Скопје 2014

Тоталитарниот кич и новите естетски проекти на државата

Честопати ја слушаме забелешката дека архитектонската визија за Скопје што ја подготвува актуелната власт претставува кич. Овој поим е во извесна мера маглив, а во себе ја содржи претенциозноста на прогресивниот елитист наспроти непросветениот непознавач на убавото - ароганцијата на оној што го поседува знаењето. Сепак, постои и една широко распространета примена на концептот во својство на обична општа именка, а не некој комплексен поим од областа на естетиката. Планираните уметничко-историски интервенции во изгледот на центарот на главниот град претставуваат кич во оваа широка, колоквијална смисла на зборот - едноставно затоа што се копии, реплики на постојни оригинални дела. Нивната естетска вредност е еднаква на онаа на секоја копија на оригинално дело. Според тоа, лавовите на мостот „Гоце Делчев“, естетски, не се ништо повредни од оние мали гипсени лавчиња што луѓето си ги поставуваат пред портите на својата куќа. Кога идеологиите на старите големи режими ја диктираа естетиката, оваа ја произведуваа уметници кои беа задолжени естетски да ја изразат владејачката идеолошка визија („политичкиот кич“, според Кундера). 

Планираниот архитектонско-споменичен кич, како долгорочен културен проект спроведуван од страна на Државата, погледнат како естетичка категорија, разгледувана независно од политичките аспекти, ќе претставува производ на лош вкус. Ваквиот резултат е неизбежен, затоа што авторот на замислата за новата уметност, но и на конкретните дела (нивните теми и стил) што таа треба да ги произведе, е некој што воопшто не е уметник. Ако не е уметник, тогаш е - дилетант. Авторите (уметниците) чии потписи ќе може да ги видиме, во еден ваков проект, се само занаетчии кои ја изведуваат естетската визија на Авторот на културната преродба на земјата. Институциите на власта не нарачуваат дела од најголемите уметници за да ја спроведат својата градителска мисија, како што тоа го правеле големите државници на големите култури од минатото. Сосем спротивно, тие самите стилско-тематски ја определуваат уметничката визија. Јавноста воопшто не ни расправа за замислите на знаменити уметници, туку за оние на Владата. 

Сепак, ситуацијата се чини позагрижувачка доколку ја анализираме со помош на кундеровскиот поим на кич. Во шестото поглавје од „Неподнослива леснотија на постоењето“, наречено „Големиот марш“, Милан Кундера ги објаснува причините за политички мотивираното емигрирање на еден од неговите централни ликови во романот, Сабина. Нејзиниот внатрешен револт против комунизмот, објаснува Кундера, имал естетски а не етички карактер - она што и' било одбивно во комунизмот не била толку неговата грдотија колку маската на убавина што овој настојувал да ја носи. 

Нешто подолу во истото поглавје, Кундера објаснува дека кичот е политичка категорија, и го отвора прашањето на кичот на тоталитаризмот. Фантазмот на еден санитаризиран свет (што е дефиницијата на кичот според Кундера) на саморазбирливост, еднозначност и големи вистини во кои нема место за несовршеноста е метафизички фантазам. Потврда на оваа теза може да се најде во фактот дека едни од најстарите теолошки расправи се однесуваат на прашањето дали Исус јадел и пиел, поаѓајќи од премисата дека сигурно не дефецирал. Секоја политичка идеологија, по пат на практикување власт и поредок, се обидува да го санитаризира, прочисти светот од се' што ја поматува еднозначната вистина на политичката вистина што ја застапува. Кога, пак, едно единствено политичко движење ја презема севкупната моќ, тогаш, според Кундера, настанува тоталитарниот (и/или тоталитаристички) кич. 

Парафразирајќи го Кундера, тоталитарниот кич ќе го опишеме на следниов начин: се' што е спротивно на неговата естетска визија, според која секоја вистина е еднодимензионална, мора да биде изгонето - секаков индивидуализам, иронија, сомнеж. 

Поаѓајќи од оваа кундеровска дефиниција на кичот како политичка категорија, ќе се обидам да предупредам на политичките опасности од естетиката што актуелната власт сака да ја инсталира во државава. Предуслов за тоталитарната естетика на актуелнава власт претставува 60-годишното владеење на тоталитарниот кич во земјава, во кое ги вклучувам и периодот на комунизмот (или, ако сакате, социјализмот), но и оној на транзицијата што ја спроведуваа реформираните посткомунисти. Демократскиот период на Македонија беше инаугуриран со транзициониот тоталитарен кич според кој само една политичка каста може да владее, оти само таа е „чиста“ (и тоа буквално). Овој кич не се материјализираше во градби, но се вгради во културата на секојдневието, во животните стилови втемелени врз едно вакво културолошко исклучување. Транзицијата немаше намерен естетички проект на државно ниво, но сепак создаде естетика видлива во деловните и приватните градби на транзиционите новопечени богаташи. Транзициониот политички кич првенствено се реализира низ дискурс што воспоставуваше културолошки (санитаризирачки) јаз. Транзиционите посткомунисти, кои себеси систематски се идентификуваа како „домаќини“, исто така систематски, „вмровците“ ги етикетираа како „небањати, брадосани сељаци“. Малограѓанската посткомунистичка естетика на животниот стил, транзиционата култура на секојдневието од својата слика на совршен свет ја изгони валканоста на „отпадничката вмровштина“. 

Оваа ситуација доби своја дијалектичка преобразба во тоталитарниот кич на чистото и античко потекло што сега го произведува културната визија на власт. Имено, комплексот што сдмсмовскиот посткомунистички кич му го предизвика на вмровецот создаде основа на негово постојано 

самосанитаризирање, несвесен дека со тоа ја наследил и логиката на тоталитарниот кич на неговите претходници. 

Комплексот на грандиозност, пренагласувањето на сопственото европејство претставува изнудување сеопшто признание не само за сопствената цивилизираност туку за корифејство на европската цивилизираност во Македонија. Оваа естетичко-идентитетска станица претставува израз на темелна фрустрација и лоша стратегија на надминување на сопствениот комплекс. Според хегелијанската логика (на Робот и Господарот), вмровецот го презема тоталитарниот естетски резон - оној на кичот (според кундеровскиот концепт на тоталитарен кич). Актуелната влада денес успева да произведе ултимативен политичко-историски кич којшто го надминува и оној на претходниците. Во китнестата визија за сопствената култура нема место ни за никаков вид „нечистотија“: нечисто потекло (мешовитоста на словенското и античкото потекло) или идентитетска комплексност придружена од иронија, со тоа ни за жени кои не се сведени на улогата на мајка („лоши мајки“ или „немајки“), ни за педери. Тоталитарната или фундаменталистичка матрица станува очигледна кога хуморот во однос на големите национални вредности станува цензуриран или автоцензуриран; нема шега со големото херојско потекло, ами е потребна сериозност на побожна почит. Иронијата и хуморот, кои подразбираат способност за релативизација на поимите, па дури и на „најзначајните“, ја загрозуваат еднозначната совршена слика за чистото потекло и монолитниот идентитет.

Светоста на вредностите што ги застапува новиот вмровски тоталитарен кич е произведена според резон сличен на инфантилната визија на гореспоменатите гностици за Исус кој не дефецирал - се произведува една божемна историја која е чистоевропска, и тоа до тој степен што дури и неколкуте века отпосле изградени обелисци и триумфални капии се чини дека имаат смисла, им се дава значење на „споменици“. И покрај тоа што претставуваат неточност - дека сме биле дел од таа и таквата естетска историја - тие имаат функција, имаат смисла: го чистат „ѓубрето“ на вистината за ориенталната култура како дел од нашето културно наследство. Измешаноста на нашето европејство со културната блискост со Истокот е недопуштена. Потеклото мора да биде чисто. Чистотата на нашето европејство мора да биде до тој степен апсолутна, до тој степен гарантирана, што тоа мора да биде сигурен дел од европската антика. Според оваа визија на „робот“ кој се идентификувал со „господарот“, антиката не смее да биде ни грчка ни римска (иако за остатокот од Европа, која се идентификува како нејзин наследник, таа отсекогаш била тоа), туку наша, „античко-македонска“. 

Тоталитетот на чистото „ненапукнато“ потекло е изворот на политичката категорија на тоталитарен кич. 


Катерина Колозова
(Авторката е универзитетски професор по филозофија и род)

http://www.dnevnik.com.mk/?ItemID=02075A8A37F08A458B5DFAABE362D764

Рушење на Метропол? Тоа ќе биде уште еден катастрофален потег! Тие објекти се дефинитивно споменици на модерната во Скопје и имаат вредност, донекаде ве разбирам за таквите ставови, но се во крајност неисправни! Градењето на џамија е тотално спорно од секаков аспект на архитектурата во тој простор, и  претставува некоректна игра на муслиманската верска заедница. Околу познавањето на македонската историја, сметам дека доволно ја познавам. Печатот го познавам одамна и запознаен сум и со праисторијата. Инаку не знам колку знаете Вангел е еден од одличните познавачи на тој периот. Жално е што е лош архитект кој не умее споменот и трагата од минатото како иснпирација да ги претвори во современа македонска архитектура! Секое делување во еден простор започнува со анализа на околината и пред се почит на постојното. Рушењето на Метропол е злостор, тој еднсотавно треба да биде реставриран.< = < =

прво да нема забуни Александар е Македонец, а сите племиња кои го негувале хилиолатрискиот култ на овие простори се обединили во едно Кралство а подоцна и Царство - Македонија! аналогно на тоа современите Македонци имаат право со идентификување на античките корени, тоа што истите тие корени немајќи свои сакаат и други да ни ги присвојат тоа е сосем друга работа, впрочем не е ни проблем доколку се сметаат истите за Македонци слободно нека се идентификуваат со Македонската Историја и Нејзините Јунаци, Легенди, Културно и Духовно Наследство итн. впрочем ние од секогаш сме биле како народ космополити и никому ништо не сме му бранеле, што не било случај со другите заедници кои имале претежно безусловен робовладетелски систем...

а за тоа дека тука во неолитот и палеолитот немало луѓе тоа малку си грешка, да имало големо катлановско езеро како остаток од некогашното море на овие простори, но воедно имало и автохтони култури, население кое уште тогаш го имало сонцето за симбол! за тоа доказ е печатот од Говрлево кој го откри заедно со Магна Матер и Адамот - проф.др. Милош Билбија http://www.build.com.mk/forum/forum_posts.asp?TID=373&PID=15282#15282 истиот овој печат на симпозиум во љубљана светската наука кога и прв пат пре неја е претставен го датира помеѓу 7 и 14000 год пред Христа, па така и тезата дека тука тогаш немало племиња кои подцна се идентификуваат како Пајонци воопшто не ти држи...

нејсе, иако е, еве да претпоставиме дека науката лаже и е во заблуда како што веруваш гитар ти според изнесеното, ете дури и да не е така сепак ние денешните Македонци црпиме директно културни и духовни влијаниа од античките Македонци а тоа со право ни остава простор со нив и да се идентификуваме! а доколку некој се срами од своето минато или смета дека истото по него е погубно, ок тоа е негова работа, но сепак вистината за науката треба да им ја остави на историчарите, а ако тие историчари кај нас велат дека Македонскиот Корен на овие простори е нераскинлив континуитет, негледам зошто некој тоа и да го отфрла, повикувајќи се на конструкциите на некои романтичари од 19 век со кои некои држави сеуште живејат, а преку нив на други уште им наметнуваат асимилаторски јарем...

~

инаку што е до коњаниците, сметам дека пиедесталите на повеќето им се промашени, ар онака како на рендерите што изгледаат, воопшто недолично за такви монументи, ајде ќе разберев за промашените вакви комбинации со ова модерните скулптури, но ова веќе навистина не мие јасно! исто лавот тој за пред мостот е само за во золошка, истиот требаше да биде седнат со што би симболизирал исто како и во антиката што го користеле тој момент Македонците да означи дека тој односно тие владејат со оваа територија! ова сега вака како што е извајан дури ни за во золошка нема да го биде а не па за во централно градско подрачје на една престолнина! некој добро си поиграл мајтап со власта, но и тие кутрите сакаат а незнаат како иако знаат зошто, некој рече оваа замисла била на вангел, не вангел целосно е исклучен од овој муабет да се прауваше тој ви гарантирам далеку подостоиствен муабет ќе имавме на маса, иако сега оправдано или не застанува зад иницијативата на оваа власт, слично како и јас што ја оправдувам бидејќи истата се труди да го потикне Македонизмот! но никаде во свет грандизност и префинетост не се брка по тендери, туку се оди бескомпромисно скапо и со идеите и со изведбата, а капак не се бара кое дело ќе победи на конкурс туку се ангажира елитата и највичните мајстори со здружени сили надополнувајќи се да изведат нешто вонвременско, а не нешто безвременско!

потоа најпроблематичен момент мислам дека ќе биде ова со бурмали џамијата, не заради тоа што ќе ја нема, него бидејќи заради еден објект голем број сограѓани ќе се чуствуваат отфрлено, тука влегуваат и голем број Македонци Муслимани, Албанци, Турци па и Роми, ова сеуште мислам има време да се корегира, но воедно за да биде и естески и функционално правично и Цркавата мора да се помести на местото на латис т.е. стара нбм! а доколку некој смета дека локацијата е премала со што нема да се сложам, ете може со се неа и метропол да се турне, значи она лепенката до типо, и пријатно трајно решен проблем! од спротива би се сместила и џамијата и офицерскиот иако нешто местата ќе им бидат изместени а на џамијата и маркичката помала со иста големина како и Црквата! знам дека ова многу нема да сакаат да го одобрат но лим влеташ во стапица единствено чаре за да излезеш од неа не е на сила да ја тераш работата туку да најдеш со лезет чаре како да се избавиш, а ова поинаку дефинитивно не е изводливо!

Околу темата, коректно поставена - Дали во Скопје може да стои споменик на Александар Македонски?  Одговорот е дефинитивно, без разлика дали Александар воопшто стапнал овде или дали тогаш Скопје влегувало во таа империја! Доколку велиме дека имаме врска со Македонците од тоа време, тогаш каде е проблемот, најславниот нивен крал да не може да се постави во современета држава. или поточно да се изразам,во новата престолнина на македонците?

п.с без злоупотреби
< = < =

Originally posted by гитардемон Бидејќи разговорот за потеклото на Александар не е на овој форум, и неговото место во нашата историја, сепак неговото место во нашите плоштади може да се дискутира тука. Штом тој никогаш не стапнал во Скопје, зошто да биде во Скопје. Зошто Грците не го сакаат во Атина? Бидејќи не стапнал таму како пријател. А во Скопје стапнал? Постоело Скопје тогаш воопшто?

Гитар, уште како млад Александар бил испратен на север да скроти неколку востанија на Пајонците и некои Тракиски племиња. Така што, најверојатно поминал низ тоа што денес го нарекуваме Скопје Мала дигресија, секако за ова не постојат пишани докази, само се претпоставки.

Поентата е во тоа што, ако алудираме на континуитет од антиката до денес, Скопје е денешен главен град на Македонија како институција, а не географска местоположба. Таа институција со текот на времето го менувала местото. Од Ајга, преку Пела, па доаѓа периодот на римското ропство, па да речеме дека се сели во Преспа, па во Охрид, па турско ропство (овдека дефакто би бил Солун, ама никогаш официјално), и до 1945 кога Скопје за влакно ја тепа Битола (пошо си Битолчанец кабадаја, малу на твоја сметка, нема љутиш). Значи, не е битно кај е главниот град, Александар е симбол на најголемиот македонски владетел, и со тоа го заслужува споменикот во главниот град.

Секако, ова горе споменатово, ќе повторам, според тезата на континуитет.

СО ПРОЕКТОТ СКОПЈЕ 2014 ПОПОЛНЕТ ЦЕНТРАЛНИОТ ГРАДСКИ ПЛОШТАД Репрезентативен центар - огледало на државата Познатиот и докажан архитект Вангел Божиновски тврди дека од 1968 година, па до денес, Скопје никогаш нема добиено каков било план за уредување на најскапата градска соба Презентираниот проект за новото архитектонско решение и за изглед на Скопје 2014, кај поголемиот дел од скопјани во текот на минатиот ден предизвика воодушевување. Тие сакаат да живеат опкружени со градби што ќе му дадат на градот нов имиџ, стил на европска метропола. И градбите и спомениците изградени во неокласицизам и барок стил, селективно и визионерски, според нив, полека, но сигурно ќе го избркаат сивилото на постсоцијалистичкото Скопје. Тие укажуваат дека секоја држава имала период на градители и во секоја држава тој период се паметел како златен. Ова што се прикажа од Општината Центар, Градот и Владата, било токму тоа златното. Исто така, од друга страна, експертите се согласуваат со ставот на оние кои најмогу ќе ги ползуваат архиктетонските промени на нивната дневна соба. Според нив престолнината била единствениот главен град во Европа, во кој централното градско подрачје не е заокружено. Се работиело за пополнување на просторот. Целокупниот проект е правен врз основа на сериозни општоприфатени стандарди. При изработката на истиот се запазени сите потреби модулати кои овозможуваале оптимална циркулација на воздушните маси, урбанистичката логика како и фрекфенцијата на сообраќајот, укажуваат стручните лица. Познатиот и докажан архитект Вангел Божиновски тврди дека од 1968 година, па до денес, Скопје никогаш нема добиено каков било план за уредување на најскапата градска соба. - Како некој кој ги разбира овие работи, укажувам дека дефинираните архитектонски работи се изведени без забелешка и не знам никој кој би можел да најде каква било дамка на проектот Скопје 2014. Имаме професионален изглед на најскапиот простор на градот, довршен по речиси еден век. Секоја власт која од тоа време, па наваму владееела, не отпочна ништо во таа насока, а најмалку се нафати да реализира ваково нешто. Ниедно градско сообрание ниту власт немаше храброст да го направи ова, тврди Божиновски. Тој понатаму додава дека сево ова е направено легеартист и транспарентно. - Инаку, јас лично години наназад заговарав да се заврши плоштадот. Иако директно не сум бил вклучен во проектот, не е далеку од она што јас сум го замислувал некогаш како изглед на плоштадот, изјави Божиновски за ВЕЧЕР. Од Општината Центар велат дека во проектот за изгледот на објектите работеле тимови на реномирани стручни лица од областа на архиктетурата, со огромно значење и искуство. Целта и поентата покрај новиот имиџ на плоштадот е и урбана интеграција на на левиот и десниот брег на реката Вардар, кој ќе создаде услови за досегашниот горчлив проблем на просторот за големиот број државни институции. ТРАЈКО ВЕЉАНОВСКИ Ми се допаѓа идејното решение за Карев Проектот за изгледот на главниот град во 2014 година и споменикот пред Собранието е на Општина Центар, а не на законодавниот дом, изјави вчера претседателот на Парламентот, Трајко Вељановски, при презентацијата на извештајот за работата во 2009 година. Првиот парламентарец не се противи на идејата за поставување на споменик на Никола Карев пред Собранието. - Никола Карев е значајна личност во македонската историја. Мене ми се допаѓа идејното решение. Верувам дека и вам ви се допаѓа, вели Вељановски. АНКЕТА КАКО ВИ СЕ ДОПАЃА НОВОТО АРХИТЕКТОНСКО РЕШЕНИЕ Спектакуларно! Дека скопјани се воодушевени од визионерските најави на Владата како ќе изгледа метрополата во 2014, покажа и нашата минианкета што ја направивме со граѓани од различна возраст Филип Спектакуларно! Многу ми се допаѓа. Почна да наликува на античка Македонија на некои места, на пример, покрај Вардар. Вака е празно, неинвентивно без содржина и единствено добар е за организирани концерти. Она што се планира, е топ!     Бранко Коцев Убаво е кога се прави нешто ново, кога се гради. Кога слушнав дека ќе се обноват некои градби, како Офицерски дом, ми беше многу драго. Можеби младите ќе речат дека би можело да биде и во помодернистички стил, но тоа се веќе вкусови.   Александар Костовски Мислам дека просторот и вака е доста тесен, а и дека постоечката инфрастуктура не може да одговири на потребите на толку згради. Јас не сум од Скопје но, мислам дека на еден главен град му треба широк плоштад. Инаку, браво за спомениците.   Елизабета Чакалиќ Проектот ми се допадна многу, само пожелно е да не се брза со архитектурата. Да им се даде време на проектантите мудро да промислат. И за склуптурите сум за, бидејќи на тој начин ќе ја оживееме нашата историја, која е навистина пребогата.   Трајанка Бакрачевска Премногу е убаво, луксузно, навистина. Се плашам дали ќе се обвистини, дали ќе има средства за толкава инвестиција со оглед на економската состојба. Но, и за тоа има решение, можат да се најдат мецени кои ќе вложат во изградбата.

http://www.vecer.com.mk/?ItemID=2E61C03E3E833A43A31B705D89A88727

Edited by leonid23 - 06-Feb-2010 at 01:55

Бидејќи разговорот за потеклото на Александар не е на овој форум, и неговото место во нашата историја, сепак неговото место во нашите плоштади може да се дискутира тука. Штом тој никогаш не стапнал во Скопје, зошто да биде во Скопје. Зошто Грците не го сакаат во Атина? Бидејќи не стапнал таму како пријател. А во Скопје стапнал? Постоело Скопје тогаш воопшто?

Не сакам насилни одговори, кажете зошто сметате дека треба да биде во Скопје, штом нема допирни точки античката империја со Скопје.

Исто така, никој сериозно не се осврна на оправданоста на носењето на ГУП ДУП и сл. по партиска наредба, на трошењето на државни пари за нешто кое што е спротивно на уставот (изградба на верски објект од државни пари).

Имајте предвид дека оваа област не била населена во 10000 пне, немало крапински човек доттука, да не треба сега да ископаме и по некоја пештера да надокнадиме за тој период? Чисто онака, нè заебале крапинците не дошле доттука, па да средиме работа. Историјата е од минатото, затоа се вика историја. Историја од XVIII век не се прави со градби од XXI век.


Edited by гитардемон - 06-Feb-2010 at 00:02

Originally posted by Max требаше анкетава да има пофлексибилна опција како: се сложувам, половично, и не се сложувам! вакa приморам сум да гласам позитивно! инаку реално на ваква анкета ниту моит да и се верува, ниту пак истата нешто ќе промени, но ајде ете чисто колку да не биде монотоно па и јас гласав!

Се сложувам дека нема ништо да промени. И мислам дека не се сложувам со поставување на меѓу опција бидејќи мислам дека се работи за принципиелно прашање.

Originally posted by Max а александар мислам никому не му пречи, бар на оние што се на македонистичките позиции, а тоа се 90% од македонците, само незапознаен или доволно неосвестен македонец може да каже немаме право да се поистоветуваме со него, или пак да ескивира демек ете тоа грците би ги распалило... не е спорно дека алекс е ок, спорно е како истиот ќе дојава на плоштад! и јасно колку истиот ќе се вклопи во него во ваква форма со се' столбот од фонтаната!

Не издржа срце јуначко а

требаше анкетава да има пофлексибилна опција како: се сложувам, половично, и не се сложувам! вакa приморам сум да гласам позитивно! инаку реално на ваква анкета ниту моит да и се верува, ниту пак истата нешто ќе промени, но ајде ете чисто колку да не биде монотоно па и јас гласав!   

~

а александар мислам никому не му пречи, бар на оние што се на македонистичките позиции, а тоа се 90% од македонците, само незапознаен или доволно неосвестен македонец може да каже немаме право да се поистоветуваме со него, или пак да ескивира демек ете тоа грците би ги распалило... не е спорно дека алекс е ок, спорно е како истиот ќе дојава на плоштад! и јасно колку истиот ќе се вклопи во него во ваква форма со се' столбот од фонтаната!