Известувања

Со едногласна одлука на жири – комисијата предводена од архитектот Мишко Ралев, Големата награда за реализиран архитектонски проект на XVII Биенале на македонска архитектура остана недоделена. Претседателот на комисијата на вечерашната свеченост во Музејот на Град Скопје детално ја образложи причината за донесување на ваквата одлука, која првенствено произлегува од непостоењето на соодветен труд што ги задоволува строгите услови за негов избор. Со овој чин, за прв пат се случува да не се додели Големата награда за реализиран архитектонски проект, која е востановена во 1981 година како највисока архитектонска награда во земјава. На овогодинешното издание не се додели ниту Наградата за урбанистички проект, поради тоа што не беше доставен ниту еден труд од оваа област.

Наградата за проект од областа на архитектурата беше доделена на архитектонскиот проект за Клиничката болница – Штип на авторите Љиљана Митровиќ и Горана Митровиќ и на соработниците Срѓан Митровиќ, Иво Антонијевиќ и Филип Недевски. Жири – комисијата се одлучи Наградата за реализирана внатрешна архитектура – ентериер да им ја додели на архитектите Оливер Илиевски и Максим Наумовски за ентериерната реконструкција на управната зграда на градежната компанија „Гранит“ од Скопје. Претседателот на комисијата ги соопшти и имињата на добитниците на Наградата за проект од областа на дизајнот, која годинава отиде во рацете на авторките Бранислава Ѓорѓевиќ, Елена Пазарџиевска и Марија Димитриевска и на соработникот Стефан Тодоровски за проектот CITY BOX киоск.

Во рамките на манифестацијата беа доделени и две специјални награди. Во сегментот на архитектонски реализации, наградата ја доби проектот за црквата Св. Илија во скопското село Говрлево на авторите Минал Бакалчев, Митко Хаџи Пуља, Саша Тасиќ, Никола Стрезовски и Виолета Бакалчев. Втората специјална награда им беше доделена на Дејан Ивановски и Филип Јовановски и на соработниците Георги Јовановски, Димитра Јовановска и на Ивана Васева за галеријата „САС“ на Центарот за современи уметности од Скопје.

На затворањето на XVII Биенале на македонска архитектура со пригоден говор се обрати и претседателката на Асоцијацијата на архитекти на Македонија, Сања Раѓеновиќ Јовановиќ. Покрај испратените честитки за добитниците на наградите на овогодинешното издание на БИМАС, таа упати критика кон архитектите поради малиот број присутни на дебатите, презентациите и дискусиите што се организираа изминативе денови. „Жал ми е што биеналето не беше посетено на нивото на кое очекувавме. Треба да се погледнеме и во себе“ истакна претседателката на ААМ. Наградите на БИМАС 2014 беа одбрани од пристигнатите 112 проекти и реализации, кои се резултат на македонското архитектонско творештво во изминативе две години.

Саботната вечер од Скопската недела на архитектура ја одбележа доделувањето на посебното признание за животно дело во областа на архитектурата и урбанизмот на познатиот јапонски архитект и универзитетски професор Кенго Кума. Организаторите на манифестацијата ја иницираат оваа награда, која во наредните години треба да прерасне во традиционален чин на благодарност кон професионалците кои оставиле белег на светската архитектонска сцена. „Секој вреден допринос во архитектурата треба да биде признаен. Името Кенго Кума е поврзано со едно име кое на сите нам ни значи многу – Кензо Танге. Професорот Кума на Универзитетот во Токио го води она што на времето беше познато како лабораторијата на Танге, од каде што произлезе концептот за реконструкција на централното градско подрачје на Скопје после земјотресот од 1963 година. Денеска таа лабораторија го носи името на професорот Кенго Кума“, истакна во свечениот говор Иван Мирковски, член на организацискиот одбор на Скопската недела на архитектура.

Во присуство на бројни посетители на големата сцена на Македонската опера и балет, еминентниот архитект Кенго Кума одржа предавање со кое се наврати на работата на неговото биро Kengo Kuma & Associates и ги претстави препознатливите проекти, кои оставија впечатлива трага на светската архитектонска сцена. Никулците од кои произлегуваат финалните дела на Кума се пронаоѓаат во околината што ја одбрал за интервенција. Тој напомена дека ја црпи инспирацијата од пејсажите кои се препознатливи за регионите во кои делото треба да се лоцира.

Природните материјали карактеристични за непосредната околина на средината во која е планиран објектот се вдахновение на архитектот Кума. Почитувајќи ја средината во која твори, Кума објасни дека ги избира даровите од природата како носечка структура во самото здание, а не како финална декорација на објектите во кои е вградено масовно количество на индустриски градежни производи. Тој истакна дека во огромен дел од неговите објекти, главен материјал е дрвото, каменот и водата, а подеднакво им се посветува како на големите проекти, така и на еден сад од оризова хартија. „Човекот не може да биде одделен од природата, токму затоа што природата е она што е неизмерна инспирација“, нагласи Кума.

Јапонскиот архитект накратко се задржа на дел од познатите архитектонски креации кои ја одбележаа неговата досегашна професионална кариера. Во предавањето пред скопската публика тој ги издвои бравурозните зданија: Yusuhara Wooden Bridge Museum, Besançon City of Arts and Culture, FRAC Marseille, Dazaifu Starbucks coffee shop, Asakusa Culture and Tourism Center, Yusuhara Wooden Bridge Museum и впечатливиот GC Prostho Museum Research Center. На крајот од предавањето, Кума констатираше дека градителските елементи кои се премногу големи и тешки не можат да се употребат во создавањето на иновативни зданија, препорачувајќи и на архитектонската фела да се насочи кон малите елементи, со чија помош може да се дизајнираат напредни решенија.

Професорот Кенго Кума на средбата со новинарите говореше за неговите досегашни идејни трудови за интервенција во просторот. „Во основа, сметам дека архитектурата треба да го допре тлото. Секогаш неа да ја комбинирам со архитектурата. Огромните објекти претставуваат голема потешкотија, бидејќи го уништуваат постоечкиот контекст на локацијата. Лично ги преферирам малите проекти и интервенции“, напомена тој. На новинарското прашање за сопствениот стручен став кон урбанистичкиот план за реконструкција на центарот на Скопје на архитектот Кензо Танге, тој истакна дека отсекогаш се восхитувал на неговото чувство за јавен простор. „Во проектот за Скопје, Танге го нагласува центарот на градот преку ползување на оски и кули, што предизвикува воодушевување кај мене. Сепак, градителскиот дизајн осмислен со употреба на бетонот претставува карактеристика на дваесеттиот век позади нас. Во времето во кое живееме треба да пронајдеме поинакво решение, кое се однесува на обликот на зданијата“, нагласи архитектот Кенго Кума.

Архитектите и универзитетски професори Минас Бакалчев и Митко Хаџи – Пуља се добитници на Големата награда за реализиран архитектонски проект на 16-тото по ред Биенале на македонска архитектура (БИМАС). Признанието од стручната жири – комисија во состав: Трајко Димитров, Гоце Аџи – Митревски, Никола Павловски, Петар Ѓорѓевиќ, Круме Евроски, Кристијан Јорданов и Слободан Велевски им беше доделено за делото „Селски двор“, проектирано во 2011 година и реализирано во с. Велмеј, општина Дебарца. „Создадената архитектура покажува извонредна чувствителност кон местото и кон пејсажот. Интервенцијата следи употребен архетипски образец за дефинирање на територијата и притоа се интегрира во пејсажот и истата го редефинира местото во ново мало соседство. Со изборот на оваа творба, комисијата одбра да редефинира навраќање кон вредностите како што се заедништвото и пејсажот во секојдневното живеење, како заборавени културни обрасци“, истакна претседателот на жири – комисијата, Гоце Аџи – Митревски на вечерашното свечено доделување на наградите, кое поради технички проблеми, наместо во Музејот на град Скопје како што беше предвидено со програмата, се одржа во Домот на АРМ.

Наградата за проект од областа на архитектурата им беше врачена на авторите Мартин Пановски и Душица Диновска од „Студио 2000“ за бизнис центарот „City Centеr“ во Прилеп, составен од деловен и трговски простор, како и катна гаража. Жири – комисијата оцени дека специфичниот квалитет на овој проект лежи во обидот да се препрочита организацијата, на инаку робусната програма на трговски центар, на еден нов начин. Имено, со одвојување на паркирањето на највисоките катови од објектот се отвораат нови можности за користење на приземјето и комуникацијата на истото со непосредниот контекст. Напливот од свежина што објектот го нуди е и поради фасадната обвивка, која излегува од вообичаената матрица за обликување на ваков вид објекти и се карактеризира со прилично застаклени површини.

Стручната комисија ја соопшти и специјалната награда на БИМАС 2012. Таа му беше доделена на проектот за станбен објект „Куќа Г“ во Скопје, изработен од авторите Елена Икономов, Емил Јегени, Бојан Тасев, Веле Богоевски и Јасна Милојковиќ. Образложението на стручната комисија е дека победничкото решение нуди симултано промовирање на современ начин на градско живеење, во истовремено пејсажен контекст. Внатрешниот и надворешниот простор се симбиоза, токму поради специфичниот волумен на објектот кој се развива во два споени сегменти во отворен агол, притоа јасно дефинирајќи го приватниот дел на дворот.

Кога станува збор за реализиран индустриски дизајн во изминатиот период, комисијата се одлучи наградата да им припадне на архитектите Ивана Топаловска и Ристо Аврамовски за проектот „Едукативни просторни инсталации“, составен од шест различни содржини кои го красат Градскиот парк во Скопје. Проектот е реализиран во 2011 година, под покровителство на Град Скопје. Стручната комисија се одлучила за ваквиот избор поради тоа што тој контекстуално е меко и ненаметливо вклопен во постојниот пејсаж. Самата негова материјализација е погодна за мултипликација и производство на елементите, при што е можна и реупотреба на истрошените или оштетени делови од инсталацијата.

Наградата за реализирана внатрешна архитектура – ентериер, ја доби „Постојаната изложбена поставка во Меморијалниот центар на холокаусот на Евреите од Македонија“, дело на авторите Мајкл Беренбаум (Michael Berenbaum), Едвард Џејкобс (Edward Jacobs) и Јован Ивановски. Проектот е изготвен во 2010 година, а неговата имплементација е остварена во текот на 2011 година. „Оваа реализација за внатрешна архитектура јасно се издвојува со својата појавност преку две нејзини клучни карактеристики: моќно семантичко искуство на доживување кое се памети и дефинирање на просторна целовитост и јасност како елемент исклучително битен за трајни изложбени поставки“, нагласи Гоце Аџи – Митревски.

Поради квантитативен и квалитативен недостаток на трудови од областа на урбанизмот, жири – комисијата одлучи да не ја додели наградата за урбанистички план и проект на овогодинешното 16-то издание на БИМАС.

Препораката на овогодинешното жири е да се изнајде форма преку која ќе се оддаде достојна почит за придонесот во афирмацијата на Асоцијацијата на архитекти на Македонија (ААМ) на неодамна починатиот архитект и професор Борис Чипан. На централната изложба во рамките на БИМАС 2012, која се одржа во Музејот на град Скопје, беа презентирани вкупно 136 трудови создадени во текот на изминативе две години.

Во организација на „Архитекст“, издавачот на реномираното списание за архитектура „Орис“ и здружението „Орис – куќа на архитектурата“, на 23 март во Белград ќе се одржи меѓународната конференција за архитектура „Белградски денови на Орис 3“. Настанот е замислен како низа предавања од архитекти избрани според релевантноста на нивните остварувања, кои преку презентација на сопствената работа ќе ја претстават својата пракса, град и земја. Концепцијата ја продолжува традицијата на меѓународниот конгрес „Денови на Орис“. Овогодинешни предавачи се: Boris Podrecca од Австрија, Alberto Campo Baeza од Шпанија, Srdjan Jovanović Weiss од Србија, како и Tomislav Ćurković и Zoran Zidarić од хрватското архитектонско биро „Два архитекта“.

ГУП – от за постземјотресно Скопје и проектот „Скопје 2014“ оставаат неизбришлива трага во современото битисување на метрополата. Каква споредба би направиле во однос на двата проекта од нивната основна замисла до финалната реализација?

Разликите се големи во однос на пристапот за решавањето на централното подрачје. Во 1965 година центарот на Скопје беше предмет на конкурс со посебна одлука на ОН. Дотогаш таков проект не беше финансиран од ОН и главниот менаџер архитект Вајсман. Четири меѓународни експерти беа поканети да учествуваат на конкурсот од четири различни земји и тоа: САД – арх. М. Ротивал, Холандија – арх. Ван Де Брук и арх. Бакема, Италија – арх. Л. Пичинато и Јапонија – арх. К. Танге и четири домашни фирми од поранешните југословенски простори: Македонија – проектант Брезовски, Србија – институт за урбанизам, Хрватска – институт за урбанизам и Словенија – професор Равникар. Оценувачката комисија ја сочинуваа четири експерти делегирани преку архитектонските и урбанистичките асоцијации од странство и четири од југословенските простори преку домашните асоцијации. Првонаграден беше едногласно проектот на К. Танге.

За тој проект ќе набројам неколку карактеристики: 1) почитување на водата како медиум – богатството на градот е токму тука, целата визуелна и животна енергија на тој простор е реката Вардар, 2) интеграцијата на левиот и десниот брег, 3) формирање на функционални урбани структури, 4) користење на антички урбани елементи како агора, пијаци и пијацети, поврзани со урбани мини структури преку пасарели. Авторот се користи со симболи. Приодот од тимот е метаболистички, теоретски и филозофски приод кон градот и градското јадро како единствена функционална целина. Применет е системот на структурирање на функционалните композиции. Естетските вредности се во корелација со просторот, амфитеатрално приближувајќи се до водата. Локални инспиративни елементи се од средновековната тврдина, како ѕидови и кули. Старата чаршија е како инспиративен елемент за Бизнис центарот. Чаршијата се развива по хоризонтала, бизнис центарот со динамично структурирање поставен е по вертикала. Ова е краткиот опис на еден проект кој немаше среќа до крај достоинствено да се реализира. Се менуваа авторитетите и нивните сфаќања и планот изгуби на динамика, но не и од актуелноста, што значи дека урбанизмот е проектиран со футуристичка визија. Секој план треба и мора да се преиспита во времето во кое се твори и да се изврши негова евалуација. Нема идеални планови, како ни идеални реализации.

„Скопје 2014“ е донесен скоро со декрет, со презентација на интегралната визија. Програмскиот зафат е голем, со хетерогени содржини. Проектот заслужуваше поопстојна презентација пред стручната јавност. Визијата е концентрирана на приобалието, просторно е ограничена, што прави потешкотии при комплексното претставување на објектите. Така се сведува на фронтална панорамска урбана презентација. Презентирано филозофски, секоја акција е продукт на причините и затекнатите услови. Факт е дека централното подрачје подолг период е неизградено. Се отвори голем фронт за градба на станбената населба Аеродром, кој проект напросто ја одзема финансиската моќ на градот. Планот од 1996 година пак предолго се бранеше, се блокираше било каква реализација. Така, „Скопје 2014“ треба да се разгледува и како реакција. Мора да се признае дека Владата е голем мецена. Динамиката на изградба е со завидно темпо, резултатите допрва ќе се оценуваат. За жал има доста импортирани објекти и елементи кои не припаѓаат на ендемската архитектонска корелација.

Кој објект од проектот „Скопје 2014“ го сметате за најрепрезентативно здание, а кое здание би го оквалификувале како недостојно за централното градско подрачје?

Стариот театар, иако со зголемен габарит, ќе ги исполни очекувањата. Како архитектонско – естетски, така и преку ентериерот. Се надевам и програмски ќе ги исполни очекувањата на старите Скопјани и ќе ги ослободи од носталгијата. Плоштадот се збогати со фонтаната, фонтаните се благодарен урбан елемент. Репер е тоа што жителите ја прифатија и се гледа раздвиженост токму околу тој простор.

Што би вцртале во ГУП – от на македонската метропола во функција на идниот развој на градот?

Како прво, треба да се знае состојбата во однос на популацијата, квалификационата структура и други состојби на параметрите – примарните, секундарните и терцијалните дејности. Ќе го парафразирам арх. урбанист Доксијадис кој вели дека треба да има: 1) програмска визија, 2) проекција 2012 – 2032, 3) дилеми: технолошки развиен град, 4) информатички град, 5) децентрализиран град со концепт за рамноправен развиток на градовите во државата. Главните градови вообичаено се нападнати од разни структури, миграцијата е постојана закана. Единствен начин за правилен развиток на градот е да се воспостави контрола над целиот град во рамките на неговите потесни и пошироки урбани граници. Градот Скопје во груба урбана слика во однос на Република Македонија е црна точка. Таа слика може да се поправи исклучиво во развивање на индустриски капацитети во целата држава зацртани во просторниот план на републиката. Над сите планови најважен е просторниот план на Р. Македонија. Таму се проекциите за макроурбаната политика и програма за развиток. Тој е базата за комплексниот урбан развиток.

Денес големите градови се ослободуваат и ја ограничуваат изградбата на индустриски капацитети, се ориентираат кон современите движења на информатичкиот град. Информатичкиот град е тесно врзан со концептот на рамноправен развиток на градовите во државата, користејќи ги природните ресурси и потенцијали на опкружување на регионот. За наши услови интересна е комбинацијата на информатичкиот град и рамноправниот развиток на останатите градови во Македонија. Да се посвети внимание на руралните средини, како мали приградски производни населби, како и развивање на постојните приградски населби за да ја добијат вистинската урбана содржина. Градот ќе се децентрализира и по пат на сегрегација на класната структура. Зоните на високото вредно индивидуално домување ќе се засилат, затоа е важно да се согледаат сите елементи при планирањето.

Втората димензија е дизајнирање на градот, со филозофски речник тоа би значело функционално – естетски прерогативи. Структурирањето на урбаните и архитектонските функции – чисто теоретски со извесни насоки. Специфичностите на структурите од хуманата скала, како и релација помеѓу урбаните простори кон архитектонско – комуникациските простори. Повеќе внимание да се посвети на целиот урбан простор со функционалните, комуникациските простори и др. Како пример ќе го земам следното: Стара железничка станица – Бит  пазар. Таа историска урбана оска е историја на градот и нужно е да и се посвети подеднакво внимание. Улица Македонија завршува со објектот на Старата железничка станица која уште е руина. Еден професор од Берлин ме праша дали сме сентиментално врзани за оваа руина. Таа е добра завршница на ул. Македонија и ги поседува сите елементи за реконструкција или пак како што современата теорија за реконструкција промовира идеја: сочувај ги автентичните елементи, гради современо.

Важноста на просторот е подеднаква за еден град, затоа постои и предметот на валоризација. Подеднакво е важен централниот простор, дали се работи за Малиот ринг или Големиот прстен. Потребата од рамноправен однос кон севкупниот простор е неопходна.

Бојан Блажевски