со откуп на производи од домашни фабрики – целта е да се понудат поевтини, а квалитетни производи на потрошувачите;

3. Доминантно присуство на домашни производи на рафтовите – целта е да се поттикне и помогне домашното производство;

4. Ширење на мрежата на супермаркети во земјите од регионот – целта е да се развие бизнисот и да се освојат нови пазари;

5. Изградба на откупни центри во земјите од регионот – целта е да се дојде до евтини производи и да се намалат транспортните трошоци;

6. Изградба на дистрибутивни центри во земјите во регионот и во други земји (во кои не се поседуваат супермаркети) – целта е да се обезбеди пласман за домашното производство.

МЕРКАТОР, СЛОВЕНИЈА

вкупни приходи во 2010 година – 2,78 милијарди евра

присуство на пазари – седум

планирани инвестиции – 130 до 150 милиони евра

стратегија и визија – водечки трговски синџир на прехранбени и производи во ЈИЕ

број на вработени – 10.606

КОНЗУМ И ИДЕА, ХРВАТСКА

вкупни приходи во 2010 година – 2,67 милијарди евра

присуство на пазари – два

планирани инвестиции – /

стратегија и визија – постојано преземање компании и брендови со цел освојување нови пазари

број на вработени – 11.319

ДЕЛТА МАКСИ, СРБИЈА

вкупни приходи во 2010 година – 2,06 милијарди евра

присуство на пазари – пет

планирани инвестиции во 2011 година – 51 милион евра

стратегија и визија – раст на приходите и освојување на нови пазари во Европа

број на вработени – 19.000

ТИНЕКС, МАКЕДОНИЈА

вкупни приходи во 2010 година – 88,6 милиони евра

нето-добивка – 2,2 милиони евра

присуство на пазари – еден

планирани инвестиции – /

стратегија и визија – развој на семејниот бизнис самостојно

број на вработени - 972

СКОПСКИ ПАЗАР, МАКЕДОНИЈА

вкупни приходи во 2010 година – 31,5 милиони евра

нето-добивка – 177.977 евра

присуство на пазари – еден

планирани инвестиции – /

стратегија и визија – /

број на вработени - 637

ДЕЛТА МАКСИ ВО ЕВРОПА ПРЕКУ ДЕЛЕЗ

Пјер Оливие Бекерс, претседател и генерален директор на Делез група

“Во своето идно работење под водство на Делез, Делта Макси ќе биде дел од уште поголема и посилна фамилија. Верувам дека оваа трансакција е голем чекор за Србија кон ЕУ, а за Делта Макси почеток на нова фаза на развој.“

Делта холдинг е најголема приватна и прва компанија според приходот во Србија. Членките на холдингот се занимаваат со земјоделско производство, малопродажба, извоз, увоз, дистрибуција на стоки за широка потрошувачка, продажба на автомобили, недвижности, финансиски услуги и осигурување. Холдингот во 2010 година оствари приход од продажба од 2,34 милијарди евра. За 2011 година се планирани 2,71 милијарда евра. Годишниот промет на Делта чини 9% од српскиот бруто-домашен производ. Делта холдинг вработува 22.000 луѓе и има свои фирми во Србија, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Албанија, Словенија и во Бугарија, каде што го презеде малопродажниот синџир Пикадили. Поседува и дистрибутивен центар за овошје и зеленчук во Русија. “Постојаниот напредок и големите вложувања во ширење и јакнење на мрежата за малопродажба, во нови деловни објекти и во развој и унапредување на програмата се значаен мотив за докажување, усовршување и напредување во работењето“, велат во Делта холдинг.Најголема е Делта М група, со повеќе од 19.000 вработени. Во 2010 година, приходите на Делта М изнесуваат 2,06 милијарди евра. Стратешка цел на Делта М е ширење во регионот. Во рамките на оваа компанија работат супермаркетите Делта Макси, кои ги има 449, од кои 322 во Србија, 18 во Црна Гора, 16 во Албанија и 40 во Бугарија. Откупен центар за овошје и зеленчук има во Босна. Компанијата планира во 2011 година да инвестира 51 милион евра, од кои 20 милиони во Бугарија, осум во Црна Гора, 13 милиони во БиХ и 10 милиони евра во Албанија. Се проценува дека приходите на Макси оваа година ќе изнесуваат 1,4 милијарди евра, а добивката пред оданочување и камати од 85 до 90 милиони евра.Првиот Макси супермаркет е отворен во 2000 година во Нов Белград. Делта Макси во 2003 година почна развој на сопствена марка на производи (private label), кои се продаваат по пониски цени за 15% до 40% од брендираните производи, а имаат добар квалитет. Сега ги има околу 2.000 (храна, хемија, текстил, обувки, производи за деца, храна за домашни миленичиња). Во вкупниот промет овие производи учествуваат со 14,83%, а планот е да бидат 25%. Делта Макси годинава беше продадена на белгиската компанија Делез за 932 милиони евра.“Многу сме задоволни од оваа трансакција, која целосно го поддржува забрзувањето на растот на нашата продажба, а тоа е клучен приоритет на нашата нова бизнис-стратегија. Предвидуваме значителен раст на приходите и гледаме потенцијал за синергија, која ќе произлезе од интеграцијата на новите пазари со нашето работење во Европа“, изјави Пјер Оливие Бекерс, претседател и генерален директор на Делез групата.Според Миодраг Мишковиќ, сопственикот на Делта холдинг, во изминатите 10 години Делта Макси израсна во еден од водечките малопродажни синџири во Југоисточна Европа.“Во своето идно работење под водство на Делез, Делта Макси ќе биде дел од уште поголема и посилна фамилија. Верувам дека оваа трансакција е голем чекор за Србија кон ЕУ, а за Делта Макси почеток на нова фаза на развој“, вели тој. Белгиската компанија е присутна во шест земји на три континенти, а во регионот има продавници и во Грција и Романија. На крајот од 2010 година имаше 2.800 продавници и приход од 20,8 милијарди евра. Вкупно вработува 137.000 луѓе.Економистите во Србија очекуваат новиот сопственик да постави правила на игра какви што важат на другите пазари и да се намалат цените на производите. Според нив, новите правила значат фер однос со коминтентите, плаќање на обврските на време, а не со одложување од шест или девет месеци.

МЕРКАТОР СЕ ПРОДАВА И ОСВОЈУВА ЧЕТИРИ НОВИ ПАЗАРИ

Жига Дебељак, главен извршен директор на Меркатор

“Оптимизација на работењето правиме веќе две години, така што и покрај намалувањето на маржите за 0,4%, профитот го зголемивме за 10%. Не ја одложуваме наплатата затоа што почитувањето на роковите е коректен однос кон добавувачите. Но, со добавувачите имаме многу цврсти договори и им кажавме дека од нашиот џеб ќе одвоиме 11 милиони евра за намалување на маржите, за да ги задоволиме потрошувачите во време на економска криза. Затоа, очекуваме и нашите добавувачи да го имаат тоа предвид.“

Словенечкиот трговски гигант Меркатор има свои фирми и во Србија (основачки капитал 40,6 милиони евра), Хрватска (257 милиони евра), Босна и Херцеговина (83 милиони конвертибилни марки) и во Македонија (5.000 евра, основана во 2005 година). Компанијата во Словенија поседува и индустрија за пилешко месо, фирма за производство на кондиторски продукти, градежништво, фирма за трговија на мало.Друштвото под име Меркатор почнува со работа во 1953 година, како трговско претпријатие во Љубљана. Во 1990 година почнува развојот на концернот, а во 1993 компанијата е приватизирана со јавна продажба на акции, со што е остварена најголемата приватизација по обем и вредност на капиталот во Средна Европа. Сопственици станаа државни фондови и 63.000 мали акционери. Во 1997 година, на чело на Меркатор застанува Зоран Јанковиќ (кој се смета за таткото на Меркатор) и од таа година таа почнува да се развива и да работи профитабилно. Од 1998 до 2003 година, Меркатор интензивно го поврзува капиталот и презема и основа трговски друштва во земјите од поранешна СФРЈ. Од 2005 година на чело на Меркатор е Жига Дебељак. Визијата на раководството е Меркатор да биде водечки трговски синџир на прехранбени и производи за секојдневна употреба во домаќинството во Југоисточна Европа. Меркатор