Уставен суд спореден со стоковна куќа во Сао Паоло во Бразил, наменета за новите богаташи

Архитектите ќе разговараат за проектот во март

Даница Павловска е новиот претседател на Асоцијацијата на архитекти на Македонија

Проектот „Скопје 2014“ - да се гради

Истите луѓе што наместо да молчат за да не бидат земени на одговорност, тие се најголеми поборници проектот да не се реализира. Невиден апсурд!

Проблемите во јавноста што произлегоа од презентацијата на проектот „Скопје 2014“, можат да се анализираат од три аспекта: урбанистички, архитектонски и изградба на споменици. Но, најнапред еден карактеристичен пример. Познат белградски професор , голем дизајнер, уште поголем оратор, кога држеше предавања салите ги исполнуваше до последно место. Одржа предавање и во Скопје на кое рече: „Замислете, во Токио го урнале хотелот ‘Империјал‘, големото дело на знаменитиот архитект Франк Лојд Рајт, кој самиот го проектираше и го градеше 10 години. На прашањето зошто го урнавте хотелот, Јапонците ми одговорија дека тој се наоѓал во близина на центарот на градот, на голема површина, а имал само два ката. Сега, на негово место ќе изградиме згради со голема катност, за да се исплати земјиштето“.

Ако наведениот пример го споредиме со Скопје по катастрофалниот земјотрес од ‘63 година, кога се урнаа Офицерскиот дом, Банката и многу други објекти околу плоштадот и ако благовремено се продадеше земјиштето и се наплатуваше данок на имот за новоизградените палати, тогаш за изминатите 47 години би се собрале повеќе средства од оние кои сега треба да се дадат за целиот проект „Скопје 2014“. Овој пример ни дава право да тврдиме дека проектот, без двоумење, треба да се реализира. Но, ако се направи преглед кои биле членови на извршните совети, односно влади на РМ, што требале да го изградат плоштадот, ќе се констатира дека се тоа истите луѓе, кои наместо да молчат за да не бидат земени на одговорност, се најголеми поборници проектот да не се реализира. Невиден апсурд!

Од урбанистички аспект, проектот не може во целост да се оцени, бидејќи претставувањето преку ТВ не ја воочува суптилната димензија на просторот, што значи, не може да се рече дека просторот е пренатрупан! Точна анализа може да се изврши ако проектот се гледа на хартија, па ако има такви забелешки, тие во оваа фаза лесно можат да се отстранат. Но, има нешто друго што треба да се нагласи. Програмски, проектот има содржини кои по својата намена не кореспондираат со околината. Тоа се верските објекти - цркви и џамии, бидејќи тие треба да имаат свои екстеритории - свој двор, своја ограда, а според намената на плоштадот тоа е незамисливо.

За архитектурата на проектот, да може таа да се разбере, треба да се напише малку поопширно. Архитектурата на Скопје од поново време, не е надвор од општите светски текови. Веќе меѓу двете светски војни, во модерен стил се градат објекти со чисти и складни форми и без орнаменти. Тоа е зградата на денешната Градска болница, Етнолошкиот музеј и ресторанот „Метропол“. Подоцнежниот период е уште по значаен, особено по катастрофалниот земјотрес. Тоа е време на силен замав на интернационалниот стил што ќе најде одѕив и во нашиот град, со градбата на денешната зграда на Владата, универзитетскиот кампус, Културниот центар и др. Токму во овој период се јавуваат и првите знаци на напуштање на интернационалниот стил, со цел да дојде до израз духот на нашето поднебје, како и да се воспостави изгубениот континуитет со традицијата. Се градат првите објекти на модерниот регионализам, како што е Народната и универзитетска библиотека „Климент Охридски“ и МАНУ. Меѓутоа, со изградбата на трговскиот центар Мавровка - две изразито закосени кули обвиени со ѕид завеса, ортогонално поставени, се појавува доцномодерната архитектура и во нашата средина.

Наспроти доцномодерната, постмодерната архитектура, со својата двосмисленост - делумно модерна, делумно нешто друго, наоѓа сé поголем број приврзаници меѓу нашите архитекти кои можат да најдат инспирација во формите од нашето богато архитектонско наследство, на пример: лачните отвори на Стариот камен мост на Вардар, цилиндричните форми на Старата скопска тврдина, разните видови куполи на Даутпашиниот амам или формите и материјалите на старите цркви манастири. Зачетокот на оваа архитектура е поврзан со изградбата на Телекомуникацискиот центар, што претставува збир на спротивности: од една страна тоа е монументално дело што потсетува на средновековните француски кралски палати, а од друга страна Корбизиовски тежок брутализам во бетон.

Во најново време, архитектите настојуваат да бидат во духот на европските и светски текови; при проектирањето повторно да ги користат класичните форми на изразување во уметноста, скулптурата и орнаментиката, но сега во нов тон и со нова технологија. Значи, она што се случува во светот на архитектурата, се пренесува и кај нас, а тоа е постмодерниот класицизам. И ова движење има голем број приврзаници меѓу нашите архитекти, и денес речиси нема објект што се проектира или се гради, а да нема вградени некои класични форми, буквално пренесени или со голема вештина. Се поставува прашањето кои од сите овие текови во архитектурата треба да ги поддржиме во проектот „Скопје 2014“.

Постмодернизмот, нашето наследство изразено преку нашите средновековни цркви и манастири, како и македонската традиционална куќа, можат да бидат „нешто друго“ на оваа архитектура што овозможува полесно да се проникне во содржината и духот на нашето поднебје. Постмодерниот класицизам, затоа што тој станува општа синтеза на сите текови, поврзувајќи го техничкиот реализам на модернизмот со универзалните архетипови на класицизмот како што се во старите градови - Скупи, Стоби или Хераклеа.

На опонентите на наведениот проект, може да се рече она што Гропиус одамна го рекол: „Нема конечност во архитектурата - постои само постојана промена“. Тие ова промена како да не сакаат да ја разберат. За изградбата на спомениците, може накратко да се каже, дека нашата земја е со ретко богата историја, како и со значајни личности. За жал, од 50-те години на минатиот век до денес, речиси ништо позначајно не е изградено. Со ова сé е кажано.

Авторот е поранешен државен секретар при Министерството за урбанизам

http://www.dnevnik.com.mk/default-mk.asp?itemID=7CCFE31E46628644885AE95F71F831E2&arc=1